~LWF0092 (4)

południa, zachodu i północy, nowe umiejętności artystyczne i techniczne. Rozwój sztuk plastycznych oraz poezji skaldycznej, który rozpoczął się jeszcze przed wyprawami wikingów, świadczy o intensywności życia duchowego ludów skandynawskich. Epoka wikingów położyła podwaliny pod rozkwit kultury skandynawskiej, jaki nastąpił w XII i XIII stuleciu, przede wszystkim w Islandii, i znalazł swój wyraz w pieśniach o bogach i bohaterach, w sagach o Islandczykach, o królach, 10 dalekich podróżach. Ówczesna Islandia wniosła ogromny wkład do europejskiej i światowej kultury. Wspaniała jest oryginalność twórczości Skandynawów, której źródłem był lud i która była ludowa w swym duchu. Trzeba też jeszcze raz podkreślić, że treść i system poglądów zawartych w dziełach średniowiecznej islandzkiej kultury to w prostej linii spuścizna duchowa epoki wikingów.

Zakończenie

Wyprawy Normanów są końcowym aktem dramatu dziejowego wynikłego ze starcia się w Europie dwóch światów: barbarzyńskiego i cywilizowanego. Normanowie, podobnie jak barbarzyńscy zdobywcy Cesarstwa Rzymskiego, podporządkowali sobie niektóre obszary krajów Europy zachodniej, osiedlili się tam, wywarli wpływ na ustrój społeczny i polityczny owych krajów. Jednakże w ostatecznym rachunku 'nie oni okazali się zwycięzcami w tym starciu. Podbite i skolonizowane przez nich ziemie z czasem zostały przyłączone do państw feudalnych, na które napadali. Nękane najazdami Normanów społeczeństwa po długiej walce znalazły w sobie dość sił, ażeby zrzucić obce jarzmo. Mało tego: owo zderzenie się dwóch światów oznaczało zmierzch północnego barbarzyństwa. Co prawda Europa północna nadal różniła się od przodujących w średniowieczu krajów i w pewnej mierze pozostawała za nimi w tyle, jednakże jej rozwój stanowił odtąd część składową ogólnoeuropejskiego procesu dziejowego. W okresie gdy w Danii, Szwecji i Noi*wegii dobiega- ^r ła końca epoka wikingów, powstawała już tam wielka własność ziemska oraz zależne chłopstwo, triumfowała władza królewska i Kościół rzymski. Skandynawowie, pod wpływem rozszerzających się kontaktów ekonomicznych z innymi krajami, instytucji społecznych, kultury materialnej i duchowej oraz religii bardziej rozwiniętych lu-