~LWF0044 (4)

bytymi łupami z patronem Irlandii św. Patrykiem; po zwycięstwie złożyli mu też w ofierze wielki puchar pełen złota i srebra. „A jednak Duńczycy nie są ludem, któremu zupełnie obca jest bogobojność” — zauważa w związku z tym irlandzki kronikarz.

Wkrótce wszelako z Norwegii nadpłynęła nowa wielka flota, z oddziałami pod dowództwem Olafa Białego. Zdobył on Dublin i wypędził Duńczyków z wyspy. Jeszcze bardziej wzmógł się ucisk i rabunek Irlandczyków przez Normanów. Kronikarz skarży się, że brak mu słów, ażeby opisać „wszystkie cierpienia, jakie znosił lud irlandzki, mężczyźni i kobiety, świeccy i duchowni, młodzi i starzy, z irąk tych wojowniczych pogan”. W końcu IX w. ponownie wybuchły walki między Norwegami i Duńczykami, którzy znów przybyli tu ze wschodniej Anglii. Władza Norwegów osłabła i w 901 r. Irlandczykom udało się odzyskać Dublin.

Łupiący i uciskający Celtów wikingowie równocześnie ulegali ich silnemu oddziaływaniu kulturalnemu. Krąg pojęć wikingów zaczął się znacznie przeobrażać. Świadczy o tym sztuka plastyczna wikingów z IX w., zwłaszcza krzyże kamienne na wyspie Man; wyciosane na nich rysunki stanowią prawdziwy splot motywów chrześcijańskich z pogańskimi.⁵⁹

W VIII stuleciu Szwedzi przemierzają Morze Bałtyckie, na którym żegluga była stosunkowo łatwiejsza, i zakładają swe bazy wypadowe na jego południowych wybrzeżach. Bazą taką był Grobin, położony na terenach zamieszkanych przez nadbałtyckie plemię Kurów, w rejonie dzisiejszej Libawy. Odkryto tutaj pozostałości umocnień ziemnych oraz trzy cmentarzyska z licznymi grobami. Badając przedmioty znalezione w grobach, uczeni ustalili, że część ludności trudniła się spokojną działalnością kupiecką, część natomiast uprawiała rzemiosło wojskowe. Być może kupcy pochodzili z Gotlandii, a wojownicy z środkowej Szwecji. W Żywocie Ansgara Rimbert podaje, że mniej więcej w połowie IX w. plemię Kurów było zależne od Szwedów, lecz na skutek powstania uwolniło się od tej zależności. Wspomina on też o wyprawie konunga szwedzkiego Olofa, który według niego spalił miejscowość

zwaną Seeburg („Twierdza Morska”), gdzie rzekomo znajdowało się co najmniej 7 tysięcy wojowników. Archeologowie szwedzcy przypuszczają, że odkopany przez nich Grobin był grodem wybudowanym przez Szwedów po spłonięciu Seeburga. Tak więc ekspansję szwedzką w kierunku południowych wybrzeży Bałtyku, podjętą jeszcze przed epoką wikingów, potwierdzałyby zarówno materiały archeologiczne, jak i świadectwa pisane.⁶⁰

Stąd szwedzcy kupcy i wojownicy, płynąc górnym biegiem Dźwiny, wyruszali na Dniepr i Dnieprem docierali \ do Morza Czarnego, przez które przeprawiali się do Konstantynopola. Inni śmiałkowie podążali ze Szwecji na Wschód — przez Zatokę Fińską, Newę i jezioro Ładoga W kierunku Starej Ładogi, leżącej u ujścia rzeki Wołcho-wy do jeziora Ładoga, stąd zaś w górę Wołgi i dalej do Morza Kaspijskiego i arabskiego Kalifatu. Jeszcze inny s^ak wiódł wzdłuż Wołchowy do Nowogrodu Wielkiego (Występującego w źródłach skandynawskich jako Holm-gard), a stąd do Bołocka, gdzie otwierała się droga w kierunku Dniepru, dolnej Dźwiny i Wołgi.

Szwedzka ekspansja na wschód miała pewne szczególne właściwości, odróżniające ją od norweskich i duńskich wypraw na zachód. Otóż na wschodzie głównym zajęciem Skandynawów był handel. Bez uwzględnienia wielkiej aktywności szwedzkich kupców, docierających szlakami -wołżańskimi i dnieprzańskimi aż po bizantyjskie, arabskie i chazarskie posiadłości, nie sposób w ogóle wyjaśnić istnienia ogromnej ilości skarbów na skandynawskiej północy. Liczne inskrypcje runiczne na głazach w Szwecji wspominają o udziale Szwedów w wyprawach na wschód — do południowych krajów nadbałtyckich, na Ruś (Gar-darike), do Konstantynopola i do Sjorklandu, czyli kraju Saracenów (Kalifat arabski). Skandynawowie oczywiście również na wschodzie poszukiwali łupów i zdobywali je nieraz przy użyciu siły i oręża. Kupiec działał ręka w rękę z wojownikiem. Normanowie, podporządkowując sobie plemiona Europy ws-chodniej, nakładali na nie daninę. Chętnie zaciągali się na służbę do kneziów słowiańskich lub cesarzy bizantyjskich d byli tam znani jako Waran -gowie lub Waregowie. Książęta starożytnej Rusi wywo-

93