~LWF0037 (4)

jących się między wewnętrznym a zewnętrznym wałem, pokrywały się z promieniami koła ukształtowanego przez wał zewnętrzny; 13 tych domów znajdowało się w tej samej odległości jeden od drugiego, zaś 2 — nieco opodal. Domy miały po 90 stóp (26,10 metra) długości. Niejasne pozostaje przeznaczenie domów zbudowanych poza wałem wewnętrznym; nie odkryto w nich prawie żadnych śladów wskazujących, że były one zamieszkane. W obozie oprócz tych dużych domów znajdowały się jeszcze domy pomniejsze, najwidoczniej częściowo .przynajmniej służące za wartownię, częściowo zaś {rozlokowane wewnątrz czworoboków) za kwatery dowódców. Wymiary ich wynoszą 30X15 stóp (8,70X4,35 metra).

Obóz w Aggersborgu — jak już wspominaliśmy — był pokaźniejszy aniżeli w Trelleborgu. Tutaj pośrodku znajdował się plac o wymiarach 72X72 stopy (20,88X20,88 metra); nad wałem, wzmocnionym drewnianymi oszalowa-niami, wznosiły sdę najprawdopodobniej wieże wartownicze. W Fyrkat, jak i w Trelleborgu, mieściło się 16 domów, uszeregowanych w 4 czworoboki. Domy tutejsze były jednak nieco krótsze, gdyż miały po 96 stóp (27,84 metra). Obóz Nonneberg jest jeszcze mało zbadany i nie ma o nim wyczerpujących publikacji.

Domy w obozach, choć różnią się nieco wymiarami, są tego Samego typu — dłtrgie, drewniane, ze ścianami wzniesionymi na podstawie o kształcie zbliżonym^do elipsy'; ^wlrzę^rriTrodkowej podstawa jest szersza~T"zwę2a^s4ę-ku końcom, które są ścięte. Wysoki, dwuspadowy dach wspierał się na dw^u szeregach pali. Wewnątrz budynek dzielony był na trzy pomieszczenia; największe z nich znajdowało się pośrodlkiu, a dwa mniejsze po bokach. Domy się nie zachowały, lecz pozostałości ścian oraz pali podporowych pozwalają odtworzyć ich schemat. Uczeni ustalili, że tego typu domy stawiano na terenach Skandynawii w epoce wikingów, a także wcześniej. Archeologowie utrzymują, że obóz w Aggersborgu został zbudowany na miejscu, gdzie przedtem leżała osada z domami o podobnym kształcie, ale mniejszymi. Wnosząc z wymiarów-’ domostw przypuszcza się, że obóz w Trelleborgu mogło zamieszkiwać 1000 do 1500 osób. A więc Aggers*

borg, który był większy, posiadałby jeszcze znaczniejszą liczbę mieszkańców.

Podczas prac archeologicznych w obozach natrafiono na stosunkowo niewiele przedmiotów. Są wśród nich: rynsztunek bojowy, narzędzia kowalskie, przybory tkackie i przędzalnicze, lemiesze, kosy, ozdoby, ceramika. Na cmentarzysku w pobliżu Trelleborga, składającym się z około 135 grobów, wykopano szczątki mężczyzn, przeważnie młodych, w wieku od 20 do 40 lat, kobiet oraz kilkorga dzieci i paru starców. Odkryto trzy wspólne groby, z których największy, tak zwana bratnia mogiła wojowników, zawierał 10 szkieletów (jeden iz nich miał nogę odrąbaną nad kolanem siekierą lub mieczem). Jest to cmentarzysko pogańskie. Jego zły -stan utrudnia w wielu wypadkach określenie płci pochowanych tu ludzi. Niemniej jednak istnieją podstawy do twierdzenia, że dysproporcja między znaczną liczbą odkrytych w Trelleborgu zwłok mężczyzn a małą liczbą zwłok starców tudzież dzieci i kobiet świadczy o specyficznym charakterze tego rodzaju osady: był to przede wszystkim obóz wojowników mieszkających bez rodzin. Okoliczność, iż pewna .ilość kobiet przebywała jednak na terenie obozu, czego dowodzą znalezione tu kobiece ozdoby, jest komentowana jako przejaw osłabienia surowej początkowo dyscypliny, wskutek którego kobiety zostały wpuszczone na teren osiedla wojskowego. W związku z tą sprawą P. Nerlund, który kierował pracami archeologicznymi w Trelleborgu, wskazywał, że w późniejszym okresie istnienia obozu trzy z jego czterech bram znajdujących się w wale były przegrodzone ścianami i że powstałe dzięki temu pomieszczenia używano jako mieszkania; podczas badań wykopaliskowych wydobyto tu z ziemi różne sprzęty gospodarstwa domowego, a wśród nich dużą ilość ciężarków do wrzecion {przęślików). Prawdopodobnie tutaj właśnie mieszkały kobiety; natomiast długie domy z obszernymi izbami służyły za schronienie wyłącznie wojownikom. Obecność narzędzi rolniczych oraz innych świadczących o pokojowych zajęciach siaoniTcTar-cheologów do przypuszczenia, iż mieszkańcy obozów musieli w pewnym stopniu żyć z pracy własnych rąk.

79