Copyright by Oficyna Wydawnicza  Tutor &ð dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki
II Ogólnopolska Próbna Matura  CHEMIA Z TUTOREM
TUTOR
dla uczniów klas maturalnych
CH-RM 201404
POZIOM ROZSZERZONY
3 kwietnia 2014 r.
Odpowiedzi i model oceniania
Ogólne zasady oceniania są takie same jak dla wszystkich prac maturalnych z chemii.
1. ZdajÄ…cy otrzymuje punkty za poprawne rozwiÄ…zania, odpowiadajÄ…ce poleceniom zawartym
w zadaniach. Ponieważ jest to próbna matura  w dodatku wiele zadań jest za 1 pkt  za drobne
uchybienia tj. złe przybliżenie (błędne zaokrąglenie wartości końcowej), mniej istotne pomyłki we
wzorach półstrukturalnych, itp. nie należy pozbawiać uczniów punktów  tylko zaznaczyć te
drobne błędy i braki w ocenianym arkuszu.
2. Rozwiązania zadań, uwzględniające inny tok rozumowania niż podany w kryteriach, oceniane są
zgodnie z zasadami punktacji. Uczeń może udzielić inaczej sformułowanych odpowiedzi lub
uzasadnień o innej treści niż podane w modelu  osoba oceniająca powinna starannie
przeanalizować takie zapisy. Jeżeli są one merytorycznie poprawne i odpowiadają na zadane
pytanie, to należy przyznać punkty za taką odpowiedz
.
3. Istnieje kilka zalecanych systemów ustalania nazw związków chemicznych, jeżeli uczeń podaje
poprawną nazwę, która nie jest wyszczególniona w tym modelu oceniania, to otrzymuje punkty
zgodnie z zasadami punktacji. (Jeżeli w poleceniu jest wymagane podanie nazwy systematycznej,
to podanie nazwy zwyczajowej jest odpowiedzią nieprawidłową.)
4. Gdy do jednego polecenia zdający podaje kilka odpowiedzi, z których jedna jest prawidłowa, inne
nieprawidłowe, to nie otrzymuje punktów za żadną z nich.
5. Jeżeli polecenie brzmi: Napisz równanie reakcji..., to w odpowiedzi zdający powinien napisać
równanie reakcji chemicznej, a nie jej schemat.
6. Dobór współczynników w równaniach reakcji chemicznych może różnić się od przedstawionego
w modelu (np. mogą być zwielokrotnione), ale bilans musi być prawidłowy. Niewłaściwy dobór lub
brak współczynników powoduje utratę 1 punktu za zapis tego równania.
7. W rozwiązaniach zadań rachunkowych oceniane są: metoda, wykonanie obliczeń i podanie wyniku
z jednostką. W obliczeniach cząstkowych zapis jednostek nie jest wymagany, ale jeśli jednostki są,
to muszą być poprawne. Błędny zapis jednostki lub jej brak przy ostatecznym wyniku liczbowym
powoduje utratę 1 punktu. (W obliczeniach wymagane jest poprawne zaokrąglanie wyników
liczbowych.)
8. Za poprawne obliczenia będące konsekwencją zastosowania niepoprawnej metody zdający nie
otrzymuje punktów.
9. Za poprawne spostrzeżenia i wnioski będące konsekwencją niewłaściwie zaprojektowanego
doświadczenia zdający nie otrzymuje punktów.
10. Za napisanie wzorów strukturalnych zamiast wzorów półstrukturalnych (grupowych) nie odejmuje
się punktów.
11. Zapis  ð­ð ,  Å»ð w równaniach reakcji nie jest wymagany.
12. Należy uznać  Dð i  T jako oznaczenie podwyższonej temperatury.
13. W równaniach reakcji, w których ustala siÄ™ stan równowagi, brak  Ä! nie powoduje utraty
punktów.
dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki © Oficyna Wydawnicza  Tutor  2014 r.
Zadanie 1. (2 pkt)
A. B. C. D. E.
P P As2O3 F P, R
Komentarze. Pkt E  złoto nie ulega pasywacji.
2 pkt za 5 lub 4 dobre odpowiedzi
1 pkt za 3 lub 2 dobre odpowiedzi
Zadanie 2. (1 pkt)
W szeregu pierwiastków znajdujących się na rysunku, w miejscu od litery B do litery C włącznie, liczba
elektronów walencyjnych tych pierwiastków maleje/rośnie/nie ulega zmianie, promienie atomowe
maleją/rosną/nie ulegają zmianie, energia jonizacji maleje/rośnie/nie ulega zmianie, elektroujemność
maleje/rośnie/nie ulega zmianie, właściwości kwasowe tlenków tych pierwiastków maleją/rosną/
nie ulegają zmianie natomiast przynależność do okresu maleje/rośnie/nie ulega zmianie.
Zadanie 3. (2 pkt)
A. B. C. D. E.
3d6 4s2 F, H Ca, Sr, K, Rb F, G helowce
2 pkt za 5 lub 4 dobre odpowiedzi
1 pkt za 3 lub 2 dobre odpowiedzi
Zadanie 4. (1 pkt)
Odpowiedz
: 10,6 lat.
Zadanie 5. (2 pkt)
a) Odpowiedz
: nikiel.
b) Masa ampułki 3200 mg (masa wyemitowanych elektronów nie przekracza 1 mikrograma).
po 1 pkt za każdą dobrą odpowiedz

Zadanie 6. (6 pkt)
a) I. manganian(VII) potasu
II. siarczek potasu
III. węglan sodu
IV. cynk
www.szkolna.pl strona 2
dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki © Oficyna Wydawnicza  Tutor  2014 r.
b)
nO e n2 O 2
2
2 l l2 2 e
2 nO 10 l 1 2 n2 l2 O
2
c)
Na2 O3 2 l 2 Na l O O2
2
3 pkt za 4 lub 3 dobre odpowiedzi w punkcie a)
2 pkt lub 1 pkt za dobrÄ… odpowiedz
w punkcie b)
1 pkt za dobrÄ… odpowiedz
w punkcie c)
Zadanie 7. (4 pkt)
Lp. gaz ciecz Wzór substancji
1.
CH4
X
2.
CH3Br
X
3.
CH3OH
X
4.
H2O
X
5.
H2S
X
6.
glukoza (cukier)
b) Powodem jest dużo wyższa masa cząsteczkowa oraz polarność cząsteczki bromometanu.
c) Odpowiadają bardzo silne wiązania wodorowe między cząsteczkami wody.
2 pkt lub 1 pkt za dobre odpowiedzi w punkcie a) 2 pkt za wszystkie dobre, 1 pkt za 4 dobre
zaznaczenia
1 pkt za dobrÄ… odpowiedz
w punkcie b)
1 pkt za dobrÄ… odpowiedz
w punkcie c)
Zadanie 8. (2 pkt)
% N1 = 13,9% M1 = 101 g/mol
KNO3 1
% N2 = 35% M2 = 80 g/mol
NH4NO3 X
0,13 1 0,3
0,2 = stÄ…d X = 0,41
1
Odpowiedz
: Należy zmieszać w stosunku masowym 1 : 0, 1.
2 pkt lub 1 pkt za rozwiÄ…zanie i za dobrÄ… odpowiedz

www.tutor.edu.pl strona 3
dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki © Oficyna Wydawnicza  Tutor  2014 r.
Zadanie 9. (2 pkt)
N2
H2
[H2] = 1 mol/dm3, [N2] = 2 mol/dm3, [NH3] = 4 mol/dm3
[ ]2 2
N
K = [N ] [3 = 2 13 = 8
]3
2 2
Odpowiedz
: Wartość K = .
2 pkt za pełną odpowiedz

1 pkt za odpowiedz
częściową, np. jeżeli uczeń nie obliczył K, ale właściwie opisał wykres i podał wzór
na wartość K dla tej reakcji (oznaczenia na wykresie krzywej dla produktu nie należy traktować jako błąd
chociaż uczeń miał oznaczyć tylko krzywe dla substratów)
Zadanie 10. (3 pkt)
Schemat obliczeń:
K A E W
Stan równowagi po dodaniu alkoholu
poczÄ…tek 1,5 1 0 0
K A E W
1,5 x 1,5 x x x
reakcja 0,6 0,6 0,6 0,6
2
stan równowagi 0,9 0,4 0,6 0,6
K = 1= (1, )2 = 1
0, 0,
K = 0, 0, = 1
stÄ…d x = 0,75 moli
Odpowiedz
: Liczba moli estru wzrosła o 0,1 moli (z 0, do 0,7 moli).
3 pkt za pełną dobrą odpowiedz

2 pkt za obliczenie stałej K i wyznaczenie zależności dla nowego stanu równowagi
1 pkt za obliczenie stałej K dla tej reakcji
Zadanie 11. (7 pkt)
a) SÄ… to: kwas 2-nitrobenzenokarboksylowy, kwas benzenokarboksylowy.
b) SÄ… to: H, F.
c) Podaj oznaczenie literowe i nazwÄ™ tego zwiÄ…zku: G  fenol (lub benzenol).
www.szkolna.pl strona 4
dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki © Oficyna Wydawnicza  Tutor  2014 r.
d) Był to związek oznaczony literą A.
e) Schemat obliczeń:
= 400
K
[ ]
[ ] [ ]
Obliczenia uproszczone: , , , .
"
Odpowiedz
: pH roztworu wynosi 6.
f)
SPRZ
ŻONA PARA SPRZ
ŻONA PARA
kwas zasada kwas zasada
Ä! Ä!
po 1 pkt za dobrÄ… odpowiedz
w pkt a)  e)
po 1 pkt za podanie właściwego wzoru zasady i kwasu w pkt f)
Komentarz. Za poprawnÄ… odpowiedz
należy uznać każde przedstawienie anionu fenolanowego, jako
zasady oraz protonowanej N-metylobenzenoaminy, jako kwasu.
Np.
Zadanie 12. (1 pkt)
Schemat obliczeń:
NaOH 20 cm3, 20%, d = 1,2 g/cm3, mr = 24 g
HNO3 19,2 cm3, mr = 24 g, d = 1,25 g/cm3, c% = 40%
Odpowiedz
: Był to kwas 0%.
1 pkt za pełną dobrą odpowiedz

Zadanie 13. (1 pkt)
Schemat obliczeń:
NaOH, M1 = 40 g/mol, ms = 4,8 g, nNaOH = 0,12 moli
HNO3, M2 = 63 g/mol, ms = 9,6 g, n NO3= 0,152 moli
Odpowiedz
: Odczyn kwasowy  liczba moli kwasu jest wyższa.
1 pkt za pełną dobrą odpowiedz

www.tutor.edu.pl strona 5
dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki © Oficyna Wydawnicza  Tutor  2014 r.
Zadanie 14. (2 pkt)
Schemat obliczeń:
Vk = 20 cm3 + 19,2 cm3 = 39,2 cm3
0,1
n NO3= 0,152 moli, cn = 0,03 2 = 3,9 mol/cm3
2
Odpowiedz
: Stężenie molowe jonów azotanowych(V) wynosi 3, mol/dm3.
2 pkt za pełną dobrą odpowiedz

1 pkt w przypadku częściowego rozwiązania np. za poprawne wyznaczenie liczby moli azotanów lub
podanie odpowiedzi ze z
le wyznaczoną dokładnością
Zadanie 15. (2 pkt)
Schemat ogniwa: Pt |ð SO32 , SO42 |ð|ð MnO4 , Mn2+ |ð Pt
Wartość SE tego ogniwa wynosi 2, V.
Komentarz. W schemacie ogniwa uczeń mógł zapisać półogniwa w takiej formie, jak to przedstawiono
w tabeli: Pt |ð SO42 , SO32 |ð|ð MnO4 , Mn2+ |ð Pt.
po 1 pkt dobrÄ… odpowiedz

Zadanie 16. (1 pkt)
5 SO32 + 2 MnO4 + 6 H+ 5 SO42 + 2 Mn2+ + 3 H2O
1 pkt dobrÄ… odpowiedz

Zadanie 17. (3 pkt)
Schemat obliczeń:
V = 300 cm3, d = 1,2 g/cm3, mr = 360 g, n = 0,5 moli Na2SO4, ms = 71 g
masa rozÅ‚ożonej wody, 2 H2O Ä! 2 H2 + O2, mw = 36 g
Na2SO
po 1 pkt za każdy element rozwiązania
·ð wyznaczenie poczÄ…tkowej masy roztworu i masy soli
·ð wyznaczenie masy wydzielonych gazów
·ð wyznaczenie koÅ„cowego stężenia soli
www.szkolna.pl strona 6
dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki © Oficyna Wydawnicza  Tutor  2014 r.
Zadanie 18. (2 pkt)
Schemat rozwiÄ…zania:
S + O2 SO2 DðH1
2
S + O3 SO2 DðH2
3
3
O2 O3 DðHtw(O3)
2
DðHtw(O3) = 1,5 DðH1 1,5 DðH2 = 142,5 kJ/mol O3
Odpowiedzi:
a) DðHtw(O2) = 0, DðHtw(O3) = 142,5 kJ/mol
b) wydzieli siÄ™ 2 1 kJ, (lub DðH = 9281 kJ)
po 1 pkt za pkt a) i za pkt b)
Zadanie 19. (6 pkt)
Jedno z proponowanych rozwiązań  kolejne kroki:
1. wykrycie butano-2,3-diolu w reakcji ze świeżo strąconym uOH2  obserwacja  powstaje szafirowy
klarowny roztwór (tylko ten związek wytworzy kompleks z wodorotlenkiem miedzi(II)  identyfikację
można potwierdzić próbą jodoformową);
2. identyfikacja butanalu  próba Tollensa lub Trommera (tylko ten związek da pozytywny efekt w obu
próbach);
3. identyfikacja 2-metylopropan-2-olu  próba Lucasa z l/Zn l2 (identyfikację można potwierdzić
reakcjÄ… z aktywnym metalem),
4. identyfikacja butanonu  próba jodoformowa.
W podanym przez ucznia toku postępowania należy zwrócić uwagę, żeby wskazana reakcja selektywnie
pozwalała zidentyfikować dany związek w grupie pozostałych związków.
Uczeń może wskazać inne charakterystyczne reakcje, takie jak:
utlenienie butano-2,3-diolu np. za pomocÄ… uO lub K nO4 albo K2Cr2O7;
estryfikacja alkoholi  pojawia siÄ™ zapach estru;
reakcja alkoholi z aktywnymi metalami;
próba jodoformowa w przypadku butano-2,3-diolu oraz butanonu.
W tym zadaniu uczeń może przedstawić różny tok postępowania  za pierwszą część może uzyskać
maksymalnie 5 pkt.
2 lub 1 pkt za właściwy tok postępowania i komentarz uzasadniający wybór takiego toku.
3 pkt za wskazanie czterech reakcji charakterystycznych.
2 pkt lub 1 pkt za wskazanie odpowiednio 3 lub 2 reakcji charakterystycznych.
1 pkt za pełne równanie jednej z wybranych reakcji chemicznych.
www.tutor.edu.pl strona 7
dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki © Oficyna Wydawnicza  Tutor  2014 r.
Zadanie 20. (2 pkt)
Wzór półstrukturalny:
Wzór sumaryczny i rzędowość: C10H20O, alkohol II rzędowy.
Nazwa produktu: 4-bromo-5-etylo-4-metyloheptan-2-ol.
2 pkt za pełną dobrą odpowiedz

1 pkt w przypadku niepełnej odpowiedzi np. z
le wyznaczony wzór sumaryczny, błąd w nazwie,
brak rzędowości
Zadanie 21. (2 pkt)
Przykładowy fragment łańcucha (położenie grupy metylowej alkoholu może być inne).
wiÄ…zania estrowe
2 pkt za pełną dobrą odpowiedz

1 pkt w przypadku niepełnej odpowiedzi np. brak zaznaczonych i nazwanych wiązań estrowych,
przedstawienie polimeru jako cząsteczki a nie w formie łańcucha
Zadanie 22. (2 pkt)
H2N H
CH2CH2COOH
szereg konfiguracyjny L
Nazwa systematyczna: kwas 2-aminopentanodiowy.
2 pkt za pełną dobrą odpowiedz

1 pkt w przypadku niepełnej odpowiedzi np. z
le określony szereg konfiguracyjny, błąd w nazwie,
niepoprawny wzór Fischera, ale poprawne pozostałe elementy odpowiedzi
www.szkolna.pl strona 8
dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki © Oficyna Wydawnicza  Tutor  2014 r.
Zadanie 23. (1 pkt)
Wzór sumaryczny lidokainy  C14H22N2O.
Zadanie 24. (1 pkt)
Odczyn wodnego roztworu lidokainy będzie zasadowy. Lidokaina jest aminą III rzędową, ma silniejsze
właściwości zasadowe od amoniaku. Inne uzasadnienie: lidokaina tworzy chlorowodorek, czyli ma
właściwości zasadowe.
Zadanie 25. (2 pkt)
Nazwa systematyczna:
2,6-dimetylobenzenoamina,
lub
inne dopuszczalne nazwy:
2,6-dimetyloanilina, 2-amino-1,3-dimetylobenzen
wzór półstrukturalny
2 pkt za pełną dobrą odpowiedz

1 pkt w przypadku niepełnej odpowiedzi np. błąd w nazwie, brak nazwy
Dziękujemy za udział w II Ogólnopolskiej Próbnej Maturze  CHEMIA Z TUTOREM
© dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki, Oficyna Wydawnicza  Tutor
87-100 Toruń, ul. Warszawska 14/2
tel. [phone], kom. 603-929-227
e-mail: [e-mail]
www.tutor.edu.pl strona 9