IMG37 (4)

172

Ptaki - kukułka, szpak, sikory, zięba, sójka i inne. niszczą mniszkę w różnych jej stadiach rozwojowych.

Brudnica mniszka występuje prawic w całej Europie i w znacznej części Azji Jest pc lifagiem. którego gradacje do lat pięćdziesiątych bieżącego stulecia miały miejsce głównie w drzewostanach świerkowych, a później także w borach sosnowych W połowic XIX wieku gradacja brudnicy mniszki objęła obszary od Uralu do środkowej Europy. Na terenie Warmii i Mazur występowała wówczas w drzewostanach obejmujących obszar 4(X)tXX) ha W lalach I906-I9II gradacja objęła 30 000 ha drzewostanów świerkowych na Warmii i Mazurach (wycięto następnie 7 min m' posuszu' oraz na Śląsku w drzewostanach sosnowych z podszytem św ierkowym. Następna gradacja w północno-wschodniej części Polski miała miejsce w lalach 1933-1937. a gradacja w latach 1948-1952 objęła l(X)(XXt ha w całej Polsce, przy czym w świerczynach załamała się w wyniku epidemii krysztalicy. W późniejszych latach gradacje wystąpiły w latach 1956-1959 i 1965-1966 w drzewostanach sosnowych.

Największa w historii lasów europejskich gradacja brudnicy mniszki zaczęła się w roku 1978 w borach sosnowych północnej Polski, by objąć w roku 1981. mimo zwalczania chemicznego, przeprowadzonego w roku 1980 na powierzchni 4<X) tys. ha. obszar 1.7 min ha. a w roku 1982 około 2.3 min ha. Gradacja zakończyła się w roku 1986. a ogólny areał zwalczania tego gatunku przekroczył 6 min ha. W roku 1994 zwalczano brudnicę mniszkę na powierzchni 800 tys. ha.

Gradację brudnicy mniszki charakteryzuje szereg cech niezwykłych. Jedną z nich jest cykliczność w odstępach około 11-letnich, drugą - szeroka tolerancja środow iska. Jakkolwiek cykliczność gradacji, obserwowaną od XVI wieku, uczeni wiążą z. rytmicznością aktywności Słońca (gradacje wybuchają w okresie maksymalnej liczby plam na Słońcu) i korzystną dla rozwoju mniszki ciepłą i suchą wiosną, to niewątpliwie w samej populacji tkwią genetyczne uwarunkowania rozrodu i masowych pojawów, uniezależniając to zjawisko w znacznym stopniu od warunków środowiskowych. Stąd ogniska gradacyjnc powstają w najrozmaitszych warunkach siedliskowo-drzewostanowych: od dobrze zwartych drzewostanów na bogatych siedliskach po drzewostany sosnowe różnego wieku i bonitacji. Gradacje ciągną się do 7. 8. a nawet 9 lat. Pierwsze 3 lala określane są jako faza ostrzegawcza. Załamanie się gradacji brudnicy mniszki i przejście w fazę retrogradacji wyznacza masowy pojaw jej wtórnych pasożytów, wśród których łatwo można w lesie zauważyć c/amą muchówkę żałobnicę Hemipenihes morio L. z rodziny bujankowatych (por. Entomologia Leśna 1.1 rys. 8.175).

Świerk wykazuje szczególną wrażliwość na żer gąsienic brudnicy mniszki. Szkód) wzrastają, gdy pojawienie się gąsienic zbiega się w czasie z rozwojem młodych pączków świerka Jeśli w wyniku specyficznego przebiegu pogody pojawienie się gąsienic wyprzedza rozwój pędów, wówczas wiele owadów ginie z braku odpowiedniego pożywienia. Drzewa zamierają, gdy 2/3 i więcej aparatu asymilacyjncgo jest zniszczona. Z tego względu drzewostany świerkowe, które utraciły ponad 2/3 igieł, należy wycinać. Drzewostany sosnowe mogą przetrzymać zer zupełny: jest on najgroźniejszy dla drzewostanów II klasy wieku Drzewostany sosnowe po żerze zupełnym należy pozostawić na rok. obserwując przebieg regeneracji i zwalczając szkodniki wtórne, dopiero później podjąć decyzję co do ich wycięcia lub pozostawienia.

W drzewostanach sosnowo-śwtcrkowych lub sosnowych z podszytem świerkowym

liczyć się <cZ trzeba z ubytkiem świerka, który w takich sytuacjach bezwzględnie ginie Na siedliskach z wysokim poziomem wód gruntowych zniszczenie świerka powoduje przerzedzenie drzewostanów i /abagnicmc gleby, po c/.ym wzmożone występowanie chorób ss-stemow korzeniowych i szkodników wtórnych. Drzewa liściaste oraz modrzew regenerują aparat asymilacyjny utracony w wyniku zeru omawianego szkodnika

Brudnica mniszka okazała się więc w drugiej połowie XX wieku najgroźniejszym szkodnikiem naszych lasów (rys. 8.86).

Barcz atka sosnówka - Dendrohmus pmi L. Rójka przypada na lipiec i ciągnie się do połowy sierpnia (rys. 8.87). Rójka nic ma dynamiki tak charakterystycznej dla strzygom choinówki i brudnicy mniszki i ciągnąć się może nawet 40 dni. Odbywa się w godzinach zmierzchowych i nocnych, kiedy tez następuje kopulacja owadów. Lot god,*. wy motyli jest ociężały, mimo to motyle mogą przelatywać na znaczne odległości Nic p^. hierają one pokarmu. Natychmiast po kopulacji przystępują do składania jaj. które trwą „j