skanuj0113

szkoła 2SI

niowej i samowych. oraz uzdalnianiu ich do krytyki, dzięki czemu mogliby pokonywać istniejące ograniczenia rozwojowe oraz uczestniczyć w przekształcaniu otaczającego ich świata.

Według krytyków, oprócz funkcji założonych, sz. realizują także funkcje i programy ukryte, które maskują proces powstawania wiedzy oraz fakt podporządkowania przekazu edukacyjnego celom polit., ideologicznym i technokratycznym. Czynniki te ograniczają równy dostęp do pełnego rozwoju dzieciom z warstw czy środowisk uboższych, gorzej usytuowanych kulturowo, oraz blokują rozwój kompetencji emancypacyjnych ludzi. Z perspektywy skrajnej krytyki sz. staje się skutecznym narzędziem adaptacji młodego pokolenia do istniejących struktur i stosunków panowania ekon. i ideologicznego, do dystrybucji władzy i kontroli nad społeczeństwem, do spychania jednostek na margines hist. przez „wdrukowywanie" im sposobów rozumienia znaczeń wbrew ich własnym interesom rozwojowym. Oskarża się ją o upaństwowienie, o tłumienie czy wręcz niszczenie zdolności, zainteresowań i motywacji poznawczych dzieci, ich twórczego potencjału, przekazywanie jednostronnych wzorów tradycji, deprecjonowanie macierzystej kultury na rzecz wyższej kultury elit, sprzyjanie pozorom, uczenie bezradności, konformizmu i uległości. Sz. może być dotknięta kryzysem funkcjonalnym, kiedy stanie się instytucją niewydolną w realizacji założonych celów, kryzysem esencjalnym, w sytuacji zatracenia swej istoty, lub też kryzysem egzystencjalnym, kiedy staje się ona instytucją pomijającą sferę sensu i wartości, ku którym powinna kształcić i wychowywać młode pokolenie.

Na cechy instytucjonalne sz. składają się: 1) cel, wynikający z roli, jaką odgrywa ona w całym systemie oświat.; 2] skład społeczności organiz., zależny od jej usytuowania systemowego i środowiskowego; 3) program działania, czyli ogół specjalistycznych zadań, do których zaliczają się przedmioty nauczania; 4) technologia działania, sprowadzająca się do przyjętych metod, form oraz środków kształcenia i wychowania; 5) struktura działania, czyli sposób ukształtowania wspólnoty nauczycieli i uczniów (zarządzanie i samorządność).

Ze względu na wiek adresatów sz. mogą być instytucjami przeznaczonymi dla dzieci i młodzieży oraz dla dorosłych. Sz. powsz. w Polsce obejmuje kształceniem podstawowym, bezpłatnym i obowiązkowym całą populację dzieci i młodzieży do 18. roku życia, gwarantując równość praw i szans w dostępl# do edukacji. Ze względu na organ założycie ski i prowadzący wyróżnia się szkoły pttltl, (zakładane, prowadzone i utrzymywali# przez Min. Edukacji Nar., inne organy adml nistracji państw., gminy czy związki komunalne) oraz szkoły niepubl. (zakładane i prowadzone przez osoby prawne lub fiz.), pozbawiające państwo monopolu oświat, i tworzące warunki do poszerzania oferty kształcenia i wychowania instytucjonalnego ora# podnoszenia ich jakości. Sz. publ. jest instytucją, która zatrudnia nauczycieli o odpowiednich kwalifikacjach, realizuje ustalone dla jej typu podstawy programowe przedmiotów obowiązkowych, ramowy plan nauczania, respektuje określone przez Min. Edukacji Nar. zasady oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów, zapewnia bezpłatne nauczanie w zakresie ramowych planów nauczania, przeprowadza rekrutację uczniów zgodnie z zasadą powsz. dostępności oraz umożliwia uzyskanie świadectw lub dyplomów państwowych. Sz. niepubl. mogą uzys kać uprawnienia sz. powyższego typu, jeżeli realizują ustalone przez Min. Edukacji Nar, podstawy programowe nauczania, stosują zasady klasyfikacji i promowania uczniów oraz zatrudniają nauczycieli o odpowiednich kwalifikacjach. Przysługuje im wówczas dotacja finans. z budżetu gminy lub państwa. Udział sz. niepubl. w ogólnej liczbie sz. w Polsce, podobnie jak i w innych krajach, jest kilkuprocentowy.

Z. KWIECIŃSKI Dynamika funkcjonowania szkoły, Studium empiryczne z socjologii edukacji, Warszawa 1990; Sztuka nauczania. Szkota, red. K. Konarzewski, Warszawa 1991; R. SCHULZ Szkoła — instytucja —- system — rozwój, Toruń 1992; B. ŚL1WERSKI Jak zmieniać szkołę1, Kraków 1998.

szkoła alternatywna, rodzaj placówki oświat., zorganizowanej wg odmiennych projektów edukacyjnych, które stanowią alternatywę wobec koncepcji realizowanych w szkołach prowadzonych przez organy administracji państw, bądź gminnej; do szkól alternatywnych zalicza się m.in. wolne szkoły typu Waldorf, szkoły odwołujące się do systemu pedag. M. Montessori czy C. Freineta, a także część szkół prowadzonych przez stowarzyszenia społ. bądź religijne.

Szkoła Ćwiczeń, dysponująca dobrą kadrą szkoła podstawowa lub średnia, w której studenci zakładów kształcenia nauczycieli zdobywali praktyczne przygotowanie zawodowe.

szkoła freinetowska, model szkoły nowoczesnej, której nazwa pochodzi od nazwiska wybitnego pedagoga reform Celestyna Freine-1.1; sz.f. wymaga od nauczycieli radykalnej /.iniany metod kształcenia i wychowania oraz nowej postawy wobec uczniów i samego siebie, stwarzającej uczniom warunki do swobodnego rozwoju, samorządności, ekspresji twórczej, nabywania mocy życiowej, poznawania siebie i komunikowania się z innymi oraz okazywania dzieciom głębokiego zrozumienia i szacunku wobec ich potrzeb i dążeń; dominantą modelu kształcenia w sz.f. stały się takie jej elementy, jak: uczenie się przez działanie, aktywizowanie poznawcze uczniów, uczenie się przez rozwiązywanie problemów, działalność twórcza uczniów i jej zespolenie z różnymi formami pracy indywidualnej i zespołowej, indywidualizacja kształcenia, dostosowywanie zajęć dydakt. do życia dziecka, jego potrzeb i zainteresowań, powiązanie życia szkolnego ze środowiskiem przyrodniczym, spoi. i kulturowym.

Sz.f. są znane ze stosowania aktywizujących sposobów wspierania prymatu swobodnej ekspresji i rozwoju samorządności dzieci w toku procesu uczenia się. Są to techniki;

1)    swobodnego tekstu, drukarni i gazetki szkolnej — jako podstawa do nauki języka ojczystego oraz punkt wyjścia do rozpoznania i rozwijania zainteresowań uczniów;

2)    korespondencji międzyszkolnej, wymiany informacji i doświadczeń między szkołami — jako podstawa szerokich kontaktów społecznych; 3) swobodnej ekspresji artystycznej i technicznej (plastycznej, muzycznej, poetyckiej i ruchowej) — jako podstawa wychowania estetycznego; 4) planowania pracy zbiorowej i indywidualnej przez uczniów pod kierunkiem nauczyciela; 5) doświadczeń poszukujących — jako podstawa do samodzielnej pracy uczniów w zakresie matematyki, nauk przyrodniczych, historii i geografii; 6) nowe formy oceny pracy i kontroli oraz samooceny i samokontroli, dostosowane do psych, potrzeb dziecka (kartoteki materiałów źródłowych, kartoteki fiszek autokorektyw-nych); 7) referatów i sprawności — jako skuteczny środek wyzwalania zainteresowań, pielęgnowania zamiłowań i uzdolnień oraz zdobywania umiejętności w zakresie samokształcenia; 8) spółdzielczości klasowej — jako podstawa wychowania moralnego i obywatelskiego. W sz.f. nie sprowadza się jednak procesu kształcenia i wychowania jedynie do stosowania powyższych technik jako panaceum na jego efektywność, gdyż każdą z nich traktuje się jako czynnik wspomagający rozwój dziecka oraz tworzenie sprzyjającego jemu klimatu wychowawczego. Do upowszechnienia modelu sz.f. przyczynili się; Halina Semenowicz, Aleksander Lewin, Wanda Frankiewicz i Zofia Napiórkowska.

H. SEMENOWICZ Nowoczesna Szkoła Francuskich Technik Freineta, Warszawa 1966,1995; C. FREINET

0    szkołę ludową. Pisma Wybrane, Wrodaw 1976; A. LEWIN Tryptyk pedagogiczny. Korczak-Makaren-ko-Freinet, Warszawa 1986; H. SEMENOWICZ Frei-net w Polsce. Próby realizacji koncepcji pedagogicznej Celestyna Freineta w szkole polskiej, Warszawa 1980; Pedagogia Celestyna Freineta a edukacja regionalna, red. W. Frankiewicz, K. Kossak-Główczewski, Gdańsk 1997.

szkoła gimnazjalna -» gimnazjum.

szkoła integracyjna, typ szkoły skupiającej dzieci i młodzież zdrową oraz niepełnosprawną fizycznie (lub/i umysłowo); stopień integracji może być pełny bądź dotyczyć tylko wybranych przedmiotów. Szkoła integracyjna to rodzaj szkoły dla dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych, zapewniającej dzieciom niepełnosprawnym — dzięki właściwym programom i strategiom kształcenia, rozwiązaniom organizacyjnym, wykorzystaniu zasobów i współpracy z lokalnymi społecznościami — fundamentalne prawo do nauki, stwarzającej im szansę osiągnięcia

1    utrzymania odpowiedniego poziomu kształcenia. Tworzenie sz.i. wynika z potrzeby zwalczania dyskryminacji, tworzenia przyjaznych społeczności, budowania społeczeństwa otwartego oraz wprowadzania w życie edukacji dla wszystkich. Ma też swoje uzasadnienie w Deklaracji UNESCO z 1994, w świetle której fundamentalną zasadą funkcjonowania takich szkół jest przekonanie, że wszystkie dzieci w miarę możliwości powinny uczyć się razem, niezależnie od doświadczanych przez nie trudności i różnic. Kierowanie dzieci do szkół lub klas specjalnych na stałe powinno być ze względu na dobro dzieci rozwiązaniem wyjątkowym, a nie powszechną praktyką. Informaqe o kształceniu integracyjnym w Polsce: www.cmppp.edu.pl.

szkoła jednolita, demokratyczna zasada organizacji szkolnictwa, zapewniająca młodzieży równość szans w dostępie do wszystkich szczebli kształcenia, polegająca na istnieniu jednego, spójnego systemu szkół o jednolitej podstawie programowej, powiązanych ze sobą (zgodnie z zasadą drożności) w taki sposób, by nie tworzyły się tzw. ślepe ulice szkolne, tzn. by ukończenie szkoły danego szczebla lub typu nie zamykało drogi do dalszego kształcenia się w szkole wyższego szczebla lub innego typu. Szkoła jednolita stanowi zaprzeczenie tradycyjnego dualizmu