Formy państwowe:
" unitarne  wszystkie jednostki administracyjne są ściśle podporządkowane głównemu ośrodkowi
władzy; jednorodny system prawodawczy, wykonawczy i sądowniczy; w państwach unitarnych
scentralizowanych instytucje i organy regionalne pełnią powołani przez władze urzędnicy
(Holandia), a w państwach zdecentralizowanych urzędnicy są powoływani niezależnie od władz
(Wielka Brytania).
" złożone  ograniczona lub pełna suwerenność części składowych, z których każda ma własne
systemy prawodawcze, wykonawcze i sądownicze (Niemcy). Najczęściej spotyka się:
" federacje - państwo związkowe, w którym jego części mają znaczną samodzielność
gospodarczÄ… i prawnÄ…, a ograniczonÄ… politycznÄ… (np. Niemcy, Stany Zjednoczone)
" konfederacje - związek kilku państw bez ograniczenia ich suwerenności, powoływana
najczęściej do wspólnej realizacji określonych celów
" państwo zregionalizowane - związek kilku regionów (np. prowincji), które uznają cechy
wspólne dla narodowości, przez co na arenie międzynarodowej funkcjonują jako pojedynczy
byt państwowy, natomiast organizacja wewnętrzna przypomina państwo związkowe z tą
różnicą, że części składowe mają mniejsze uprawnienia (np. Hiszpania)
" unia personalna - związek kilku państw ze wspólną głową państwa, odrębne systemy
organizacyjno-instytucjonalne kilku państw (Zjednoczone Królestwo i Kanada)
" unia realna - związek kilku państw tworzących jeden podmiot prawa międzynarodowego,
w ramach którego następuje wspólna realizacja spraw finansowych, zagranicznych i
obronnych (np. unia angielsko-szkocka z 1707 roku).
Unitaryzm (polityczna zasada porządku i organizacji, polegająca na dążeniu do zjednoczenia wielu
autonomicznych tworów społecznych w jedną całość)
Państwo unitarne  forma państwa najbardziej powszechna we współczesnym świecie,
charakteryzująca się wewnętrzną jednolitością. Wszystkie jednostki administracyjne wchodzące
w skład państwa są tak samo zorganizowane i podporządkowane organom centralnym, które
określają ich ustrój i właściwość.
Państwa unitarne możemy podzielić na państwa scentralizowane i zdecentralizowane.
" Ustrój scentralizowany charakteryzuje się wyznaczaniem lokalnych urzędników przez rząd
centralny, który sprawuje zwierzchnią władzę nad organami regionalnymi.
" Ustrój zdecentralizowany ma miejsce, gdy organy regionalne są formowane niezależnie od rządu
i istnieje dobrze rozwinięty samorząd terytorialny o znacznych kompetencjach, a władza centralna
zastrzega sobie prawo do podejmowania tylko najważniejszych decyzji.
Federalizm - przeciwieństwo unitaryzmu (tj. dążenia do utworzenia hegemonialnego państwa) i
centralizmu (tj. dążności do podporządkowania jednemu ośrodkowi władzy). Zakłada on, że władza, i
procesy decyzyjne są podejmowane na tyle blisko danych społeczności, na ile jest to możliwe.
Charakterystyka
Centralizacji ulegają tylko te dziedziny życia społecznego, gdzie jest to konieczne. Są to przede wszystkim:
polityka zewnętrzna, obronna oraz polityka gospodarcza. Zadania, które nie muszą być kompetencją rządu
centralnego, są przekazywane regionom. Federalizm polega na rozdziale suwerenności między federację
oraz jej części składowe, noszące różne nazwy w zależności od kraju. Są to stany (w dawnej polszczyz
nie:
 państwa") w USA, Australii i federacjach latynoamerykańskich (Argentyna, Brazylia, Meksyk, Wenezuela),
prowincje w Kanadzie, kantony w Szwajcarii, kraje związkowe w RFN i Austrii. Stolice są często wyjęte spod
ustroju federalnego i stanowią dystrykt federalny podległy bezpośrednio władzy centralnej.
Federalizm na świecie
Kraje federalne to m.in.: USA, Kanada, RFN, Szwajcaria, Austria, Argentyna. Duży stopień federalizmu
występuje także w Belgii i w Wielkiej Brytanii. Rzeczpospolita Obojga Narodów była krajem o charakterze
federalnym. III Rzeczpospolita jest już krajem o unitarnej formie organizacji terenowej.
Federacje świata
Federacja Rodzaj Jednostki administracyjne Głowa państwa
Prezydent
Argentyna Republika Prowincje Argentyny
Argentyny
Australia Monarchia Stany Australii Królowa brytyjska
federacyjna Elżbieta II
Republika
Austria Landy Austrii Prezydent Austrii
federacyjna
Bośnia i Republika Jednostki administracyjne Bośni i Prezydent
Hercegowina federacyjna Hercegowiny kolektywny
Republika
Brazylia Stany Brazylii Prezydent Brazylii
federacyjna
Monarchia Królowa brytyjska
Kanada Prowincje Kanady
federacyjna Elżbieta II
Prezydent
Komory Unia SamorzÄ…dne wyspy
Komorów
Republika
Etiopia Regiony Etiopii Prezydent Etiopii
federacyjna
Republika
Niemcy Landy Niemiec Prezydent Niemiec
federacyjna
Indie Republika Stany i terytoria Indii Prezydent Indii
Prezydent
Meksyk Republika Stany Meksyku
Meksyku
Republika Prezydent
Mikronezja Stany Mikronezji
federacyjna Mikronezji
Republika
Nigeria Stany Nigerii Prezydent Nigerii
federacyjna
Republika
Rosja Podmioty Federacji Rosyjskiej Prezydent Rosji
federacyjna
Republika Prezydent
Szwajcaria Kantony Szwajcarii
federacyjna Szwajcarii
Prezydent Stanów
Stany Zjednoczone Republika Stany USA
Zjednoczonych
Prezydent
Wenezuela Republika Kraje zwiÄ…zkowe Wenezueli
Wenezueli
Federacja (łac. foederatio - sprzymierzenie) - państwo składające się z mniejszych, obdarzonych
autonomią państw związkowych (np. stanów, krajów, prowincji, kantonów, landów), ale posiadających
wspólny (federalny) rząd.
Państwa związkowe posiadają zwykle szeroką autonomię wewnętrzną oraz tworzą w niektórych kwestiach
własne prawa, wspólna pozostaje najczęściej polityka zagraniczna i obronna. Kraje federacyjne posiadają
wspólną walutę.
Republika federalna, republika federacyjna, ustrój polityczny państwa złożonego, w którym
poszczególne części składowe posiadają znaczny zakres swobody pod względem prawnym, gospodarczym,
administracyjnym i innym, lecz bez prawa secesji. Organy władzy są wybierane przez ogół lub grupy
obywateli w wyborach. Republikami federalnymi sÄ… np. Niemcy, Nigeria i Brazylia.
Państwa federacyjne na świecie
Do państw federalnych należą między innymi: Stany Zjednoczone, Kanada, Brazylia i Meksyk (na
kontynencie amerykańskim), Niemcy, Austria, Szwajcaria, Belgia, Rosja(w Europie), Indie, Pakistan i
Malezja (w Azji), Nigeria i Etiopia (w Afryce) czy ZwiÄ…zek Australijski.
Państwa federacyjne należą w świecie do mniejszości - jak podaje Wojtaszczyk - z ponad 160 państw
członkowskich ONZ tylko około 30 to różne formy państw złożonych.
Federacja w starożytnej Grecji
Federacja w starożytnej Grecji była formą uzależnienia polis. Był to związek polityczny greckich polis z
Macedonią, w którym polis musiały całkowicie podporządkować się Filipowi II w polityce zagranicznej lecz
zachowały samodzielność w swojej polityce wewnętrznej.
Cechy federacji
Istnieją jednak pewne stałe, powtarzające się rozwiązania. Profesor Konstanty Wojtaszczyk, na ich
podstawie, wyróżnił następujące cechy federacji:
1. Terytorium państwa federacyjnego, pod względem polityczno-administracyjnym nie jest jednolitą
całością; składa się ono z terytoriów podmiotów federacji, pozbawionych prawa pełnego
uczestnictwa w stosunkach międzynarodowych i z reguły nie mających prawa secesji.
2. Podmioty federacji rozporządzają władzą ustrojodawczą i ustawodawczą, tzn. mają prawo przyjęcia
własnej konstytucji i uchwalenia, w ramach podziału kompetencji, ustaw obowiązujących na
własnym terytorium. Zgodnie z zasadą subordynacji, akty te powinny być zgodne z
ustawodawstwem federacji. Federalne organy ustawodawcze mogą ponadto wydawać specjalne akty
prawne dla poszczególnych członków federacji.
3. Części składowe federacji mogą mieć własny system prawny i sądowy.
4. Istnieje podwójne obywatelstwo: każdy obywatel w większości państw jest obywatelem związku i
odpowiedniej części składowej federacji (tak jest np. w Austrii, Niemczech, Szwajcarii, Hiszpanii i
USA).
5. Parlament związkowy jest dwuizbowy; interesy podmiotów federacji reprezentuje izba wyższa.
Występują dwie zasady reprezentowania części składowej: zasada równego przedstawicielstwa (np.
w USA - po dwóch senatorów z każdego z pięćdziesięciu stanów, a w Szwajcarii - po dwóch
deputowanych z każdego z dwudziestu sześciu kantonów w Radzie Kantonów) oraz zasada
zróżnicowanego przedstawicielstwa - w zależności od liczby ludności (np. w Australii, Kanadzie,
Niemczech).
6. Istnieje podział kompetencji między federację i jej części składowe. Praktyka ustrojowa różnych
krajów federacyjnych wskazuje na trojakiego rodzaju rozwiązania w tym zakresie. Są to:
" dualistyczny federalizm (np. w USA, Szwajcarii, Meksyku, Brazylii, Australii), gdzie
konstytucja państwa związkowego ustanawia sferę wyłącznej kompetencji związku poprzez
wskazanie problemów co do których tylko władze federalne mogą wydawać akty normatywne;
wszystkie pozostałe kwestie, nie zastrzeżone przez konstytucje, należą do kompetencji
podmiotów federacji;
" zasada wyłącznej kompetencji związku i sfery tzw. konkurencyjnych kompetencji (np. w
Austrii, RFN);
" trójczłonowy system rozgraniczania kompetencji, polegający na wyróżnieniu wyłącznych
kompetencji związku, wyłącznych kompetencji części składowych związku oraz wspólnych
kompetencji władz centralnych i władz podmiotu federacji (np. w Indiach).
Konfederacja  grupa utworzona przez partie, państwa lub miasta dla osiągnięcia określonych celów. Taka
forma stowarzyszenia zakłada zachowanie pełnej równości
Konfederacje w historii Polski
W I Rzeczypospolitej konfederacja oznaczała lokalny lub ogólnopaństwowy związek szlachty utworzony dla
osiągnięcia określonych celów; najsłynniejszymi były konfederacja tyszowiecka, konfederacja barska oraz
konfederacja targowicka. Niekiedy konfederaci zwoływali sejm, obradujący wtedy pod węzłem konfederacji,
gdzie uchwały mogły być zatwierdzane zwykłą większością głosów.
Związek państw
" Skonfederowane Stany Ameryki (1861-1865)
" Konfederacja Kanady (1867)
" Szwajcaria (1291)
" Serbia i Czarnogóra (2003-2006)
Partie polityczne
" Konfederacja Polski Niepodległej ( 1 września 1979 - 21 września 1997)
" Konfederacja Polski Niepodległej - Obóz Patriotyczny ( 16 marca 1996 - 6 listopada 1999 oraz 10
grudnia 2000 - 23 września 2001)
" Konfederacja Polski Niepodległej - Ojczyzna ( 6 listopada 1999 - 11 listopada 2001)
" "Konfederacja" (2001)
" Konfederacja - Ruch Obrony Bezrobotnych (2004)
" Polska Konfederacja - Godność i Praca (2005)
Wszystkie powyższe ugrupowania związane są z Adamem Słomką
Organizacje oporu i niepodległościowe
" Konfederacja Narodu (1940)
" Konfederacja Tatrzańska (maj 1941-luty 1942)
ZwiÄ…zek zawodowy
" Wolny Związek Zawodowy "Sierpień 80" - Konfederacja
Państwo zregionalizowane - pośredni model państwa pomiędzy państwem unitarnym a federalnym.
Charakteryzuje się on dużą swobodą w podejmowaniu decyzji przez organy samorządowe, które nie są
jednak autonomiczne (np. WÅ‚ochy, Hiszpania).
Unia personalna  (łac. persona - osoba) związek dwóch lub więcej państw posiadających wspólnego
monarchę (króla), przy zachowaniu odrębnego systemu instytucji państwowych.
Przykładem może być, trwająca w latach 1603  1649 i 1660 - 1707, unia Anglii i Szkocji pod berłem
Stuartów, Anglii z Holandią w latach 1688 - 1702 i unia Polski z Litwą w latach 1385 - 1569 (z przerwą w
latach 1440 - 47 i 1492 - 1501).
Obecnie charakter unii personalnej mają związki niektórych byłych kolonii brytyjskich z Wielką Brytanią -
wspólną głową państwa dla tych krajów (między innymi Kanady, Australii, Nowej Zelandii, czy Jamajki) jest
Elżbieta II. Unię personalną stanowi też związek Stolicy Apostolskiej z państwem Watykan, których wspólną
głową jest Papież
Unia realna - związek dwóch lub większej liczby państw, oparty na wspólnych instytucjach państwowych.
Unia realna rozwinęła się z unii personalnej.
Cechy konstytutywne
Wspólnymi instytucjami łączącymi kraje mogą być: parlament, rząd, waluta czy polityka zagraniczna,
odrębnymi: wojsko, urzędy, administracja, sądownictwo i skarb. Obywatele państw członkowskich podlegają
tym samym prawom we wszystkich państwach oraz mają możność osiedlania się na całym terytorium unii.
Wspólny staje się także władca. W wyniku tej umowy państwa zostawały ze sobą związane tzw.
partnerstwem strategicznym. Tworzono nowy akt prawny dla państw członkowskich, np.: konstytucję. Na
skutek tej unii suwerenność jednego państwa często podupadała na rzecz innych, bądz
została utracona. W
wielu przypadkach kultury państw członkowskich zlewały się w jedną, czy też jedna (najbardziej
dominująca) przekształcała inne.
Unia realna zazwyczaj jest dalszym etapem rozwoju unii personalnej, np.: w Szkocji i Anglii unia personalna
została zastąpiona unią realną w 1707 r.
Podłoże formalnoprawne
" forma - pisana
" treść - niepełna
" procedura powstawania:
" uchwalana
" oktrojowana
" sposób zmiany - sztywny
" okres zobowiązywania - stały
Przykłady
Nazwa Data powstania
unia kalmarska 1397 r.
unia francusko-bretańska 1532 r.
unia lubelska: Nie posiadała wszystkich cech unii realnej. Nie była nią w pełni. 1569 r.
unia angielsko-szkocka 1707 r.
unia Irlandii i Wielkiej Brytanii 1803 r.
unia "Zjednoczonego Królestwa Portugalii, Brazylii i Algarvy" 1815 r.
unia Prus 1829 r.
unia Królestwa Polskiego z Cesarstwem Rosyjskim 1832 r.
unia austriacko-węgierska 1867 r.
Republika: (z Å‚ac.  res publica  rzeczpospolita, sprawa, rzecz publiczna)
-forma państwa, przeciwstawna monarchii, współcześnie w szerszym znaczeniu; ogół obywateli państwa połączonych
troską o dobro wspólne (np. w Konstytucji RP z 1997 r.) Głowa państwa i inne najwyższe organy państwa są
powoływane przez zbiorowy podmiot suwerenności (gr. Społeczna, naród, lud) w odbywających się, z reguły w
regularnych odstępach czasu, wyborach bezpośrednio lub pośrednio na prawem określony czas (kadencja). Republika
ukształtowała się w starożytności  republika arystokratyczna; Sparta, Rzym i republika demokratyczna; Ateny) w XX
w. republika stałą się dominującą formą państwa. W republice władza ustawodawcza pochodzi z wyborów
powszechnych, rząd powoływany jest przez głowę państwa i odpowiada przed parlamentem lub prezydentem.
Monarchia federalna  typ monarchii, obejmującej więcej niż jedno państwo. Państwa te mają wspólnego monarchę,
wspólne niektóre instytucje i prowadzą wspólną politykę zagraniczną. Natomiast posiadają autonomię. Przykładami
monarchii federalnych są: Austro-Węgry, Rzeczpospolita Obojga Narodów oraz Federacja Ugandy.
Głowy państwa federacji świata:
Argentyna  Prezydent Argentyny Cristina Fernández de Kirchner
Australia  Królowa brytyjska Elżbieta II
Austria  Prezydent Austrii Heinz Fischer
Bośnia i Hercegowina  Prezydencja kolektywna;
Haris Silajd~
ić (Boszniak),
Neboja
a Radmanović (Serb)
%7Å„eljko Koma
ić (Chorwat)
Brazylia- Prezydent Brazylii Luiz Inácio Lula da Silva
Kanada  Królowa brytyjska Elżbieta II
Komory- Prezydent Ahmed Abdallah Mohamed Sambi
Etiopia- Prezydent Girma Woldegiorgis
Niemcy- Prezyden t Christian Wilhelm Walter Wulff
Indie- Prezydent Pratibha Devisingh Patil
Meksyk- Prezydent Felipe Calderón Hinojosa
Mikronezja- Prezydent Imamanuel "Manny" Mori
Nigeria- Prezydent Goodluck Ebele Jonathan
Rosja- Prezydent Dmitrij Anatoljewicz Miedwiediew
Szwajcaria- Prezydent (Szwajcarska Rada ZwiÄ…zkowa), Doris Leuthard
Stany Zjednoczone- Prezydent Barack Hussein Obama II
Wenezuela- Prezydent Hugo Chávez
Konstanty Adam Wojtaszczyk: (ur. 10 kwietnia 1952 w Bachorzy)  polski politolog i prawnik, specjalista z zakresu
integracji europejskiej. Wieloletni kierownik Zakładu Instytucji Europejskich w Instytucie Nauk Politycznych. Od 1997
profesor zwyczajny nauk humanistycznych. W latach 2005-2008 prorektor ds. studenckich UW. Od 1 paz
dziernika
kierownik Katedry Europeistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Adam Andrzej Słomka : (ur. 23 listopada 1964 w Cieszynie)  polski polityk, działacz opozycji demokratycznej w
PRL, w latach 1991 2001 poseł na Sejm I, II, III kadencji. Ma wykształcenie wyższe pedagogiczne (ukończył
Akademię im. Jana Długosza w Częstochowie).