Strelau6

593

Esnccje I motywacja » Rozdział 7

Dla ^łaJ^^ggcyEłflS?4łfe^»«sjk|tystycz5^j koncep-cji    poza wymienionymi trze

ma podstawowymi p^p^mi feeh^a&rjHpfepiy leorii motywacji (p^pędfm, pobudką,.| wzmocnieniem) nie-k#w badaep wprowadzali też inne czynniki. Tolman |f®29/ft,®$) na ppgjikład pjflmldjMWwiriedhan 1 zmfe gRP&wą^i takie gsyaniki, jak mapy poznawcze, oczekiwania,; ^macierz przekonaj i wartości”, „przedmioty — ćelźⁿi tym paMfrilBji akcentując nie tylko reaktywny,, ale także teleologicznfpa nawet poznawczy aspekt motywacji. Przykład analiz Tolmana (1948), dotyczących tworzenia map poznawczych, przedstawiamy na rycinie 7.16.

Robert Woodworth (por. Woodworth i Schlosberg, 19®|Uiwypuklał zjawiska nastawienia i poznanilfSjS pro-cesie motywacyjnym. Daniel Berlyne (1969) z kolei akcentował rolę konfliktu poznawczego (choć interpretował go jako konflikt reakcji).

7.5.4. Problem motywacji w psychologii humanistycznej

Humanjs|p;ffJS. koncepcja motywacji dotyczy tylko ludzi. Najpełniejszy jej wyraz dał Abraham M^low^ p# CJięfgf nawiązujący do Carla Rogersa i Ericha Fromma. Tutaj przedstawimy koncepcję Maslowa, z kolei intgre-jfbpiBB elermsnty koncepcji Rogersa zamieścimy w analizie problematyki motywacji specyficznie ludzkiej (zob. podrozdział 7.6.3).jTeoria motywacji Maslowa zakłada obijgniili dwóch mechanl|mć® motywacyjnych: tak zwanych potrzeb niedoboru (D-needs) oraz tak zwanych potrze* wzrcfpu (B-needs), niekiedy nazywanych przez niego metapotrzebami (Maslow, 19«, 1986)> .

Potrzeby pierwszego rodzaju ułożoncSSą hierarchicznie: od najbardziej pierwotnych potrzeb fizjologicznych (pajg|ptrz.e:, pokarm^i*)da, $|j^jtóks), które są w swym dzianiu kategoryczne||le - zdaniem Maslowa -^ bynajmniej nie jednoznąjgB^iMaslow.zauwaM (1964, 1.990® ż-e głód nie musi być wskaźnikiem braku składników od-iywegjgeh wJprga||fljKfę, może być również, na przykład, sygnałem niepokoju.

TfflhjWĘm i^trzeb fizjolo||tlnych koncentruje uv^edziałania.organizmu na ich zaspokoj®aiu. Im sil-piejszf i dłhgpis- deprywacja, tym silniejsze owładnięcie Jednostki przez te potrzeby. Inne potrzeby mają hSipdy iAffifelłće z^psginitdub nie mająpadnego. Jeśli potrzeby fizjol<3giizne;_r§ą systematycznie (mim|jodnawiania' się) zaspokajane, przestają doraźnie kontrolować ludzkie zachowań ie; jak pisze Masie#, stają się bardziej potrzebami potepHKfnymi niifiaktycznymi.

Zaspokojenie pcpfzeb fizj(pD:^ftEn|fh. uruchamia ‘ rft%e Jotrzeby,: które Maslow nazywa potrzebami bezpieczeństwa. Źródłem deprywacji tych pcżrzeb jest brak' stabilnolci NipfipilBiiu, cha^,fcnflikty społecsfie, deficyty ekonomiczi%,|a ponadto różnego rodzaju bodf.c\, zagrażające.

Zaspokojenie potrzeb fizjologicznych oraz potrzeb bezpieczeństwa otwiera drogę potrzebom nastenajtem'-:

-    miłości i prz||iaIe|Kfp. Deficyt a^iż. pi^Eaufe uprzedmiotowienia, poczucie alienacji, poczucie samotź ności - to objawy wskazujące na deprywąsjętffh pg|-fjireH Deprywacja potrzeby miłości uruchamia albo poszukiwanie sytuacji i ludzi zapewniających J&spokojenit’ tej potrzeby, alb^jtejdziałania modyfikujące otoczenie społeczne w taki sposób, by osiągnąć miłość i po§||fci« > przynależność jr

Zaspokojenie trzech omówionych grup potrzeb umożliwia koncentrację ipjhti na potr.zebi|gj||acunku

-    wzbudzanej przez niską ocenę ze strony innych, niąką pozycję społeczną, po^ftpcie bezsilno^Sbrak osiągnięć, niedostatek kompetencji, ale też przez niski prestiż, złą reputację i tym podobne.

Wreszcie, zaspokojenie -*ko najmniej, jgzęściowę' m potrzeb niższego ajligdu uruchamia poziom najwyższy: poziom potrzeb samourzeczywistnienia (potrzeb® typu B). Potrzeby te przybierają różne formy, zależne od indywidualnych preferencji jednostki. Duże znaczeni^ w tej grupie potrzeb przypisuje się potrzebom poznawczym, potrzebie wiedzy, potrzebie rozumienia świata, Deprywacja potrzeb ^motyftczywistnienia. a zatem niemożność samoaktualizacji, pociąga za sobą wieląjpfŹ chowań, które Masldgftęknjśla jako metapatologiwne (Maslow, 197 HfctĄ

Samoaktuali^cja jest mechanizmem stawania się sobą. Charakter tej motywacji nie jest jednak jasny, Ma-iłow ucieka się tu do metafor i powiadąyże.jest to czysta radość-stworzenia, ekspresja samego siebie. czło^pczgpstwa i tym podobne,

■ Zdaniem Maslowa ob%<$|4.zaje potrf^ife mi^równii niedoboruijak ip|gtrostu -HSą biologicznej natury. Maslow używa określenia „instynktopodobne” {iJĘgmjlgcl$ aby podkreślić, że oba rodzaje potrzeb to biologiczne konieczności. Są one podobne do insfemktÓty, filfjpie tak kateKiiyCzne w swoim działaniu.

Podkreślenia wymaga kilka fakt^g, P^pierwsze, lup manistyczna teoińa motywacji wprowadza ważne rozróilj nienie między motywacją opartą na^i^ffizncmi.Smuszę - a motywac^iipartą na wyborze - chcę. Po druaS poszczególne kategorjfe pBĘpeb stanowią całe wiązki ; nie są to pojedyncze potrzeby,;co oznacza, że każdej pŚHf coś. innego może zapewnij na przykład poczucie bez-, pieczeństwa, bo inna szczegółowa potr^ba beżpi&zefp.. stwa jest u niej aktywizowana. Po trzecie, wszystkie potrzeby domagają się zaspokojenia, ale im niijjzy jjSjtjph. poziom, tym JsH o^lBażnl^szy i bardziej podstawowy.