uchwała 11styczeń 1999






























22

















 

















POSTANOWIENIE Z DNIA 7 LISTOPADA 1995 R.















(WZ 225/95)



















 













1. Podmiotem uprawnionym do wszczęcia postępowania dyscyplinarnego na podstawie przepisów ustawy z
dnia 8 czerwca 1972 r. o ustroju sądów wojskowych (Dz.U. Nr 23, poz. 166;
zm.: Dz.U. z 1989 r. Nr 73, poz. 436; z 1991 r. Nr 113, poz. 491; z 1995 r).
Nr 89, poz. 443) oraz wydanych na ich podstawie przepisów rozporządzenia
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 1990 r. w sprawie
postępowania dyscyplinarnego w stosunku do sędziów sądów wojskowych (Dz.U. Nr
84, poz. 491) jest wyłącznie Sąd Dyscyplinarny, a zatem nie rzecznik
dyscyplinarny.













2. Wszczęte i kontynuowane przez rzecznika dyscyplinarnego postępowanie wyjaśniające nie wywołuje
jakichkolwiek skutków w biegu terminu przedawnienia określonego w art. 38
powołanej ustawy o ustroju sądów wojskowych.



















 















Przewodniczący: sędzia płk J. Steckiewicz.















Sędziowie: płk S. Przyjemski, płk B. Rychlicki (sprawozdawca).















Rzecznik dyscyplinarny: mjr A. Tomczyk.

















 













Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 1995 r. zażalenia rzecznika dyscyplinarnego na postanowienie Sądu Dyscyplinarnego dla
Sędziów Sądów Wojskowych z dnia 28 września 1995 r., odmawiające wszczęcia
postępowania dyscyplinarnego z powodu przedawnienia







 













utrzymał w mocy



zaskarżone postanowienie (...)













 















Z uzasadnienia:















 













Postanowieniem z dnia 28 września 1995 r. Sąd Dyscyplinarny dla Sędziów Sądów Wojskowych, na podstawie
ż 15 ust. 3 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22
listopada 1990 r. w sprawie postępowania dyscyplinarnego w stosunku do
sędziów sądów wojskowych (zwanego dalej rozporządzeniem – Dz.U. z 1990 r. Nr
84, poz. 491 ) w zw. z art. 38 ż 1 ustawy z dnia 8 czerwca 1972 r. o ustroju
sądów wojskowych (Dz.U. z 1972 r. Nr 23, poz. 166; zm.: Dz.U. z 1989 r. Nr
73, poz. 436; z 1991 r. Nr 113, poz. 491; z 1995 r. Nr 89, poz. 443), odmówił
wszczęcia postępowania dyscyplinarnego z powodu przedawnienia. Sąd
Dyscyplinarny, zajmując powyższe stanowisko, procesowe wywiódł, że w
niniejszej sprawie „w dniu 25 września 1995 r. upłynęło sześć miesięcy od
dnia otrzymania przez Prezesa wiadomości o przewinieniu sędziego (24 marca
1995 r.). Zatem obecnie nie ma prawnych możliwości wszczęcia postępowania
dyscyplinarnego”. (...)











(...) Na powyższe postanowienie rzecznik dyscyplinarny złożył zażalenie. Zarzucił w nim obrazę przepisu prawa
materialnego (art. 38 ż 1 ustawy o ustroju sądów wojskowych) poprzez błędne
przyjęcie, że bieg określonego w nim terminu przedawnienia nie zostaje
przerwany wszczęciem postępowania wyjaśniającego i na tej podstawie żalący
wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie niniejszej sprawy
Sądowi Dyscyplinarnemu do ponownego rozpoznania. W szczególności autor
zażalenia, analizując stosowne przepisy powołanego rozporządzenia, ustawy o
ustroju sądów wojskowych oraz ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. – Prawo o
ustroju sądów powszechnych (jedn. tekst: Dz.U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25 – cyt.
dalej jako „u.s.p.”), generalnie zanegował pogląd przedstawiony w zaskarżonym
postanowieniu, a sprowadzający się do stwierdzenia, że postępowanie
dyscyplinarne przeciwko sędziemu wszczyna Sąd Dyscyplinarny. Zdaniem
rzecznika dyscyplinarnego,

ratio legis

przepisów prawnych regulujące jego uprawnienia w toku postępowania dyscyplinarnego pozwala na wszczęcie
postępowania dyscyplinarnego przez rzecznika dyscyplinarnego z chwilą
przekazania sprawy przez Prezesa Izby Wojskowej rzecznikowi (...).











(...) Sąd Najwyższy zważył, co następuje:











Zażalenie nie jest zasadne.











Istota sporu sprowadza się do rozstrzygnięcia kwestii, co należy rozumieć przez pojęcie wszczęcia
postępowania dyscyplinarnego i jaki podmiot je wszczyna.











I. Artykuł 38 ż 1 ustawy o ustroju sądów wojskowych stanowi, że „nie można wszcząć postępowania
dyscyplinarnego po upływie sześciu miesięcy od dnia otrzymania przez
przełożonego uprawnionego do skierowania sprawy do postępowania
dyscyplinarnego, wiadomości o popełnieniu przewinienia dyscyplinarnego lub
wykroczenia ani po upływie pięciu lat od popełnienia czynu”. Zgodnie
natomiast z ż 2 tego przepisu „jeżeli czyn zawiera znamiona przestępstwa,
przedawnienie nie może nastąpić wcześniej niż przed upływem terminów ustania
karalności przestępstwa, określonych w kodeksie karnym”.











Na gruncie procedury dyscyplinarnej przed sądami wojskowymi podniesiona na wstępie kwestia
uregulowana została w rozdziale 3 cyt. rozporządzenia pt. „Tryb postępowania
dyscyplinarnego”. W szczególności ż 12 ust. 1 stanowi, że: „Rzecznik
dyscyplinarny prowadzi postępowanie wyjaśniające”, którego celem, według ż l2
ust. 2, jest „wstępne wyjaśnienie okoliczności koniecznych do ustalenia
znamion czynu zarzucanego obwinionemu oraz zgromadzenie i utrwalenie dowodów
dla Sądu Dyscyplinarnego”. Przepisy tegoż rozdziału posługują się pojęciem
wszczęcia lub odmowy wszczęcia postępowania dyscyplinarnego (ż 13, 16 i 18)
przed Sądem Dyscyplinarnym. Wykładnia gramatyczna cytowanych wyżej przepisów
prowadzi do wniosku, że jedynym organem uprawnionym do wszczęcia i
prowadzenia postępowania dyscyplinarnego jest Sąd Dyscyplinarny (ż l6 ust.
2), a w zakresie jego uzupełnienia sędzia Sądu Dyscyplinarnego (ż 16 ust. 4).
Jest rzeczą oczywistą, że jeżeli przepisy prawne posługują się różnorodnymi
pojęciami (postępowanie wyjaśniające, postępowanie dyscyplinarne, rzecznik
dyscyplinarny, sąd dyscyplinarny) na oznaczenie wykonywanej czynności lub
spełnianej funkcji, to te ostatnie nie mogą być tożsame, lecz z istoty rzeczy
są inne. Tak np. postępowanie wyjaśniające nie jest postępowaniem
dyscyplinarnym, rzecznik dyscyplinarny zaś

bierze tylko udział w postępowaniu dyscyplinarnym

(podkreślenie

SN –

por. art. 41 ż 4 ustawy o ustroju sądów wojskowych). Ta nadal aktualna regulacja
ustawowa dowodzi, że wszczęcie postępowania dyscyplinarnego i jego
kontynuacja, z różnymi zresztą rezultatami, jest wyłącznie zastrzeżona dla
Sądu Dyscyplinarnego (por. ustawę z dnia 20 grudnia 1989 r. o zmianie ustaw –
Prawo o ustroju sądów powszechnych, o Sądzie Najwyższym, o Naczelnym Sądzie
Administracyjnym, o Trybunale Konstytucyjnym, o ustroju sądów wojskowych i
Prawo o notariacie – Dz.U. Nr 73, poz. 436). Wprawdzie przepisy dotyczące
zakresu działania rzecznika dyscyplinarnego zostały umiejscowione w rozdziale
3 cyt. rozporządzenia, zatytułowanym „Tryb postępowania dyscyplinarnego”, to
jednak nie jest to argument przemawiający za racjami żalącego. Wprawdzie
pozycja rzecznika dyscyplinarnego zarówno na gruncie przepisów
rozporządzenia, jak i przepisów prawa o ustroju sądów powszechnych, nie
została w sposób jasny przedstawiona (np. jaka jest jego rola w razie
wszczęcia postępowania dyscyplinarnego), to trzeba wskazać na fakt, że
rzecznik dyscyplinarny staje się stroną w postępowaniu dyscyplinarnym i
„wchodzi do tego postępowania dopiero od momentu podjęcia przez sąd
dyscyplinarny stosownego postanowienia lub uchwały o wszczęciu postępowania
dyscyplinarnego” (ż 16 ust. 2 rozp., art. 88 ż 2 u.s.p.). Takie, a nie inne
spojrzenie Sądu Najwyższego na rolę rzecznika dyscyplinarnego znajduje
wsparcie w piśmiennictwie prawniczym (por. E. Warzocha: Niektóre zagadnienia
odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów sądów powszechnych, „Nowe Prawo”
1988, nr 1; J. Kubiak: Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów, „Przegląd
Sądowy” 1994, nr 4).











II. Powołany wyżej art. 38 ustawy o ustroju sądów wojskowych jest normą o charakterze gwarancyjnym, w
związku z czym nie może być interpretowany rozszerzająco na niekorzyść
obwinionego. Po upływie określonego w nim terminu, biegnącego od dnia
otrzymania przez przełożonego uprawnionego do skierowania sprawy do
postępowania dyscyplinarnego wiadomości o popełnieniu przewinienia
dyscyplinarnego, nie można wszcząć postępowania dyscyplinarnego (ż 16 ust. 3
cyt. rozporządzenia). Upływ 6-miesięcznego terminu jest bowiem okolicznością,
która

ipso iure

„wyłącza” to postępowanie. Jak już wywiedziono wyżej, przepisy rozdziału 3 cyt. rozporządzenia określają dwa odrębne etapy
postępowania: pierwszy wyjaśniający, drugi dyscyplinarny. Ten pierwszy
powinien być ukończony w ciągu dwóch tygodni od jego wszczęcia. Prezes Izby
Wojskowej może go przedłużyć na dalszy czas oznaczony. Zauważyć jednak
należy, że termin (6 miesięcy) biegnie nie od chwili wszczęcia postępowania
wyjaśniającego, lecz od otrzymania wiadomości o przewinieniu przez właściwego
przełożonego. Ten ostatni fakt w rzeczywistości uruchamia bieg terminu określonego
w art. 38 ż 1. A zatem następujące dalsze, konkretne czynności rzecznika, po
wszczęciu przez niego postępowania, nie mogą wywołać skutku w postaci
chociażby przerwania owego terminu. Gdyby w tej kwestii przyszło podzielić
wywody autora zażalenia, to zakreślony w ustawie termin w praktyce byłby nic
nie znaczący. Podkreślając po raz wtóry gwarancyjny charakter przepisu art.
38 ż 1 ustawy o ustroju sądów wojskowych, wskazać też trzeba i na to, że w
rozdziale 4 tejże ustawy, podobnie jak w rozdziale 5 Prawa o ustroju sądów
powszechnych, brak jest wyraźnego unormowania, że „każda czynność rzecznika
przerywa bieg przedawnienia”. Jeżeli rozważy się dalej, iż m.in. takie
uregulowanie zawarte jest choćby w art. 48 ust. 3 ustawy z dnia 19 kwietnia
1991 r). o samorządzie pielęgniarek i położnych (Dz.U. Nr 41, poz. 171), w
innych zaś aktach prawnych regulujących w sposób podobny zasady
odpowiedzialności dyscyplinarnej brak jest takowego unormowania (por. np.
ustawę z dnia 16 września 1982 r). o pracownikach urzędów państwowych – Dz.U.
Nr 31, poz. 214 z późn. zm.; ustawę z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji –
Dz.U. Nr 30, poz. 179 z późn. zm.; ustawę z dnia 6 kwietnia 1990 r. o
Urzędzie Ochrony Państwa – Dz.U. Nr 30, poz. 180 z późn. zm.) to, przechodząc
na grunt omawianych wyżej procedur, fakt ten nie oznacza nic innego, jak
celowy zabieg ustawodawcy – rezygnację z nadania czynnościom rzecznika
dyscyplinarnego takich skutków w sferze materialnoprawnej, o jakich mowa
wyżej (przerwa biegu przedawnienia). Skoro mowa jest już o przedawnieniu, to
podnieść należało i to, że przedawnienie czynu, o którym mowa w art. 38
ustawy o ustroju sądów wojskowych i art. 81 Prawa o ustroju sądów
powszechnych, jest faktycznie przedawnieniem zarówno ścigania, jak i
wyrokowania (por. uchwałę składu siedmiu sędziów SN z dnia 14 kwietnia 1987
r. VI KZP 1/87, OSNKW 1987, z. 7–8, poz. 58). Natomiast kwalifikowany okres
przedawnienia dyscyplinarnego (jeżeli czyn zawiera znamiona przestępstwa),
uwzględniając zaszłości przerywające jego bieg (szerzej na ten temat K.
Marszał: Przedawnienie w polskim prawie karnym, Warszawa 1972, PWN), nie może
nastąpić wcześniej niż przedawnienie przewidziane w kodeksie karnym.
Wprawdzie pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy został wypowiedziany na tle
innego stanu prawnego (art. 84 ż 1 u.s.p. przed nowelizacją), to jednak jest
on nadal aktualny w stosunku do rozważanej tu materii.











Reasumując, można więc (...) wyrazić następujący pogląd:











1. Podmiotem wyłącznie uprawnionym do wszczęcia postępowania dyscyplinarnego, na podstawie przepisów
ustawy o ustroju sądów wojskowych i powołanego rozporządzenia, jest Sąd
Dyscyplinarny, a w zakresie jego uzupełnienia sędzia tegoż sądu. Nie jest nim
natomiast rzecznik dyscyplinarny.











2. Wszczęte i kontynuowane przez rzecznika dyscyplinarnego postępowanie wyjaśniające nie wywołuje
jakichkolwiek skutków w biegu terminu przedawnienia określonego w art. 38
ustawy o ustroju sądów wojskowych (...).