IMG$87

\w ICH. l_t Ił i I MfCTOPA

wstawania. Dlatego upłynęło dużo    Kanim zaczęliśmy pi

saó w jęy.yku ludowym i dialog ci, którzy pierwsi uczy pj)j tę próbę, nie mogli dać swomu stylów⁴i wzniosłego flmrukI<«ru.

§ H7. dipoli solno przypomnimy, Ae działanie wyobraźni i pamięci założy całkowicie od kojarzenia idoj_t a to dokonało się przez iw’ią^v.ek i analogię znaków *, priu konamy się, że im umiej jak ś język posiada zwrotów analogieznyeh, tym mniej pomocy użycza wyobraźni i pamięci. Mato się więc nadaje do rozwijania talentów. Z językami jest lak samo co z cyframi matematyków: roztaczają nowe widoki i rozszerzają umysł w miarę, jak się bardziej doskonali}. Osiągnięcia Newtona byty przygotowane dokonanym przedtem doborem znaków oraz metodami rachunku, jakie wynaleziono przed nim. Gdyby był pojawił się wcześniej, mógłby był zostać wielkim cz Iowie kiom dla swego wieku, ale nie stałby się przedmiotem naszego podziwu. To samo odnosi się i do innych dziedzin. Osiągnięcia geniuszów najlepiej ukształtowanych zależą całkowicie od postępu języka w epoce, w której żyją.. Albowiem słowa odpowiadają znakom matematyków, a sposób ich używania odpowiada metodom rachunku. Muszą się więc znajdować w języku mającym niedostatek słów albo nie posiadającym dostatecznie wygodnego szyku wyrazów te same przeszkody, jakie znajdowano w geometrii przed wynalezieniem algebry. Język francuski długi czas tak mało sprzyjał rozwojowi ducha, że gdybyśmy wyobrazili sobie Corneille'a kolejno w różnych epokach monarchii, trzeba by mu przyznać tym mniej geniuszu, im dalej odsuwalibyśmy się od epoki, w której żył i doszli byśmy wreszcie do Oorncille*a. który by nie mógł dać żadnego dowodu talentu.

§ 148. Może mi kto zarzuci, że tacy ludzie jak ów wielki poeta winni byli znajdować w językach uczonych pomoc, jakiej im odmawiała mowa pospolita.

Odpowiadam na t-o, że ponieważ przywykli do ujmowania rzeczy w^t ten sam sposób, w jakim były wyrażane w języku przyswajanym sobie od urodzenia, umysł ich był z natury rzeczy ciaśniejszy (reireci). Niedostatek ścisłości i dokładności nie mó*ł ich razić, bo im to weszło w przyzwyczajenie. Nie byli

i

Gtę&ć l. księga Ił, rotdt. HI i XV.

Ich. i, u, ,|    o pn il* m/omów

więc jeszcze /.dolni lichwy ci/ WK/y*dk u-U mUi ;v,i,, n.VHi. I rzeczy wMde, cnfujip' ity * *MtO w wbk /^i,_V/></

że Iiii bardziej burburzyó«kim był nasz J^^yk, 1yto jgąjąf i liżmy od /nujoniożci języku łard$#khfgo I że 4ópikyó MWlięlitfmy pisać dobrze po ludnie, kmlytmy \»>U<*hb »_lM|/ tuk Kumo po francusku. Zresztą iikHfwwiłofay to f^muau nic duchu J^/ykńw, by wyobraża/ AobUt, w* można od ftjcż/ zalety Języków najdoskonalszych 4o n ajbwsi 1/^1    .

okrzesanych. To może by/* tylko dziełem czato.    M*

rot znający łacinę nie pisał stylem tuk WftfwfWtyfft _vAl ItmiHSeau, któremu nam służył za wzór? Jadynie dJfeUwj ł -

Jf“* aI'

język fruiicuHki nie poczynił jeszcze wyHtMiry^fayrlj postój RouM8CU.il, obdarzony może uinicjs/wn talentem, dal uru*4*t Stylowi Marotoweimi charakter bardziej wyrównany diat*^* że zjawił «ię w okolicznościach bardziej sprzyjający#^ byłby tęgo dokonał, gdyby pojawił się wkfc wezeimey nirwanie to można by jeszc/e potwierdzi/ porównując k 1 )cH prru u x.

§ 1111. Należy zauważy/, ze w języku nic ze szczątków wielu innych, pontęp może dokonywa/ ^ <Wżo szybciej, ponieważ język taki ma już swój charakter od ^ mego początku. Dlatego Grecy odęli już wcześnie /Łiakoft&dfih pisarzy,

§ 150. Sprawmy, żeby wśród ludów jeszcze bnrtmnrś' Kkich, chociaż zamieszkujących klimat sprzyjający i naukom, urodził Kię człowiek doskonałe uzdolniony tUnu mieni, żo może on uabra/ dosyć Kiły umysłu, aby siać gig gg niuazem w stoiunku do owych ludów, tk oczy wad* jw(_f z* byłoby dla niego niepodobieństwem dorówna/ któremuś t luty wybitniejszych ludzi z epoki Ludwika XIV. Spraw* przed** wioną z tego punktu widzenia jest tak oczywista fiwdlkj, że nie można jej podawać w wątpliwość.

Jeżeli przeszkodą na drodze rozwoju luwyrfw jest jggyk nieokrzesanych ludów, t<o dodając mu jeden, dwa, trzy i stopnie doskonałości więcej, nie usuwamy pru**uk<*iy_f tylko zmniejszamy ją w* Ktoii mku do dodawanych stopni; <Mflrnfkh usunięta zostanie, ona dopiero wtedy, kiedy język ów lałądiih mniej więcej tyle stopni donkotutłukt, ile ich nabył snu, kiedy zaczął wydawać dobrych pisarzy. Wy krzaka w urn «pa6t,