Prace kliniczne i kazuistyczne
Badanie ultrasonograficzne żółwi Ultrasonography in red-eared slider turtles
czerwonolicych
A
ojszczyk-Szczepaniak A., Szczepaniak K.O.,
Laboratory of Radiology and Ultrasonography of
the Department and Clinic of Animal Surgery1 and
Anna A
ojszczyk-Szczepaniak1, Klaudiusz Oktawian Szczepaniak2 Division of Parasitology and Parasitic Diseases2,
Faculty of Veterinary Medicine, University of Life
z Pracowni Radiologii i Ultrasonografii Katedry i Kliniki Chirurgii Zwierząt1 oraz Zakładu Sciences in Lublin
Parazytologii i Chorób Inwazyjnych2 Wydziału Medycyny Weterynaryjnej w Lublinie
Eleven red-eared slider turtles (Trachemys scripta el-
iagnostyka obrazowa u żółwi, dostępy szyjno-ramienny i pachwinowy egans), females in different age were examined ul-
Da w szczególności badanie rentge- lewej i prawej strony (ryc. 1, 2). trasonographicaly. The study was performed using
nowskie, napotyka wiele utrudnień wy- acoustic windows: cervicobrachial and prefemoral
nikających ze specyficznej budowy tych Wyniki on the left and right side. The liver and cardiac sil-
zwierząt. Obecność plastronu i karapak- houettes were clearly visible in all animals, thyroid
su znacznie utrudnia uwidocznienie na- Sylwetkę serca oraz doogonowo położo- gland was visualized in eight and urinary bladder
rządów wewnętrznych. Mała ilość tkanki ną wątrobę wraz z pęcherzykiem żółcio- in five turtles. In eight animals the presence of pre-
tłuszczowej wewnątrzotrzewnowej powo- wym uwidoczniono u wszystkich osobni- ovulatory follicles and eggs at different stages of
duje małą wyrazistość obrazu. Dodatko- ków. Przedsionki oraz komora serca wi- development was confirmed. Pancreas and spleen
wym problemem, niespotykanym u ssa- doczne były jako owalne aechogeniczne were not visualized though. Ultrasonography can
ków, jest specyficzna topografia narządów struktury otoczone echogeniczną ścianą be used for examination of small reptiles in vet-
wewnętrznych, która wynika z braku prze- (ryc 3). Między komorą a przedsionkami erinary clinics.
pony. Brak podziału na jamę klatki pier- serca obserwowano ruch zastawek przed-
siowej i jamę brzuszną sprawia, że u żół- sionkowo-komorowych. Keywords: red-eared slider turtle, ultrasonograph-
wi w bezpośredniej bliskości sąsiadują ze W doogonowej części płata prawego ic examination.
sobą podobnie cieniujące narządy, któ- wątroby położony był okrągłego kształtu,
rych obraz nakłada się na siebie. Nie ist- cienkościenny aechogeniczny pęcherzyk
nieją również obiektywne kryteria oceny żółciowy (ryc. 4). Pojedyncze naczynia wą- Narząd ten położony był dobrzusznie i do-
obrazu radiologicznego dotyczące prawi- trobowe miały hiperechogeniczną ścianę, czaszkowo od sylwetki serca, w linii po-
dłowej wielkości narządów (1, 2, 3). Stąd podobnie jak u ssaków żyła wrotna. Dwa środkowej (ryc. 6).
badanie radiologiczne służy przede wszyst- główne naczynia wątrobowe: żyła główna Pęcherz moczowy został uwidoczniony
kim do oceny układów kostnego i odde- tylna (żyła wątrobowa prawa), wraz z żyła u 5 osobników jako cienkościenna aecho-
chowego. Niekiedy ocenie można poddać wątrobową lewą widoczne były jako struk- geniczna struktura, kształtu owalnego,
układy pokarmowy, moczowy i rozrodczy. tury biegnące w kierunku serca, znajdu- z dobrze widoczną szyjką znajdującą uj-
Zazwyczaj ma to miejsce przy podejrze- jącego się w linii pośrodkowej, w bezpo- ście w steku (ryc. 7). Narząd ten znajdował
niu obecności cieniujących ciał obcych, średnim sąsiedztwie wątroby, od strony się w doogonowej części jamy opłucno-
niedrożności przewodu pokarmowego, doczaszkowej (ryc. 5). wo-otrzewnowej. U osobników, u których
kamicy układu moczowego czy też obec- U 8 osobników odnotowano obecność stwierdzono obecność licznych pęcherzy-
ności jaj z uwapnioną skorupką (1, 2, 3). tarczycy, dobrze widocznej, okrągłego ków przedowulacyjnych lub jaj sięgają-
W większości przypadków cennym uzu- kształtu i o jednorodnej echogeniczności. cych do pęcherza moczowego, wykazano
pełnieniem badania rentgenowskiego jest
badanie ultrasonograficzne (4).
W pracy przedstawiono wyniki badań
ultrasonograficznych narządów miąż-
szowych u zdrowych żółwi czerwono-
licych (Trachemys scripta elegans), na-
leżących do jednych z najczęściej hodo-
wanych w Polsce żółwi wodno-lądowych.
Narządy te w warunkach prawidłowych
nie są widoczne na radiogramach prze-
glądowych.
Materiał i metody
W latach 2008 2009 w Pracowni Radiolo-
gii i Ultrasonografii Katedry i Kliniki Chi-
rurgii Zwierząt przeprowadzono badanie
ultrasonograficzne u 11 zdrowych żółwi
czerwonolicych, samic, w różnym wieku.
Badanie przeprowadzono na aparacie Hon-
da 4000, sondą endorektalną microconvex
o częstotliwości 7, 5 MHz i powierzchni
kontaktu 2 cm. Zwierzęta nie były uspo-
kajane farmakologicznie. W celu oceny
narządów wewnętrznych wykorzystano Ryc. 1. Zastosowany w badaniu dostęp szyjno-ramienny
Życie Weterynaryjne " 2010 " 85(12)
989
Prace kliniczne i kazuistyczne
Ryc. 5. Dwa główne naczynia wątrobowe: żyła główna tylna (żyła wątrobowa prawa)
wraz z żyłą wątrobową lewą
Ryc. 2. Zastosowany w badaniu dostęp pachwinowy
Ryc. 3. Sylwetka serca w badaniu ultrasonograficznym
Ryc. 6. Okrągła, o jednorodnej echogeniczności tarczyca położona doczaszkowo
i w linii pośrodkowej od sylwetki serca, pomiędzy odgałęzieniami aorty
Ryc. 4. Wątroba wraz z pęcherzykiem żółciowym
Życie Weterynaryjne " 2010 " 85(12)
990
Prace kliniczne i kazuistyczne
Ryc. 9. Pęcherzyki przedowulacyjne
Ryc. 7. Pęcherz moczowy z dobrze widoczną szyjką
Ryc. 8. Obraz nadmiernie wypełnionego pęcherza moczowego Ryc. 10. Obraz jaj z uwapnioną skorupką
znaczną zmianę kształtu tego narządu Trzustka i śledziona nie zostały uwi- ma to miejsce u dużych żółwi, również pa-
(ryc. 8). U 6 pozostałych zwierząt jego oce- docznione u żadnego z osobników. chowego i zaudowego (2, 5).
nę uniemożliwiło niewystarczające wypeł- Poprawne przeprowadzenie badania ul-
nienie moczem. Omówienie trasonograficznego wymaga pełnego wysu-
U ośmiu osobników stwierdzono obec- nięcia kończyn i głowy zwierzęcia ze sko-
ność pęcherzyków przedowulacyjnych i jaj Badanie ultrasonograficzne żółwi napoty- rupy. W przypadkach zwierząt małych,
w różnych stadiach rozwoju (ryc. 9). Zajmo- ka wiele ograniczeń. Wynikają one przede możliwe jest wykonanie badania w zbior-
wały one całą przestrzeń od wątroby do pę- wszystkim z małych rozmiarów okien aku- niku wypełnionym wodą (3, 6).
cherza moczowego. Pęcherzyki przedowu- stycznych wykorzystywanych do badania, Dodatkowe problemy związane z ba-
lacyjne okrągłego kształtu i różnej wielko- a także ograniczeń związanych z kształtem daniem usg wynikają z braku możliwo-
ści oraz o jednorodnej echogenicznosci i wielkością sondy (2, 5). Te dwa czynniki ści uwidocznienia wszystkich narządów
zostały stwierdzone u 2 osobników. Jaja znacznie utrudniają uwidocznienie wszyst- w jamie opłucnowo-otrzewnowej żółwi.
o jednorodnej echogeniczności otoczone kich narządów wewnętrznych, poprzez Ma to miejsce między innymi w przypad-
kieszonką z bezechowym płynem zostały niewielką możliwość manewrów sondą ku trzustki i śledziony, które nie są do-
zaobserwowane również u 2 żółwi (ryc. 10). ograniczonej poprzez plastron i karapaks. stępne do badania ze względu na małe
U 4 osobników wykazano obecność zarów- U Trachemys scripta elegans możliwe jest wymiary tych narządów oraz położenie
no jaj, jak i pęcherzyków przedowulacyj- wykorzystanie dwóch dostępów: szyjno- w bezpośrednim sąsiedztwie przewodu
nych w różnych stadiach rozwoju. -ramiennego i pachwinowego, a nie, jak pokarmowego, który wypełniony gazem
Życie Weterynaryjne " 2010 " 85(12)
991
Prace kliniczne i kazuistyczne
lub treścią całkowicie uniemożliwia odna- echogeniczności na niejednorodną lub badania radiologicznego i mieć szersze
lezienie tych narządów (2, 3, 5, 6). Podob- aechogeniczną, z obecnością niewielkiej niż dotychczas zastosowanie u tego ga-
nie znacznie utrudniona jest identyfikacja ilości sedymentu, występuje w przypad- tunku zwierząt. Szczególnie istotne zna-
nerek i nadnerczy położonych dogrzbieto- kach powstania ciałka żółtego lub pęche- czenie ma możliwość oceny występowa-
wo od pęcherza moczowego, co również rzyków, które ulegają atrezji (2, 6). Pęche- nia zmian w obrębie wątroby, serca, tar-
wiąże się z ich małymi wymiarami, a także rzyki poowulacyjne przyjmują kształt po- czycy i pęcherza moczowego, głównie pod
delikatną budową i echogenicznością bar- dłużny, a jaja, które nie uległy mineralizacji kątem obecności zmian rozlanych i ogni-
dzo zbliżoną do okolicznych tkanek (1, 2, mają jednorodną echogeniczność i otoczo- skowych, a także nieprawidłowości budo-
3, 5, 6). W pracy Martorellego i wsp. (2), ne są kieszonką z aechogenicznym pły- wy narządów miąższowych. Badanie to jest
jako potwierdzenie położenia nerek uzna- nem (6). W miarę upływu czasu jedno- także najlepszym sposobem oceny rozwo-
no obecność splotu naczyń krwionośnych rodnie echogeniczne żółtko otaczane jest ju jaj oraz rozróżnienia przedowulacyjne-
będących odgałęzieniami tętniczymi aorty hipoechogenicznym białkiem, a następnie go zastoju pęcherzyka i poowulacyjnego
oraz żyły głównej doogonowej, które ota- skorupą, której obraz zależy od stopnia jej zastoju jaj, najczęściej spotykanych zabu-
czają nerki od strony dogrzbietowej i do- uwapnienia (1, 2, 4, 6). Obecność licznych rzeń w rozrodzie gadów.
ogonowej, tworząc krążenie nerkowe wrot- pęcherzyków lub też jaj, które wypełniają
ne. Próby oceny tych narządów według Va- całą jamę opłucnowo-otrzewnową, może Piśmiennictwo
lente i wsp. (5) wiążą się z dużym ryzykiem być dodatkowym utrudnieniem w ocenie
1. Mader D. R.: Reptile Medicine and Surgery. Saunders El-
błędu. Żadnych wyżej wymienionych na- pozostałych narządów wewnętrznych (2).
sevier 2006.
rządów nie udało się uwidocznić w bada- W przedstawionej pracy obecność pęche-
2. Martorell J., Espada Y., Ruiz de Gopegui R.: Normal echo-
niach własnych. rzyków przedowulacyjnych i jaj zaobser- anatomy of the red  eared slider terrapin (Trachemys
scripta elegans). Vet. Rec. 2004, 155, 417-420.
Badanie ultrasonograficzne jest przydat- wowano u 8 osobników, które były w se-
3. Schumacher J, Toal R. L.: Advanced radiography and ul-
ne, choć wymaga dużej uwagi badającego zonie rozrodczym.
trasonography in reptiles. Seminars in Avian and Exotic
Pet Medicine. 2001, 10, 162-168.
przy ocenie pozostałych narządów poło- Wątroba, jako narząd, który zajmuje
4. Mannion P.: Diagnostic Ultrasound in Small Animal Prac-
żonych w jamie opłucnowo-otrzewnowej. u żółwi blisko połowę środkowej części
tice. Blackwell Science 2006.
Dotyczy to między innymi pęcherza mo- jamy otrzewnowo-opłucnowej, nie stano- 5. Valente A. L., Parga M. L., Espada Y., Lavin S., Alegre F.,
Marco I., Cuenca R.: Ultrasonographic imaging of log-
czowego, którego widoczność zależy od wi problemu w identyfikacji i ocenie. Echo-
gerhead sea turtles (Caretta caretta). Vet. Rec. 2007, 161,
stopnia wypełnienia moczem. W związ- geniczność wątroby jest bardzo zbliżona
226-232.
ku z bardzo cienką ścianą pęcherza mo- do echogeniczności tego narządu u ssa- 6. McArthur S., Wilkinson R., Mayer J.: Medicine and Sur-
gery of Tortoises and Turtles. Blackwell Publishing 2004.
czowego należy go odróżnić od obecności ków. Nie istnieją jednak obiektywne kry-
wolnego płynu w jamie opłucnowo-otrzew- teria oceny wielkości i kształtu narządów
nowej i przez to zawsze badać w wymia- miąższowych, w tym wątroby w badaniu
rach podłużnych i poprzecznych (1, 6). Po- usg u żółwi (2, 6). Według niektórych au-
dobny obraz może tworzyć też jelito gru- torów położenie pęcherzyka żółciowego
be wypełnione płynem (1). Prawidłowo może być zmienne, co jest zdeterminowa-
mogą być zauważalne w moczu elementy ne stopniem wypełnienia przewodu pokar-
hiperechogeniczne, które świadczą o obec- mowego, a kształt pęcherzyka może być za-
ności kwasu moczowego, co związane jest równo eliptyczny, jak i przecinkowaty (2,
z budową układu moczowego żółwi (2, 5, 3). We własnych badaniach nie zauważo-
6). U żółwi morskich z gatunku Caretta no wymienionych odstępstw.
caretta podobne zmiany były opisywane Sylwetka serca wraz z tarczycą również
również przy obecności w moczu drobi- nie są trudne do zidentyfikowania, jakkol-
nek kału i pasożytów (5). Hiperechoge- wiek widoczność tarczycy zależy od stop-
niczne elementy w moczu nie zostały za- nia wysunięcia szyi przez zwierzę i jej roz-
obserwowane w żadnym z badanych przy- miarów. Została ona oceniona u 8 osobni-
padków własnych. ków. W pracy, która została opublikowana
Istotna klinicznie jest ocena układu w oparciu o badania przeprowadzone na
rozrodczego i stanu rozwoju jaj w sezonie 30 żółwiach czerwonolicych, tarczyca nie
rozrodczym, zarówno w warunkach pra- została zidentyfikowana u żadnego osob-
widłowych, jak i przy podejrzeniu różne- nika. Badania te wykonywano jednak je-
go rodzaju zaburzeń (2, 3, 5). W okresie dynie z dostępu pachwinowego, natomiast
rozrodczym aktywne jajniki żółwi stano- w celu prawidłowego zbadania tarczycy
wią, obok wątroby, jeden z największych wskazany jest dostęp szyjno-ramienny (2,
narządów położonych w jamie opłucno- 5, 6). Tarczycę można łatwo zidentyfiko-
wo-otrzewnowej (2). Dojrzałe pęcherzy- wać poprzez prawy łuk aorty, który na do-
ki jajnikowe mogą zajmować całą prze- ogonowym biegunie narządu rozgałęzia się
strzeń od wątroby do szyjki pęcherza mo- na tętnice szyjne i podobojczykowe, oka-
czowego. W badaniach przeprowadzonych lające ją z obu stron.
na żółwiach zatokowych (Caretta caretta)
wykazano, że jedynie pęcherzyki jajniko- Wnioski
we o średnicy powyżej 5 mm są uchwyt-
ne w badaniu usg (5). Badanie ultrasonograficzne u żółwi na-
Echogeniczność pęcherzyków zmie- potyka wiele ograniczeń. Niemożliwe jest
nia się w zależności od etapu cyklu. Pę- uwidocznienie wszystkich narządów miąż- Lekarz wet. Anna A
ojszczyk-Szczepaniak, Pracownia Radio-
cherzyki przedowulacyjne są okrągłego szowych w jamie opłucnowo-otrzewnowej. logii i Ultrasonografii, Katedra i Klinika Chirurgii Zwie-
kształtu, różnej wielkości, a ich echoge- Pomimo wszystkich wymienionych trud- rząt, Wydział Medycyny Weterynaryjnej UP, ul. Głębo-
niczność jest jednorodna (2, 6). Zmiana ności, może stanowić istotne uzupełnienie ka 30, 20-612 Lublin, e-mail: [e-mail]
Życie Weterynaryjne " 2010 " 85(12)
992