skanuj0116

szkoła utrakwistyczna [łac. inpfflĘ 'oba’], szkoła, w której systemie iMUńff ni a używa się dwu języków wykiiw wych; system nauczania stosowany gl. w ItłŚ! jach lub na terenach dwujęzycznych 10 -*■ utrakwizm).

szkoła waldorfska (szkoła steinerowsltlji typ szkoły stworzony przez R. Steinem; pllś wszą sz.w. powstała 1919 w Stuttgarcie |HIH fabryce papierosów Waldorf — Astorla; ufei w Niemczech działa ponad 100 szkól lt<|H typu i uczy się w nich ok. 50 tys. uczniów; funkcjonują one również w większnłlfi państw eur. (także w Polsce) oraz it),il(_f w USA, Kanadzie, a także w krajach Aiiiaę, Płd.; sz.w. jest instytucją wolną w podwój: nym znaczeniu: 1) niezależności od pańslwjl i gospodarki, 2) podporządkowania procesów edukacyjnych ideałowi wolności, w oparciu założeń antropozofii R. Steinera; sz.w. kij dzie nacisk na harmonijny rozwój osobowoł ci ucznia poprzez równomierne i bezstresowa (nie stosuje się tradycyjnego systemu oceniania) kształtowanie myślenia obrazowego, a nie tylko pojęciowego, uczuć oraz woli; W procesie dydakt. stosuje się m.in. zasady kolegialnego kierownictwa, jednego nauczycie la klasy czy cykli lekcyjnych; ważną rolę od grywa architektura szkoły (budynek jest „zatopiony" w zieleni, unika się w nim kątów prostych); szkoła ma być symfonią kształtu, sensu i materiału na miarę potrzeb dziecka (wielkość, kolory i proporcje pomieszczeń dostosowane są do faz rozwojowych uczniów i założeń antropozofii); w programie wyróżnia się trzy grupy przedmiotów: główne, artystyczne i praktyczne; przedmioty główne stanowią w pewnym sensie odpowiedniki tradycyjnych przedmiotów (np. język ojczysty, matematyka, przyroda, chemia, geografia, historia, przy czym każdy przedmiot w kolejnej klasie nosi inną nazwę, zgodnie z dominującą perspektywą ujmowania problematyki); Steiner wprowadził system tzw. nauczania epokowego Igr. epoche 'zatrzymanie’], zgodnie z którym przez dwa lub trzy tygodnie w godzinach od 8 do 10 uczniowie opanowują materiał z zakresu tylko jednego przedmiotu głównego, po czym w kolejnym okresie podejmują nowe zagadnienie, ale już w ramach innego przedmiotu; po zajęciach porannych z przedmiotów głównych odbywają się zajęcia z przedmiotów wymagających rytmicznego powtarzania (np. nauka języków obcych); czas popołudniowy poświęcony jest zajęciom praktycznym i ruchowym; podstawowym celem wychowania

programowe zatwierdzone przez odpowiednie władze oświat., spełniają określone zasady klasyfikowania i promowania uczniów, prowadzą dokumentację przebiegu nauczania ustaioną dla szkół publ. oraz zatrudniają nauczycieli przedmiotów obowiązkowych mających odpowiednie kwalifikacje. W 1996 w Polsce było 187 szkół społ. na poziomie podstawowym, 151 — średnim ogólnokształcącym, 89 — średnim techn. i zaw„ 138 — policealnym.

szkoła tysiąclecia, nazwa szkół zbudowanych ze środków społ. (Społ. Fundusz Budowy Szkół Tysiąclecia, 1959-65) dla uczczenia 1000-lecia państwa polskiego.

szkoła uspołeczniona, typ instytucji edukacyjnej, w której niezależnie od tego, kto jest jej właścicielem (państwo, osoby prywatne, gminy, Kościoły czy stowarzyszenia społeczne), ośrodki decyzyjne dotyczące treści, form i metod edukacji mieszczą się w samej szkole. Sz.u. jest pewnym szczególnym typem wspólnoty (samorządowej), w której to, co istotne, jest wzajemnie uzgadniane przez wszystkie środowiska z nią związane — nauczycieli, uczniów i ich rodziców. Uspołecznienie szkoły to nie tylko spłaszczenie hierarchii zależności służbowych i przeniesienie uprawnień decyzyjnych z wyższych na niższe szczeble zarządzania edukacją, ale to także stopniowe rozszerzanie kompetencji każdej osoby w samej szkole do takiego stanu, w którym każdy będzie mógł i chciał decydować (lub uczestniczyć w decydowaniu) o sprawach, które dotyczą jego samego i środowiska, do którego należy. Sz.u. to także pierwsze w życiu dzieci i młodzieży (zdarza się, że i nauczycieli) „laboratorium” demokraci, a więc „sprawowania rządu ludu, dla ludu, przez lud”. Dzięki zaistnieniu w niej organu uspołeczniającego, jakim jest rada szkoły, mamy do czynienia ze sprawowaniem rządów nauczycieli, uczniów i rodziców, dla nauczycieli, uczniów i rodziców, przez nauczycieli, uczniów i rodziców. Sz.u. cechują: 1) wspólnota celów, odpowiedzialności, zobowiązań i interesów, 2) partnerstwo, 3) jawność poprzez równy dostęp do informacji, 4) tolerancja. Proces uspołecznienia szkoły wymaga od wszystkich stron (podmiotów) edukacji nie tylko kreatywności oraz partycypacji, lecz również aktywnej niezgody na ukryty program depersonalizacji w toku edukacji.

J. RADZ1EWICZ Szkota uspołeczniona i uspołecznia-jąca. Warszawa 1989; B. ŚLIWERŚKI Jak zmieniać szkołę, Kraków 1998.

i»n

# n.v/„ które jest — według założeń antro-|iii,'iifii — istotnym czynnikiem swoiste) Miiiatologii religijnej (panteistycznej), jest wyzwolenie jednostki poprzez urzeczywistnienie prawdziwej natury ludzkiej w zgoli,ne z zasadą wszechświata (por. -> antropo-

illllil).

i.) u. SZYMAŃSKI Niemiecka pedagogika reformy lin) 1933, Warszawa 1992; C. LINDENBERGSzkota l',v leku. Warszawa 1993; F. CARLGREN Wychn-mitiie do wolności. Pedagogika R. Steinera, Gdynia l'W1.

•/koła wieczorowa, typ szkół (różnych n.Tzebli), przeznaczonych dla osób dorosłych i młodzieży pracującej; zajęcia w godzili, nii wieczornych umożliwiają łączenie nauki z pracą zawodową.

iżkoła wirtualna, typ szkoły odczuwanej •■myślowo jako rzeczywista, działająca lub /..ichowująca się realistycznie, która nią w rzeczywistości nie jest; sz.w. bazuje na całkowitej stymulacji zmysłów przy jednoczesnym odizolowaniu ucznia od bodźców realnych, dzięki czemu jest on niejako przenoszony do sztucznego świata, który sam może modelować, przekształcać w dowolny sposób i na podstawie zupełnie nowych reguł; w czasie hipertekstowej lekcji uczniowie wraz z nauczycielem mogą się przemieszczać w cyberprzestrzeni odwiedzając kolejno różne serwery, by pozyskać niezbędne do rozwiązania zadań dydaktycznych dokumenty, grafiki, animacje filmowe; kontakt z wirtualnym światem stwarza nieporównywalnie większe, niż w szkole tradycyjnej, możliwości dostępu do światowych źródeł wiedzy, jak np. do wirtualnej biblioteki Centrum Informacyjnego Uniwersytetu w Genewie, której zawartość przekracza 500 tys. haseł (adres internet.; www.w3.org/hypertext/DataSources/ bySubject/Overwiev.html).

Dzięki nowoczesnej technologii, podłączeniu do sieci internetowej można organizować wi-deokonferencje czy wideolekcje. Trójwymiarowe programy edukacyjne pozwalają na przećwiczenie najbardziej skomplikowanych czynności. Sz.w. to wyzwanie dla pedagogiki XXI w., z racji nowego sposobu komunikowania się podmiotów edukacji; daje ona szansę osobom nieśmiałym, wspierając w procesie uczenia się możliwości międzypokoleniowej współpracy, pobudza i zachęca do działalności poznawczej, pozwala na badanie obcej rzeczywistości, na wizualizację różnych projektów, na operowanie dzięki symulacji w niebezpiecznych dla zdrowia czy życia jednostki warunkach, wzbogaca ludzką wyobraźnię

szkoła

twórczą, dostarcza przeżyć estetycznych i kształtuje pamięć wzrokową, sprzyja rozwijaniu fantazji i twórczego myślenia, inspiruje marzenia i pozwala na ich realizację. Niepokój natomiast budzi m.in. to, że uczeń sz.w, jest intensywnie pochłaniany przez świat urojony, a utożsamiając się z nim zbyt silnie, podlega procesom alienacji; mogą również zostać osłabione więzi spoi., wrażliwość uczuciowa wobec drugiego człowieka czy umiejętność bezpośredniego komunikowania się z ludźmi; następuje wyraźna redukcja aktywności ruchowo-rekreacyjnej; 1997 uruchomiony został w Polsce pierwszy Uniwersytet Wirtualny (adres internet.: www.-mila.edu.pl).

B. GATES Droga ku przyszłości, Warszawa 1997 S. JUSZCZYK Podstawy informatyki dla pedagogów Kraków 1999.

Szkoła wolna (Freie Schule, Free School) placówka edukacyjna, która organizacyjni! jest niezależna od państwa, gdyż ma swojegt właściciela w postaci osoby fizycznej; me rytorycznie odwołuje się natomiast do ide swobodnego wychowania, tzn. edukacji zo rientowanej przede wszystkim na potrzeb; uczniów i wspieranie ich indywidualnej rozwoju; Sz.w. jest pojmowana jako prze strzeń życia dla dzieci, ale także dla naucz) cieli i jej założycieli; ma ona ograniczoną lic; bę uczniów (średnio ok. 30); nie ma w ni< podziału na roczniki szkolne, stale zespól klasowe, ani też nie realizuje się w niej ściśl określonego programu nauczania; otwieraj; się w swoich założeniach pedag. na suweret ność dziecka, bierze pod uwagę ucznia takin jakim jest on w danej fazie swojego życia rozwoju, a nie tylko perspektywę jego prz szlego życia. Sz.w. stawiają sobie za zadań stwarzanie dzieciom takich warunków ed kacyjnych, by każde z nich postrzegane by w społeczności szkolnej jako indywiduu oraz by miały możliwość doznawania swoii potrzeb, zainteresowań czy uzdolnień. Zakl da się, że każdy uczeń ma swój potencjał rc wojowy, dla rozwinięcia którego potrzeb! jest stosowna przestrzeń i czas oraz je przeświadczenie, iż jest poważnie trakt wany i szanowany. Sz.w. pojmowana j( nie tyle instytucjonalnie, .ile procesualnie ko poszerzenie dotychczasowej przestrzf życia i rozwoju indywidualnego oraz sp dziecka.

Wbrew przypisywanym jej przez krytyki tęsknotom do anarchizmu czy skrajnego lii ralizmu, pielęgnuje się w niej nie tylko odn ność każdego ucznia, ale i jego doświadc