skanuj0092

religia

sze szkoły programowo świeckie. Konstytucja PRL z 1952 wprowadziła całkowity rozdział państwa i Kościoła (artykuł 70), nie precyzując skutków prawnych. Umożliwiło to kontynuację ideologicznego procesu walki z religią i Kościołem, prowadząc w 1956 do usunięcia lekcji religii z 80% szkół. Jedną z konsekwencji październikowego przesilenia politycznego 1956 było chwilowe stworzenie lepszej atmosfery wokół edukacji religijnej. Jeszcze w tym samym roku lekcje religii wprowadzono ponownie do 90% szkół. Zgodnie z zarządzeniem ministra oświaty z 8 III 1956 lekcje religii uzyskały status przedmiotu nadobowiązkowego. Od 1958 r. mogły się one odbywać wyłącznie po godzinach zajęć obowiązkowych. W 1958 odsetek szkół z nauczaniem religii wahał się od 49% w okręgu szkolnym szczecińskim do 96% w krakowskim i 98% w rzeszowskim. Zasadniczą zmianę w statusie nauczania religii wprowadziła ustawa z 15 VII 1961 o rozwoju systemu oświaty i wychowania. W artykule 2 stwierdza się: „Szkoły i inne placówki oświatowo-wychowawcze są instytucjami świeckimi. Całokształt nauczania i wychowania w tych instytucjach ma charakter świecki”. Oznaczało to ostateczne usunięcie lekcji religii ze szkól, co dokonało się od nowego roku szkolnego 1961/62. Wspomniana ustawa przyznawała jednocześnie prawo ministrowi oświaty do sprawowania nadzoru nad wszelkimi formami pozaszkolnej pracy oświatowej i wychowawczej (artykuł 39). Na mocy tego zapisu minister wydał 19 VIII 1961 zarządzenie w sprawie powoływania punktów katechetycznych, których działalność poddawał nadzorowi poszczególnych inspektorów oświaty. Stan ten przestał obowiązywać dopiero po dwudziestu latach. W sytuacji przemian społecznych minister oświaty i wychowania wydał zarządzenie z 23 X 1981 w sprawie umożliwienia dzieciom i młodzieży uczestniczenia w katechezie parafialnej, w którym uznał katechezę parafialną za wewnętrzną sprawę Kościołów. 1989 Kościół rzymskokatolicki prowadził przeszło 22 tys., natomiast pozostałe Kościoły 880 punktów katechetycznych. W porównaniu z początkowym okresem prowadzenia lekcji religii w parafiach zdecydowanie wzrósł również odsetek katechizowanej młodzieży, co najlepiej obrazują następujące dane: w lekcjach religii katolickiej organizowanych na terenie Warszawy w roku szkolnym 1970/71 brało udział 65% uczniów szkół podstawowych, 9% licealnych oraz 45%

wych, natomiast w roku szkolnym w tych samych zajęciach uczeslnlęW|^H| 97% uczniów szkół podstawowych, cealnych, 77% z techników i 41 % y, czych szkół zawodowych.    TjBm

1990 — wprowadzenie religii do szkdliMBpH cje religii zostały wprowadzone do MkiB/ skich na mocy instrukcji min. edukaujliBjS z 3 Vin 1990, co wywołało debatę spultMBn Środowiska popierające powyższą d|4B.i stosowały różnorodną argumentację, UfflE łując się do szerokiego zrozumienia pojflK edukacji stwierdzano, iż religia, a konkffH-chrześcijaństwo jest wartością prawili* humanistyczną, wzbogacającą człowieku,® szerzającą jego horyzonty i pogłębiającą H kulturę duchową. Ponadto religia stanowi ■ tylko nieodłączny składnik kultury nafils wej oraz duchowości europejskiej, lecz 'ii nież sprzyja wychowaniu moralnemu, M też zawiera ona w sobie znaczny pokut h§ edukacyjny i jako taka powinna zostać w|t czona do programu szkolnego. PowyMp przedsięwzięcie doprowadzi zarazem llk^f religii do pozytywnie pojętej scholaryzam a mianowicie podwyższy dydaktyczną jakttlf zajęć. W argumentacji politycznej odwolyw# no się przede wszystkim do statystyki wyzttli niowej, zgodnie z którą 94% społeczeńatytl polskiego, przynależąc do Kościoła kaloljj! kiego, posiada polityczny mandat, aby magać się powrotu katechezy do szkól pty blicznych. Przywoływano również przykłady świadczące o narodowotwórczym wkładali Kościoła katolickiego oraz jego roli w walol z systemem totalitarnym. Zdaniem zwoIennl> ków tego typu argumentacji, fakultatywny charakter nauczania religijnego powinlitl w dostateczny sposób gwarantować poszailO< wanie zasady wolności sumienia i wyznania, W dyskusji wskazywano także na motywy organizacyjne, które w odniesieniu do dzieci młodszych z pewnością nie były bezzasadne, Organizowanie lekcji religii w szkołach eliminowało bowiem konieczność ciągłego przemieszczania się między szkołą a parafią, a więc było praktyczne i wygodne. Osoby uwzględniające interes kościelny argumentowały ponadto, iż wprowadzenie nauczania religii do szkół zwiększy szanse Kościoła na objęcie katechizacją większego odsetka uczniów.

Przeciwnicy obecności religii w szkole argumentowali, iż instrukcja ministerialna została wprowadzona w sposób niewłaściwy i jest sprzeczna z obowiązującym prawem. Podkreślano również, iż lekcje religii w szkołach

-------J ^.ui -»»•.% /-.łł    -it-,-w-tl -i^miroi a tirm

BhjyiM nie gwarantują prywatnego charakte-■■wliiiy Wyrażano obawy, że w środowis-FŁl, wiejskich i małomiasteczkowych doj-fEe ilu dyskryminowania psychicznego osób ^F pienił wyznania lub światopoglądu. Wysu-; Uiiiiiiiwnież argumenty polityczne, dostrze-"■ w decyzji ministerialnej element walki pliyi znej ugrupowań prawicowych oraz |(#i)|iuv iryumfalizmu Kościoła katolickiego. U im' ii.i uwadze niedofinansowanie oświaty lej wskazywano, iż szkolnictwo nie dys-_rii,:,r odpowiednimi środkami umożliwiają-j.pnl realizację takowego przedsięwzięcia. ii ilyiluisji odwoływano się także do argu-mmiiiieji religijnej (kościelnej). Podkreślano HFBiilywne skutki scholaryzacji katechezy, idiii.i stając się jednym z przedmiotów szkolny; li zostaje pozbawiona przeżyć typowo re-Itylluych, na które nie zezwala „atmosfera ►iriiiy Zwolennicy tego typu argumentacji sśyi.rżali obawę, iż organizowanie lekcji reli-Bll w szkole doprowadzi do zerwania kontak-m/^odzieży z parafią, eliminując tym samym eklezjalny charakter katechezy. 1'iarownia Demoskop podała, iż 1990 za *|iinwadzeniem lekcji religii do szkól opo-lyliid.ilo się jedynie 26,7% uczniów liceów liiiiiiitwowych, od 24% do 31% nauczycieli Uv zależności od typu szkoły) oraz 34% do ii % rodziców. Tak niski stopień aprobaty nie lurelował jednak z bardzo wysokim poziomem uczestnictwa w lekcjach religii. W roku ■/.kulnym 1990/91 w zajęciach tego typu brali udział średnio 95,8% uczniów pobierają-■ yrh naukę w szkołach podstawowych i średnich wszystkich typów (GUS). Zachodziły tu-l.ij pewne zróżnicowania: mniejszą frekwen-r|ę notowano bowiem w szkołach średnich itiiżeli w podstawowych, w szczególności w województwach z dużymi aglomeracjami miejskimi, np. w liceach ogólnokształcących w województwie warszawskim wynosiła ona /H,l%, wrocławskim 81% i łódzkim 81,5%. Można przypuszczać, iż wysoki poziom uczestnictwa w tego typu zajęciach doprowadzi! do przynajmniej częściowego przezwyciężenia lęków i stereotypów. Tendencję do hardziej pozytywnego postrzegania lekcji religii potwierdziły wyniki badań przeprowadzonych 1992 przez CBOS, zgodnie z którymi 65% uczniów opowiedziało się za nauką religii w szkołach, a jedynie 33 % respondentów było zdania, iż katecheza powinna powrócić do budynków parafialnych. Jednocześnie 76% respondentów uważało, iż należy zachować fakultatywny charakter kształcenia religijnego. „Szkolny” charakter nauczania religii iest wzmacniany wzrostem udziału nauczycieli świeckich. W pierwszym roku obowiązywania nowych regulacji było ich 36,8%, natomiast cztery lata później prawie 47%. Na wysokim poziomie utrzymuje się również odsetek młodzieży uczestniczącej w lekcjach religii. W 1995 wynosił on od 88% do 95% w zależności od typu szkoły. GUS powołuje się jednak na materiały Min. Edukacji Nar., dotyczące osób zapisanych na lekcje religii. Nieco niższe wyniki (75-85%) otrzymuje się natomiast na podstawie deklaracji samych uczniów, które dotyczą nie tyle zapisania się na zajęcia, ile rzeczywistego w nich udziału. W tym miejscu należy podkreślić, iż powyższe dane odnoszą się do średniej statystycznej charakteryzującej całą populację uczniów w Polsce i jako takie podlegają zróżnicowaniu w zależności od typu szkoły oraz miejsca zamieszkania.

Sytuacja Kościołów mniejszościowych w Polsce. Instrukcję ministerialną z 3 VIII 1990 wydano opierając się na uzgodnieniach wyłącznie z Kościołem rzymskokatolickim. 6 sierpnia na spotkaniu zwierzchników Kościołów zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej z wiceminister A. Radziwiłł — jak czytamy w komunikacie — „wyrażono żal, że Min. opracowało instrukcję odnośnie wprowadzenia nauczania religii w szkołach wspólnie z Kościołem rzymskokatolickim, nie zapraszając do prac nad tym dokumentem Kościołów zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej, które od dwóch miesięcy dawały wyraz niepokoju, jaki stwarzać może nieodpowiednie przygotowanie wprowadzenia religii do szkól. [...]. Sporo obaw budzi coraz bardziej widoczny brak kultury politycznej i z tym wiążący się brak tolerancji w naszym narodzie”. Rezultatem powyższych działań było wydanie 24 sierpnia oddzielnej instrukcji dotyczącej nauczania religii przez Kościoły członkowskie Polskiej Rady Ekumenicznej. Niemniej jednak brak wrażliwości ekumenicznej przy podejmowaniu zasadniczych decyzji oświatowych prowadził do tego, iż przedstawiciele społeczności mniejszościowych czuli się — jak podaje E. Nowicka — niczym „obcy u siebie”. W pierwszym roku obecności religii w szkołach odnotowano przypadki stresów i konfliktów wewnętrznych przede wszystkim wśród dzieci najmłodszych, które nie potrafiły radzić sobie z własną odmiennością. Stąd też Synod Kościoła Ewangelicko-Reformowanego wydal uchwałę: „Uważamy, że żadne dziecko w naszym kraju nie powinno z powodów religijnych doświadczać przymusu, niepokoju ani wyobcowania ze społeczności szkolnej”.