Kajakowe ABC,
czyli mini-poradnik dla początkujących
Marek Lityński (Dino)
Znalezienie człowieka, który nie
wie, jak wygląda kajak i jego spe-
cyficzne wiosło o dwóch piórach,
jest chyba obecnie w Europie nie-
możliwe. Każdy z nas musiał ze-
tknąć się z tą wieloletnią dyscypli-
ną olimpijską choćby w telewizji,
gdyż Polacy od dawna osiągali du-
że sukcesy w tej dziedzinie sportu.
ezpośredni kontakt z kajakiem nie jest już
tak powszechny, chociaż każdy ma taką
Bmożliwość podczas wakacji lub w trakcie
urlopu, jeżeli tylko przebywa w pobliżu wody. Od
dawna bowiem wszystkie ośrodki wypoczynko-
we, położone nad rzekami i jeziorami, traktują wy-
pożyczanie kajaków jako standardową usługę.
Mniej osób zdaje sobie sprawę z faktu, że może narciarza. Cichy napęd własnymi mięśniami po- pokonywać w ciągu dnia 50-60 km (np. etapy
mieć kajak na własność, traktując go podobnie, jak zwala obcować z przyrodą w sposób zbliżony do dzienne na międzynarodowych spływach kajako-
np. rower lub narty. Oczywiście, z racji wymiarów pierwotnego i całkowicie unikalny dla współcze- wych po Dunaju czy Odrze). Im więcej przeszkód,
kajaka (o ile nie jest to składak), uprzywilejowani snej cywilizacji. Wprawnym pozwala jednocześnie tym tempo przemieszczania się będzie niższe,
są właściciele budynków indywidualnych. przebywać dość duże przestrzenie w stosunkowo a pojedynczy odcinek spływu powinien być krót-
Przebywając nad wodą możemy z powodze- krótkim czasie (np. z okolic Suwałk do Warszawy szy. Wielodniową trasę musimy tak zaplanować,
niem zacząć uprawiać kajakarstwo rekreacyjne, w 10 dni). Poza tym pływać kajakiem może na- aby po dwóch, trzech dniach płynięcia zrobić
polegające na kilkugodzinnych wycieczkach kaja- uczyć się każdy, w dowolnym momencie swego dzień przerwy na zwiedzanie okolic biwaku 
kiem w okolicy naszego letniego wypoczynku. Po życia, bez względu na wiek i płeć  poczynając miejsc ciekawych przyrodniczo lub historycznie,
nabraniu pewnego doświadczenia być może bę- od kilkuletnich dzieci, a na emerytach kończąc. których nie brakuje w naszym kraju.
dziemy chcieli przejść do kolejnej formy kajakar-
stwa turystycznego, jaką są wielodniowe spływy Jak zacząć pływać? Sprzęt pływający
krajoznawcze. Kajakarstwo jest bowiem wyjątko- Uczyć się pływania kajakiem można grupowo Obecnie w kajakarstwie turystycznym po-
wo przyjemnym, a przy tym stosunkowo bez- bądz
indywidualnie. Jeśli jesteśmy zainteresowani wszechnie królują kajaki poliestrowe, czyli z włók-
piecznym jak na turystykę kwalifikowaną sposo- spływem grupowym, możemy kontaktować się na szklanego przesyconego żywicą. Są one produ-
bem obcowania z naturą. Kajakowa wycieczka z klubami kajakowymi, organizującymi ogólnodo- kowane w całej Polsce przez wiele firm oraz osób
daje możliwość pełnej niezależności od bazy żyw- stępne spływy na terenie całego kraju oraz ze fizycznych, z różnym skutkiem końcowym co do
nościowej i noclegowej, gdyż do kajaka możemy specjalistycznymi firmami zajmującymi się turysty- jakości. Obok niego utrzymał swoją pozycję (ze
zabrać stosunkowo dużą ilość bagażu biwakowe- ką kajakową. względu na cenę i łatwość transportu) klasyczny
go, co nie jest proste dla piechura, kolarza lub Mamy więc wiele możliwości oddania się w rę- kajak składany  stelaż ze sklejki lub rurek dura-
ce doświadczonych opiekunów. Ale co robić, je- luminiowych obciągniętych elastyczną powłoką 
Informacje na temat klubów kajakowych możemy
żeli kupiliśmy lub wypożyczyliśmy kajak tylko dla najbliższy odpowiednik pierwotnej konstrukcji
uzyskać w każdym Oddziale PTTK oraz z kalen-
siebie? Przede wszystkim należy zdać sobie spra- eskimoskiej. Składaki reprezentuje na naszym ryn-
darzy imprez kajakowych, wydawanych corocznie
wę z faktu, że turyści nie pływający wcześniej ka- ku głównie rosyjski  Tajmień , który jeszcze nie-
przez Komisję Turystyki Kajakowej Zarządu
jakiem muszą poświęcić kilka dni na opanowanie dawno można było kupić na każdym bazarze od
Głównego PTTK, ul. Senatorska 11, 00-075 War-
podstawowych zasad tej dyscypliny sportu, zwią- wschodnich przyjaciół za 100-120 dolarów.
szawa, tel. [phone] oraz Komisję Turysty-
zanych głównie z właściwym posługiwaniem się Współczesny kajak poliestrowy charakteryzuje
ki i Rekreacji Polskiego Związku Kajakowego,
ul. Księcia Józefa 24A, 30-206 Kraków, wiosłem oraz pokonaniem pierwszego bólu rąk i... się wrzecionowatym kształtem o przekroju mniej
tel. [phone]. Oferta w zakresie
siedzenia. Trening zaczynamy na wodach bez lub bardziej spłaszczonej elipsy, z wyciętą od gó-
różnorodnych zdarzeń kajakowych przekroczyła
przeszkód (najlepiej stojących) i w pobliżu brzegu. ry różnej wielkości  dziurą na człowieka, zwaną
w 2003 r. 160 pozycji.
Dzienny etap dla początkującego kajakarza nie kokpitem, w której mieści się zawieszone bokami
Namiary na specjalistyczne firmy organizujące
powinien przekraczać 12-17 km; bardziej wprawni siedzenie. Z przodu (na dziobie) i z tyłu (na rufie)
spływy można znalez
ć w ofercie wakacyjnej
i silniejsi fizycznie mogą stopniowo zwiększać ten znajdują się uchwyty do przenoszenia, wodowa-
w bieżącym numerze WIOSA
A. Warto też sięgnąć
dystans do 25-30 km. Doświadczeni kajakarze, po- nia i wyciągania kajaka z wody. Część kajaków
po Internet (np. www.kajak.org.pl).
ruszający się po dużych rzekach, mogą bez obawy posiada miejsca przygotowane do zamontowania
22 WIOSŁO nr 2/2003
2
2
W
I
O
S
Ł
O
n
r
2
/
2
0
0
3
Fot. Katarzyna R
mietanowska
sterów nożnych (montowane zawsze w składa-
kach). Kajaki mogą być jednoosobowe (tzw.  je-
dynki ) lub dwuosobowe ( dwójki ). W tych
ostatnich kokpity bywają pojedyncze lub podwój-
ne (typ bardziej sportowy).
Kajak jednoosobowy jest znacznie łatwiejszy do
transportu niż dwuosobowy, gdyż bez większych
trudności możemy go przewiez
ć sami na standar-
dowym bagażniku samochodowym po przywiąza-
niu specjalną taśmą z mechanizmem ściągającym
lub odpowiedniej grubości linką (minimum 5 mm
średnicy). Przeciętna długość takiego kajaka wy-
nosi 420 cm, szerokość mierzona w kokpicie 65
cm, dopuszczalna ładowność około 120 kg. Jego
zaletą jest również możliwość założenia na wywi-
nięty brzeg kokpitu specjalnego fartucha, który za-
pobiega dostawaniu się do środka bryzgów wody
w czasie opadów, znaczniejszego falowania lub
pokonywania przeszkód. Trudniej wozi się samo-
chodami osobowymi kajaki dwuosobowe, których
długość przekracza 5 m, ale i to jest możliwe. Kamizelka ratunkowa zaś zapewnia utrzymanie sztuczne zbiorniki wodne. Na pięknie usytuowa-
Do  napędzania kajaka potrzebne jest specjalne głowy nad wodą nawet po utracie przytomności (z nych, często leżących wśród wysokich wzgórz za-
wiosło o dwóch piórach i przeciętnej długości 210- uwagi na ograniczenie ruchów kajakarza raczej nie lewach: Solińskim, Klimkowskim, Czorsztyńskim,
230 cm (zależnej od wzrostu i indywidualnych stosowana w kajaku). Należy wiedzieć, że każda Rożnowskim, Żywieckim, Otmuchowskim, Le-
upodobań). Najlepsze (ale też najdroższe) są wio- kamizelka musi posiadać od strony wewnętrznej śniańskim, Rybnickim i szeregu innych. Trzeba tyl-
sła wykonane z różnych kompozycji tworzyw atest oraz oznaczenie rozmiaru i dopuszczalnej ko uważać na możliwość zbyt dużego falowania
sztucznych; tańsze od nich są z reguły robione wagi w kilogramach, której nie należy przekraczać wody przy większym wietrze.
z drewna (dobre egzemplarze są trudno osiągalne,  innymi słowy zawsze dobierajmy kamizelkę sto- W ostatnich latach stan środowiska wodnego na
gdyż fach szkutniczy niestety zanika). Powszechnie sownie do swojego rozmiaru i wagi. nizinach uległ znacznej poprawie. Buduje się coraz
dostępne w sklepach sportowych całego kraju ta- W Polsce mamy obecnie dość duży wybór ka- więcej oczyszczalni i nie wolno już zrzucać ście-
nie, składane wiosła o aluminiowym drążku i pla- mizelek różnych producentów, ale sprzedawcy ków byle jak i byle gdzie. Powstało kilka parków
stikowym piórze (tzw.  kaczuchy ) są z tego asor- w popularnych sklepach sportowych nie zawsze narodowych, chroniących specyficzne dla całego
tymentu zdecydowanie najgorsze. Ostatnio robią potrafią odróżnić kamizelkę dla kajakarza od sur- kraju środowiska wód płynących (Drawieński, Bie-
karierę na polskim rynku wiosła czeskiej firmy  Hi- fingowej lub żeglarskiej. Taki wyrób lepiej więc brzański, Narwiański). Niektóre szlaki wodne są
ko , stosunkowo ciężkie, ale bardzo wytrzymałe. kupować w sklepie specjalizującym się w sprze- zagospodarowane i przygotowane do przyjęcia la-
Coraz częściej spotyka się też na wodnych szla- daży sprzętu wodnego. tem większej liczby uczestników w ramach tzw.
kach kanadyjki napędzane wiosłem jednopióro-  wczasów kajakowych , doskonale nadających się
wym. Manewrowanie kanadyjką jest jednak trud- Gdzie pływać? do zapoznania z kajakarstwem w ramach  pierw-
niejsze i nie tak intuicyjne jak kajakiem (zaintere- Pływać możemy wszędzie, gdyż Polska należy szego kroku . Prócz wynajęcia sprzętu pływające-
sowanych odsyłam do cyklu artykułów w WIOŚLE do krajów posiadających niezwykle rozwiniętą go można tam wykupić cały pakiet usług towarzy-
dotyczących tego tematu). i bogato zróżnicowaną sieć wodną. Mało kto zda- szących związanych z trasą spływu (patrz oferta
Kamizelka asekuracyjna, często nazywana  ka- je sobie sprawę, że dysponujemy ponad 30 tys. wakacyjna na stronie 21).Czasem mamy możliwość
pokiem , jest wyposażeniem obowiązkowym. km rzecznych szlaków kajakowych, a powierzch- pływania po zamkniętych pętlach, co podnosi
Trzeba pamiętać, że kamizelka asekuracyjna nie za- nię 1 km2 przekracza blisko 500 naturalnych
bezpiecza do końca przed utonięciem, zapewnia i sztucznych jezior. Tysiące małych jezior jest po-
jedynie dodatkową wyporność podczas pływania. łączonych przez lokalne cieki wodne, pływanie
po których możliwe jest tylko dzięki specyficznej
Kilka podstawowych  kanonów kajakowych,
konstrukcji kajaka, umożliwiającej dotarcie wszę-
które zawsze powinniśmy mieć na uwadze
dzie tam, gdzie łódz
wiosłowa (a tym bardziej ża-
przy wyruszeniu na kajakową wędrówkę:
glowa) nigdy się nie zmieszczą. Dla początkują-
" Wsiadaj i wysiadaj z kajaka ustawionego dzio-
cych takie spokojne,  małe wody mają istotny
bem w górę rzeki.
walor indywidualnego bezpieczeństwa, łatwo na-
" Przybijaj do brzegu zawsze pod prąd.
bywa się na nich pewności siebie. A poza tym ka-
" Po wywrotce na głębokiej wodzie holuj kajak
jak ma niezwykłą dla innych środków transportu
do brzegu nie odwracając go.
wodnego właściwość transportową  przez każdą
" Nigdy nie wypuszczaj wiosła z ręki (zwłaszcza
przeszkodę da się łatwo przenieść!
po wywrotce).
Oczywiście wszyscy chcemy przebywać przede
" Rzeczy wożone w kajaku zabezpiecz przed za-
wszystkim w środowisku nie zanieczyszczonym.
moczeniem (włóż w nieprzemakalny worek)
Dlatego mieszkańcy południa kraju, zwłaszcza Ślą-
i zgubieniem w wodzie (przywiąż do kajaka).
ska, są pod tym względem w gorszej sytuacji niż
" Płynąc po rzece stale kontroluj powierzchnię
wody przed dziobem kajaka, zwracając bacznie mieszkańcy dużych miast Polski centralnej i pół-
uwagę na wszelkie zmarszczki, fale i wiry  są
nocnej. Również pływanie po rzekach górskich
to z reguły sygnały o różnych podwodnych
różni się znacznie od łatwego,  szuwarowego ka-
przeszkodach, które musisz ominąć.
jakarstwa nizinnego i wymaga znacznej wprawy
" Pilnie obserwuj tendencje zmian pogody.
i właściwego sprzętu. Niemniej jednak i na tere-
" Mierz zamiary według sił, nigdy odwrotnie.
nach górskich możemy w wielu miejscach uczyć
Nie szarżuj!
się podstaw kajakarstwa, wykorzystując do tego
nr 2/2003 WIOSŁO 23
n
r
2
/
2
0
0
3
W
I
O
S
Ł
O
2
3
Fot. Katarzyna R
mietanowska
indywidualną atrakcyjność spływu (ileż można krę- przebywania na wodzie zobowiązani są natomiast przeszkody oraz założeniu asekuracji z brzegu.
cić się w kółko po jeziorze lub pływać tam i z po- przez prawo wszyscy niepełnoletni, nawet podczas Wszyscy nowicjusze, młodociani oraz niepewni
wrotem wokół miejsca pobytu), powiększa pole płynięcia z rodzicami. Wkładanie, zapinanie i za- własnych umiejętności uczestnicy spływu muszą
dostępu i znacznie obniża koszty poniesione na wiązywanie kamizelki należy wcześniej przećwi- kajaki bezwzględnie przenieść!
transport kajaka. Wymieńmy dla przykładu: czyć na stałym lądzie, jeszcze przed spływem.
" najbardziej znaną i powszechnie reklamowaną Otwarte zbiorniki wodne i duże rzeki łatwo po- O czym trzeba jeszcze
pętlę na Pojezierzu Suwalsko-Augustowskim konuje się w pogodne dni, natomiast przy zmia- wiedzieć?
(Czarną Hańczą i Kanałem Augustowskim nie pogody i zerwaniu się mocnego wiatru (nie Przy poruszaniu się kajakiem po akwenach trans-
z różnymi wariantami), wspominając o burzy) spokojny dotychczas portowych (np. okolice Szczecina) lub o wzmożo-
" kółko jezior Ostrzycko-Raduńskich na Pojezie- akwen zamienia się w groz
ny żywioł, opanowa- nym ruchu turystycznym innych jednostek pływają-
rzu Kaszubskim (wspaniałe krajobrazy jesien- nie którego może nie być łatwe, a w skrajnym cych (np. Wielkie Jeziora Mazurskie), a zwłaszcza
ne), przypadku może stanowić zagrożenie dla ludz- po kanałach żeglugowych  ustępujemy z drogi
" trasę Wielkich Jezior Mazurskich (jeziorami: kiego życia. Dlatego lepiej nie wypływać na duże wszystkim innym użytkownikom jako obiekt naj-
Niegocin, Tałty, Śniardwy, Roś, Tyrkło i Buweł- jeziora bez upewnienia się co do warunków po- mniejszy i najbardziej zwrotny (zachowanie takie
no), godowych  zwłaszcza, gdy musimy przepłynąć nakazują zresztą przepisy prawne drogi wodnej).
"  Szlak Konwaliowy na Pojezierzu Leszczyń- takie jezioro w poprzek (klasycznym przykładem Od barek, statków czy promów powinniśmy starać
skim, najpiękniejszy na wiosnę w okresie kwit- jest jezioro Miedwie na szlaku Płoni). Starajmy się się zachowywać duży odstęp, gdyż wytwarzają one
nienia tej chronionej rośliny, wedle możności nie odpływać za daleko od brze- sporą i z reguły nieprzyjemnie kołyszącą falę. Rów-
"  pętlę szczecinecką (Gwda, Dołga) na Pojezie- gu, aby zawsze móc możliwie szybko do niego nież stalowe liny, prowadzące od promów drogo-
rzu Drawskim, przybić. Dziób kajaka ustawiamy w miarę możli- wych, pogłębiarek czy refulerów mogą stwarzać za-
" kombinację szlaków wodnych jeziora Jeziorak, wości pod fale, co w praktyce często kłóci się grożenie dla płynącego kajakarza.
Kanału Elbląskiego i rzek Drwęcy oraz Iławki z założonym kierunkiem płynięcia, ale jest abso- Brzegi dużych rzek (Wisła, Odra, Narew) są
na Pojezierzu Iławskim. lutnie konieczne w przypadku fal naprawdę du- bardzo często uregulowane przy pomocy różnej
Przy wymienionych szlakach kajakowych poło- żych. Lepiej, żeby wiatr zepchnął nasz kajak do wielkości  ostróg betonowych, przy główkach
żone są stanice wodne, gdzie możemy również tyłu niż go przewrócił na środku wzburzonego których wytwarzają się niebezpieczne poziome
wynająć kajaki indywidualnie na dowolny okres. akwenu! Zawsze też pokonujemy otwartą prze- zawirowania wody. Zawsze należy je omijać du-
Usługi wynajęcia kajaka wraz z niezbędnym strzeń wodną w szyku zwartym, płynąc obok sie- żym łukiem!
sprzętem dodatkowym (wiosło i kamizelka) bie, co pozwala na udzielenie szybkiej pomocy Biwakowanie na terenach leśnych dozwolone
świadczy również coraz więcej firm turystycznych w nagłych przypadkach. jest tylko na wyznaczonych polach biwakowych,
i osób prywatnych oraz kluby kajakowe, które Na zwężonych odcinkach rzek oraz w miej- a rozpalanie ognisk jedynie w miejscach do tego
znajdują się we wszystkich większych miastach scach o charakterze przełomowym prąd wody przeznaczonych. Poruszanie się po parkach naro-
Polski. Koszt takiej operacji rzadko schodzi poni- przyspiesza na zakrętach, co w przypadku wystę- dowych odbywa się na podstawie wewnętrznych
żej 20 zł za dobę (dla dwóch osób). Może więc le- powania przeszkód w nurcie (konary drzew, fila- przepisów dyrekcji parku, a w strefie nadgranicznej
piej stać się właścicielem kajaka i użytkować go ry mostowe) utrudnia manewrowanie słabszym po uzgodnieniu ze Strażą Graniczną. Śmieci obec-
tylko na potrzeby własne, ale za to przez wiele lat kajakarzom. W takich miejscach wszyscy powinni nie nie zakopujemy, jak to dawniej bywało, lecz
i w każdym dogodnym dla nas momencie... wówczas płynąc gęsiego za doświadczonym prze- pakujemy je w dużą, foliową torbę i po zakończe-
wodnikiem. Podwyższony po opadach poziom niu spływu zostawiamy w miejscu do tego wyzna-
Co trzeba umieć? wody w rzece podnosi wprawdzie tempo spływu czonym. Nigdy też nie zaszkodzi wozić ze sobą
Przede wszystkim należy umieć pływać, co jesz- i ułatwia pokonywanie przeszkód, ale stanowi szczelnie zapakowanej apteczki z podstawowymi
cze do niedawna potwierdzało obowiązkowe po- również realne zagrożenie wywrotką. Pływanie środkami opatrunkowymi i przeciwbólowymi.
siadanie karty pływackiej, ale od pewnego czasu po wezbranej przy stanach powodziowych wo- W zakresie literatury kajakowej potrzebować bę-
wymóg ten został zniesiony. Powinniśmy jednak dzie będzie zawsze i wszędzie niebezpieczne! dziemy przede wszystkim dokładnej mapy. Nie ma
zdawać sobie sprawę, że dla własnego bezpie- Na mniejszych rzekach spotkamy różnorodną już żadnych przeszkód w zakupie mapy turystycz-
czeństwa umiejętność pływania jest konieczna. zabudowę hydrotechniczną, o zmiennej wysoko- nej dla dowolnego zakątka kraju, a w większych
Każda nie umiejąca pływać osoba wsiadając do ka- ści spiętrzenia, w postaci różnych sztucznych pro- miastach znajdują się księgarnie wyspecjalizowane
jaka podejmuje ryzyko, które może zmniejszyć gów, jazów i zastawek, poniżej których woda w sprzedaży literatury turystycznej (np. sieć księ-
przez nałożenie kamizelki asekuracyjnej. Ciepłe tworzy zdradliwe zawirowania o charakterze pu- garni  Sklep Podróżnika ). Z map ogólnych godna
ubranie, szybki prąd w rzece, falowanie i niska łapki, z której trudno się uwolnić. Wywrotka w ta- polecenia jest jednolita seria map turystycznych
temperatura wody ograniczą sprawność najlepsze- kim miejscu może skończyć się tragicznie dla oso- w skali 1:100 000, wydana przez Wojskowe Zakła-
go pływaka, dlatego w trudnych warunkach pogo- by, która wypadnie z kajaka. Pokonanie sztucz- dy Kartograficzne pod mylącą nazwą  Mapa Topo-
dowych nikt nie powinien lekceważyć tej formy nego progu przez doświadczonych kajakarzy jest graficzna Polski , pokrywająca obszar całego kraju.
autoasekuracji. Do noszenia kamizelki podczas możliwe dopiero po wnikliwym rozpoznaniu Ta sama firma wydaje również mapy turystyczne
w skali 1:50 000, umożliwiające stosowanie odbior-
ników GPS. Pod kątem specyficznych wymagań tu-
rystyki kajakowej wydawana jest przez Wydawnic-
two PTTK  Kraj specjalna edycja map dla kajaka-
rzy. Przedstawiają one w sposób wyczerpujący naj-
ciekawsze szlaki wodne Polski, łącząc podstawowy
opis krajoznawczy z mapkami szlaku wodnego.
W serii o nazwie  Szlaki wodne wydano dotych-
czas: Brdę, Wdę, Gwdę, Piławę z Rurzycą, Radu-
nię, Drawę, Krutynię, Dunajec z Popradem i Białką
Tatrzańską, Czarną Hańczę z Rospudą i Kanałem
Augustowskim, Biebrzę i Narew. W sezonie 2003
wydawnictwo Pascal rozpoczęło również wydawa-
nie przewodników kajakowych na papierze wodo-
odpornym.
24 WIOSŁO nr 2/2003
2
4
W
I
O
S
Ł
O
n
r
2
/
2
0
0
3
Fot. Katarzyna R
mietanowska