~LWF0150

302

11.1.3. Skadi

Jak już wspomnieliśmy, bogowie chętnie wiązali się z Olbrzymkami. Bardzo ciekawy jest przypadek Skadi. Jej imię ma formę typową dla imion męskich, niestety jego etymologia pozostaje niejasna, i wywodzona jest od pojęcia zaświatów' (gockie skadus_y świat cienia), istoty czyniącej zło i szkody (skadi, por. niemieckie Schade) - zestawiano je nawet z nazwą Ska(n)dynawii, ale też również ze śledziami (J. de Vries 1962, 480). Skadi była córką olbrzyma Thjaziego, który ścigając Lokiego odbierającego mu Idunn zginął u bram Asgardu. Po jego śmierci bogowie, pragnąc pojednania z jego córką zgodzili się, by ta w'ybrała sobie jednego z nich za męża. W ten sposób Skadi została na krótko żoną Njor-da i jako taka zaliczona została do Asynii. Njord był wprawdzie Wanem, ale jako zakładnik wszedł do grona Asów. Skadi mieszkała w odziedziczonym po ojcu Thrymsheimie, co wskazywałoby na jakieś związki jej rodu z olbrzymem Thrymem¹, skądinąd uznawanym (pytanie, czy słusznie) za postać dość późną.

Los Skadi splatał się z dziejami Lokiego, który był co najmniej współwinny śmierci jej ojca (Ls. 51). Nic więc dziwnego, że to właśnie ona umocowała nad głową spętanego Lokiego jadowitego węża (Ls., proza kończąca). Zarazem tenże Loki zarzuca jej w Lokasennie (52), że spała z nim wiedząc, iż jest mordercą jej ojca. Co więcej, to właśnie Loki miał doprowadzić Skadi do śmiechu, inscenizując komiczną scenkę.

Według Snorriego (Skaldskap. 1) po śmierci ojca Skadi w' hełmie i w kolczudze ruszyła pomścić go na Asach. Bogowie zaproponowali jej zadośćuczynienie i zgodzili się spełnić dwa warunki. Pozwolili, aby jednego z ich grona wybrała sobie na męża, zastrzegli jednak, że wybierając będzie mogła widzieć jedynie nogi kandydatów. Skadi wybrała tego, który miał nogi najpiękniejsze, sądząc, że należą do Baldra, tymczasem wybrańcem okazał się stary Njord (F.R. Schróder 1927, 31-32). Ponieważ można założyć, że Skadi od początku pragnęła właśnie Baldra, postawiony przez bogów warunek był niczym innym jak sposobem jej oszukania i Skadi mogła się poczuć zawiedziona.

Drugim z warunków pojednania było doprowadzenie smutnej po śmierci ojca Skadi do śmiechu. Warunek ten ma jednak kilka podtekstów (M. Clunies Ross 1989, 7-9). Doprowadzenie do śmiechu smutnej księżniczki jest w kulturze ludowej jednym z typowych testów dla frajera, jak kiedyś nazywano młodzieńca starającego się o rękę dziewczyny. W przypadku Skadi jej śmiech można uznać za formę zaakceptowania przez nią jej dziwnego małżeństwa. Zarazem zadanie rozśmieszenia Skadi powierzono Lokiemu, który najbardziej przyczynił się do śmierci Thjaziego. Sposób, w jaki Loki tego dokonał, nawiązuje do typowych cech jego postaci, z którą trwale związane jest piętno pasywnego homoseksualizmu (ergi) i przybiera formę seksualnego samoponiżenia podczas zainscenizowanej przezeń obscenicznej scenki.

Loki przywiązał sznurek do brody samicy kozy, a drugi jego koniec zawiązał wokół własnych genitaliów i oboje, Loki i koza, zaczęli się siłować jęcząc żałośnie. Wreszcie Loki upadł na kolana Skadi, a ta się roześmiała. I w ten sposób pojednanie Skadi z bogami zostało ostatecznie dopełnione (Skaldskap. 1, 1931, 78-81). Loki dokonuje tu zamiany ról seksualnych, będąca jego przeciwnikiem w dziwnych zapasach samica kozy ma brodę, a Loki nieomal traci (lub traci) swoje genitalia. Dla zadośćuczynienia Skadi bogowie zmusili więc Lokiego do (nieomal) samokastracji (M. Clunies Ross 1989, 12). Dopełnieniem rekompensaty było umieszczenie przez Odyna oczu Thjaziego jako gwiazd na nieboskłonie. Według Harbardsljod (19) miał tego dokonać Thor.

*

Śmiech Skadi jest jednak po części jej śmiechem z samej siebie. Otrzymany dla zadośćuczynienia mąż nie był dla niej wymarzonym partnerem. Takie małżeństwo musiało być nieudane. Jak pamiętamy, Skadi nie chciała mieszkać na morzu w Noatun, a Njord w górach w Thrymsheimie, małżonkowie mieli więc przebywać razem po 9 dni w każdym z tych miejsc. Skadi szybko jednak opuściła siedzibę Njorda i wróciła w góry, a jej małżeństwo się rozpadło (Gylf 23). Choć zaraz po opisie tego epizodu Snorri wspomina o dwojgu dzieci Njorda, Freju i Freji, nic nie wskazuje na to, by Skadi uważano za ich matkę. Skadi miała potem dzieci z Odynem, nie została jednak jego żoną. Od ich syna Saeminga wywodzili swój ród jarlowie z Hladir i niewykluczone, że to właśnie na ich dworze powstał ten wątek mitu.

Skadi stała się więc „dziewiczą” na swój sposób boginią łowów, przemierzającą z łukiem i oszczepem lasy. U wczesnych skaldów występuje jako ondurdis, „disa narciarka”². Podobny przydomek (ondurass) nosił Ullr; sugeruje to istnienie jakichś powiązań tych postaci.

W Lokasennie (51) wspomniane są poświęcone Skadi sanktuaria (ve), fakt ich istnienia potwierdzają utworzone od jej imienia teoforyczne nazwy miejscowe ze Szwecji i Norwegii w rodzaju Skadevi, Skadelunda i im podobne (J. de Vries 1957, 337-339). Postać Skadi przypomina więc raczej boginię (narzuca się skojarzenie z Dianą) niż typowe Olbrzymki. Skadi, podobnie jak Aegira

1

Grm. 11, Hdl. 30, Ls. 49-51 i kończąca pieśń proza.

2

30Eyvind skaldaspillir, Haleygiatal 4; Bragi Bodason, Ragnarsdrcipu 20; dalsze przykłady podaje M. Kristensen 1930-1931, 80.