skanuj0023

nowa, umożliwiająca przechodzenie ze a niższego typu do szkół wyższego typu (a; ła podstawowa — gimnazjum — szkoła nadgimnazjalna — szkoła wyższa — st¹ doktoranckie), 2) drożność zewn. poziO gwarantującą przechodzenie uczniów dc nych szkół, ale tego samego szczebla, 3) d ność wewn. pionowa, umożliwiająca zm: klasy z niższego stopnia na wyższy w rani szkoły tego samego typu, 4) drożność we pozioma, dzięki której uczeń może zmi klasę w ramach tej samej placówki na k równoległą; w praktyce działań oświat, d zapewnia się poprzez odpowiednią strukl sieci szkolnej, internatów, wprowadzi systemu stypendialnego czy zagwaranto nie jednolitości programowej i organizacy szkół; d.sz. warunkuje realizację zasady rl ności oświat., wpływa na poziom awai szkolnego i zaw.; stanowi również waru poprawnej struktury systemu szkolnego państwie.

drugoroczność -> odsiew szkolny.

dryl, nadmierna karność i rygor w wychot niu; jest cechą wychowania opresyjnego i torytarnego.

duchowa pedagogika -> pedagogika i manistyczna.

Dudzikowa Maria (ur. 23 IV 1938, Ożeni pedagog; prof. zw. U AM w Poznaniu; w tach 70. i 80. blisko współpracowała z pf H. Muszyńskim nad eksperymentem w zak sie jednolitego systemu wych. szkoły; 19 kier. Zakładu Pedagogiki Szkolnej UAM; 1993 wiceprzewodn. Kom. Nauk Pedi PAN; kier. Letnich Szkół Młodych Pedagogi PAN; red. nacz. „Rocznika Pedagogicznego zajmuje się psychopedag. aspektami funkcj nowania szkoły i edukacji szkolnej; probl matyką samowychowania, pedeutologią i m todologią badań pedagogicznych; gł. dzieł Wychowanie w toku procesu lekcyjną (1979), O trudnej sztuce tworzenia samej siebie (1985), Wychowanie przez aktywM uczestnictwo (1987), Praca młodzieży nad sffl bą (1993), Osobliwości śmiechu uczniowskie go (1996), Nauczyciel-uczeń. Między przern cą a dialogiem. Obszary napięć (red. 1996).!

dusza: 1) w ujęciu psychol. — całokszta procesów i właściwości psych, człowieli (psychika) lub podmiot wszelkich zjawis psych. (wewn. zasada organizująca życi psych, człowieka); 2) w ujęciu teol. — niem; teriałna zasada życia.

dydaktyczna gra -► gra dydaktyczna.

dotacja

cieli. Wiedza — Biegłość — Refleksyjność, Toruń-Po-znań 1998; Edukacja nauczycielska w perspektywie wymagań zmieniającego się świata, red. A. Siemak--Tylikowska, H. Kwiatkowska. S.M. Kwiatkowski, Warszawa 1998.

dotacja oświatowa, szczególna forma prawna finansowania z budżetu państwa zadań edukacyjnych realizowanych w placówkach i innych jednostkach systemu oświaty na poziomie gmin, powiatów i województw; może być stosowana tylko wtedy, jeśli zezwala na to ustawa; najczęściej przybiera formę celowego dofinansowania zadań inwestycyjnych i bieżących zleconych gminie (związkom gmin); udzielenie dotacji z budżetu państwa na określony cel wiąże się z obowiązkiem jej rozliczenia i wykorzystania jej zgodnie z przeznaczeniem.

Dottrens Robert (ur. 27 IV 1893, zm. 1984), pedagog szwajc.; prof. uniw. w Genewie; 1930-51 dyr. Międzynar. Biura Oświaty; uczeń i kontynuator pedagogiki P. Boveta i E. Claparede’a; zajmował się problematyką modernizacji szkoły, kształcenia nauczycieli oraz uwarunkowaniami procesów uczenia się i nauczania; gł. dzieło: Wychowanie i kształcenie (1966, wyd. poi. 1970).

Drahonowska-Małkowska Olga, żona A. Małkowskiego (ur.l IX 1888, Krzeszowice, zm. 15 I 1979, Zakopane), pedagog, harcmis-trzyni; 1911-13 drużynowa pierwszej żeńskiej drużyny skautowej we Lwowie; 1925--39 kier. domu harcerskiego „Cichy Dworek" w Sromowcach, w którym odbywały się międzynar, zloty skautów oraz organizacji pacyfistów; działaczka Świat. Kom. Skautek; od 1939 na emigracji w W. Brytanii, gdzie była przewodn. Nacz. Kom. Harcerskiego; 1948 utw. Dom Polskiego Dziecka; 1961 powróciła do Polski, osiedlając się w Zakopanem.

drama, grupowa metoda wychowania, polegająca na inscenizacji zaprojektowanego przez wychowawcę scenariusza; scenariusz może odwoływać się do konkretnych pozycji literackich bądź też być wytworem samego wychowawcy (terapeuty), który odzwierciedla w nim pewien fragment rzeczywistości; wychowankowie — uczestnicząc w d. — mają możliwość pełniejszego, empatycznego doświadczenia i uświadomienia sobie przeżyć, motywów i dylematów związanych z daną rolą spoi. bądź sytuacją.

drożność szkolno, zasada oświat, polegająca na organizacyjnie i prawnie przewidzianej dostępności szkół dla uczniów; istnieją cztery rodzaje d.sz.: 1) drożność zewn. piom

fttffljtlykn Igr. didaktikós 'nauczający’], iUliil i iinl.igogiki zajmujący się analizą ->

. nrści, -> metod, -> zasad i -> form nv|uyrli procesów kształcenia (na-1,-uii i i uczenia się) oraz ich psychol.-społ.

, iiiiiituw.iii; rozróżnia się dydaktykę ogól-₁ li.im luda problemy podstawowe i

....... dla wszystkich rodzajów uczenia

„ i u nu /.ania, oraz dydaktyki szczegółowe ijii-nlniiiilowe), zajmujące się zagadnieniami »|ii i yllcznymi dla nauczania określonego ci-Biliuliilii (np. d. matematyki czy d. histo-i ii i lub Imzlałcenia na określonym poziomie iii|i d nauczania początkowego czy d. szko-{, !v_V-‘'i.'c|); za twórcę nowoż. d. uważa się ' a 1'nmcnskiego, który w dziele Wielka dy-i,d i r/. u 11 (>57) przedstawił system zrywający ■ r iiciluliiw. werbalizmem, propagujący na--ii- nile poglądowe (zmysłowe -> materializm ilyil.ilo.), całościowe i permanentne; do ji.iiliilmycli przesłanek nawiązał J.H. Pesta-i. i iwórca podstawy metodyki nauczania |.m .,|iluiwego; największy wpływ na rozwój i «. XIX w. wywarł J.F. Herbart, autor kon-, pi |l iilopni formalnych w nauczaniu (-► for-iiuli-ni dydakt.); współcz. teorie kształcenia >111v11111 j,| się m.in. do dokonań J. Deweya, pi .i iliil.iwiciela utylitaryzmu pedag. i -> pro-au iy wl/.mu, akcentującego znaczenie aktyw-iiii.M i i podmiotowości uczącego się oraz konin , iiiiść ograniczenia roli tzw. podających •im Iml nauczania na rzecz metod poszukują-. i. li, nowe podejście, dostosowane do moż-ihvi i'iri poznawczych i zainteresowań ucznia, u ,i'i.idniają również wyniki badań nad roz-■v.i|cm człowieka (J. Piaget, L. Kohlberg), pi ni esami uczenia się i nauczania (B.S.

ul...... i J.S. Bruner) oraz coraz szersze wy-

lin,wstanie w praktyce dydakt. nowocz. ludków komunikowania się i przetwarzania iiilm macji; rozwój teorii kształcenia w XX w. v|,|/.c się także z pedag. recepcją zarówno u ni ii filoz. (pedagogika hermeneutyczna, -» pedagogika dialogu), jak i socjol. (-+ pedago-i{llia krytyczna).

I II i iALLOWAY Psychologia uczenia się i nauczania, i I Z, Warszawa 1988; R.M. GAGNE, L.J. BR1GGS, iv W. WAGER Zasady projektowania dydaktycznego, ly.iiszawa 1992; Sztuka nauczania, red. K. Kru-,,.-liwski (t. 1), K. Konarzewski (t. 2), Warszawa 1 -111,1; Pytanie — dialog — wychowanie, red. J. Rut-l-nwiak, Warszawa 1992; CZ. KUPISIEWICZ Podsta_: ii-y dydaktyki ogólnej, Warszawa 1994; W. OKOŃ Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Warszawa pi'K; W. OKOŃ Dziesięć szkół alternatywnych, War-i.siwa 1997; B. NIEMIERKO Między oceną szkolną a dydaktyką. Bliżej dydaktyki, Warszawa 1997.

dyplomowa praca, teoret., konstrukcyjne luli prakt. oprać, jakiegoś zagadnienia bądź

Dyrektorium

projektu; pracę tego typu wykonuje się na zakończenie pewnego etapu kształcenia na poziomie średnim (technikum i liceum techniczne), wyższym (studia licencjackie, magisterskie i podyplomowe) oraz w zakresie oświaty równoległej (np. niektóre kursy doskonalenia zaw.); prace licencjackie lub inżynierskie, będące jednym z warunków ukończenia wyższych studiów zaw., powinny zawierać analizę danego problemu wraz z propozycją jego prakt. rozwiązania; prace magisterskie stanowią natomiast samodzielne studium teoret. bądź empiryczne wybranego zagadnienia badawczego; w pracach tego typu ocenia się zarówno stronę merytoryczną (m.in. sformułowanie problemu, hipotez, poprawność przyjętych założeń, procedur badawczych, wykorzystanych źródeł, dojrzałość wywodów), jak i formalną (m.in. przejrzystość struktury, poprawność stylistyczną, umiejętność wykorzystania aparatu krytycznego).

Dyrekcja Edukacji Narodowej, nacz. państw, władza oświat, w Księstwie Warsz., utworzona 1812 na miejsce -> Izby Edukacji Publicznej; kierował nią S.K. Potocki, czł. m.in. S. Staszic, J. Niemcewicz; kontynuowała linię programową Izby (ścisłe powiązanie systemu szkolnego z administracją państw., rozbudowa szkolnictwa elementarnego, średniego i zakładów kształcenia nauczycieli); 1815 zastąpiona Wydziałem Oświecenia Narodowego.

„Dyrektor Szkoły”, czasopismo pedag. poświęcone problemom kierowania szkołami i polityce oświat.; zał. 1994, zalecane przez MEN, adresowane przede wszystkim do dyrektorów szkół, ale także do szeroko rozumianej kadry kierowniczej i nadzoru pedag. w oświacie; zawiera następujące działy tematyczne: „Prosto z ministerstwa”, „W kręgu polityki edukacyjnej”, „Problemy zarządzania oświatą”, „Lokalna polityka edukacyjna”, „Kierowanie w praktyce”, „Nowe w szkole”, „Prawo w szkole”, „Z zagranicy”, „Z historii”, „Sylwetki i poglądy” oraz „Rozmaitości"; dostępne jest w prenumeracie, red. nacz. jest A. Jeżowski.

Dyrektorium Katechetyczne (Directo rium Catechisticum Generale, zw. Ogólną Instrukcją Katechetyczną), jeden z podstawowych dokumentów katechet. Kościoła katol., zatwierdzony przez papieża Pawła VI i opublikowany 1971; D.K. — odwołując się do ustaleń Soboru Watykańskiego II — omawia sytuację Kościoła w zmieniającym się świecie