2014-11-06
Ochrona
Własności Intelektualnej
Materiały dla studentów
Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa
mgr Monika Halasz-Cysarz
Czym będziemy się zajmować?
Czym jest własność intelektualna?
Jak odpowiednio korzystać z cudzej własności intelektualnej?
Jak dobrze chronić swoją własność?
1
2014-11-06
Własność Intelektualna
Kultura, sztuka, nauka, edukacja, rozrywka, komunikacja i wiele
innych dziedzin wiąże się z wykorzystaniem wytworów ludzkiego
intelektu (tzw. dóbr niematerialnych).
W dobie społeczeństwa informacyjnego niektóre dziedziny
w całości opierają się o takie dobra.
Własność Intelektualna
?
2
2014-11-06
y
ródła Prawa
Własności Intelektualnej
Polskie Europejskie Międzynarodowe
y
ródła prawa
1. z
ródła krajowe
Ustawa Prawo autorskie i prawa pokrewne z dn. 4. lutego 1994r.
Ustawa Prawo własności przemysłowej z dn. 30. czerwca 2000r.
2. z
ródła europejskie
RozporzÄ…dzenia i dyrektywy Rady oraz Parlamentu Europejskiego
3. z
ródła międzynarodowe
Konwencje (Paryska, Berneńska, WIPO) i porozumienia (Madryckie, Nicejskie,
TRIPS)
3
2014-11-06
y
ródła ochrony
1. prawo własności literackiej, artystycznej i naukowej
" prawo autorskie
" prawa pokrewne
" ochrona baz danych
2. prawo własności przemysłowej
" prawo projektów wynalazczych (patent, wzór przemysłowy, wzór użytkowy, wzór topografii układów
scalonych)
" prawo oznaczeń odróżniających (znaki towarowe, oznaczenia geograficzne)
3. prawo zwalczania nieuczciwej konkurencji
Polskie z
ródła prawa
" Utwory, programy komputerowe oraz przedmioty praw pokrewnych (np.
artystyczne wykonania) objęte są ustawą o prawie autorskim i prawach
pokrewnych (4.02.1994).
" Istnieje osobna ustawa o ochronie baz danych (2001), zawierajÄ…ca regulacje
dotyczące baz danych w zakresie, w jakim nie stanowią one utworów.
" Patenty, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, znaki towarowe i oznaczenia
geograficzne zostały natomiast objęte kompleksową ustawą zatytułowaną prawo
własności przemysłowej (30.06.2000).
" Istotne znaczenie ma też ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (1993).
4
2014-11-06
Inne polskie z
ródła prawa
" Przepisy kodeksu cywilnego o dobrach osobistych.
Przepisy WI można znalez
ć w wielu innych, bardzo różnych ustawach, jak na przykład:
" w ustawie o bibliotekach (1997),
" w prawie prasowym (1984),
" w ustawie o ochronie nowych odmian roślin (2003),
" w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów (2007),
" w ustawach o świadczeniu usług droga elektroniczną oraz w ustawie o ochronie
niektórych usług świadczonych drogą elektroniczną (obie z lipca 2002)
" w ustawie o ochronie dziedzictwa Fryderyka Chopina,
" w prawie geodezyjnym i kartograficznym.
y
ródła międzynarodowe
Do najważniejszych zaliczają się umowy administrowane przez Światową Organizację
Własności Intelektualnej (World Intellectual Property Organisation, WIPO).
Pełna lista tych umów dostępna jest pod adresem: http://www.wipo.int :
" konwencja berneńska oraz traktat WIPO o prawie autorskim (dotyczące praw
autorskich),
" konwencja rzymska i traktat WIPO o artystycznych wykonaniach i prawach
pokrewnych (dotyczÄ…cÄ… praw pokrewnych),
" konwencja paryska oraz układ o współpracy patentowej (dotyczące głównie praw
patentowych),
" porozumienie madryckie (dotyczące znaków towarowych),
" porozumienie haskie (dotyczące wzorów przemysłowych).
5
2014-11-06
y
ródła europejskie
Są to przede wszystkim dyrektywy, z których najważniejsze to:
" dyrektywę w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym
(znanÄ… jako INFOSOC),
" dyrektywę w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej (znaną jako IPRED),
" dyrektywę w sprawie czasu ochrony prawa autorskiego i niektórych praw pokrewnych,
" dyrektywę w sprawie prawa najmu i użyczenia oraz niektórych praw pokrewnych prawu autorskiemu w zakresie własności
intelektualnej,
" dyrektywę w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych,
" dyrektywę w sprawie prawa autora do wynagrodzenia z tytułu odsprzedaży oryginalnego egzemplarza dzieła sztuki
(tzw. droit de suite),
" dyrektywę w sprawie niektórych dozwolonych sposobów korzystania z utworów osieroconych,
" w sprawie koordynacji niektórych zasad dotyczących prawa autorskiego oraz praw pokrewnych stosowanych w odniesieniu
do przekazu satelitarnego oraz retransmisji drogÄ… kablowÄ… (znanÄ… jako  dyrektywa kabel-satelita ),
" dyrektywÄ™ w sprawie ochrony prawnej baz danych.
Hierarchia aktów prawnych
W polskim prawie funkcjonuje zasada hierarchii aktów prawnych.
W największym skrócie, polskie ustawy muszą być zgodne z wiążącymi
Polskę przepisami prawa międzynarodowego, a w szczególności
europejskiego.
Wiele z przyjętych w tych ustawach rozwiązań wynika z konieczności realizacji
tych zobowiązań, ale w wielu miejscach polski ustawodawca ma większą
lub mniejszÄ… swobodÄ™.
6
2014-11-06
Główne rodzaje ochrony
" Ochrona autorsko-prawna.
- nie jest wymagane dopełnienie żadnych formalnych wymogów
" Ochrona patentowa.
- prawo z rejestracji
Kumulacja ochrony.
Utwór i in.
Przedmiot Ochrony
7
2014-11-06
Przedmiot ochrony
Prawo autorskie i pr. pokrewne Prawo własności przemysłowej
1. Utwór 1. Wynalazek
2. Opracowanie cudzego utworu 2. Wzór użytkowy
3. Zbiory, antologie, wybory 3. Wzór przemysłowy
4. Bazy danych 4. Topografia układu scalonego
5. Znak towarowy
6. Oznaczenia geograficzne
7. Projekt racjonalizatorski
Zasady ochrony
1. Utwór  brak formalnych wymagań (rejestracji)
2. Wynalazek  Tomograf optyczny  Copernicus , patent
3. Wzór użytkowy  wygodna konstrukcja wózka używanego w supermarkecie, prawo
ochronne
4. Wzór przemysłowy  wyróżniający się i estetyczny kształt pada do gier komputerowych,
prawo z rejestracji
5. Znaki towarowe i znaki usługowe  dystynktywne oznaczenia produktów, prawo ochronne
6. Oznaczenia geograficzne  oznaczenia wskazujÄ…ce na miejsce pochodzenia produktu,
prawo z rejestracji (wyjÄ…tek: udzielane bezterminowo)
8
2014-11-06
Przedmiot ochrony
Utwór
Pojęcie utworu jest jednym z podstawowych elementów systemu prawa
autorskiego.
W potocznym rozumieniu za utwór uznajemy przede wszystkim wynik jakiejś
działalności o artystycznym charakterze, taki jak film, obraz, książka czy
piosenka. Nie mamy też problemów w uznaniu za utwór artykułów naukowych,
rozmaitych broszur, opracowań, analiz czy tekstów publikowanych w prasie:
chociaż nie mają one charakteru artystycznego, na pewno muszą być wynikiem
jakiejś twórczej pracy.
Utwór  pojęcie szerokie
- każdy przejaw działalności twórczej
- o indywidualnym charakterze
- ustalony w jakiejkolwiek postaci
- niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia
9
2014-11-06
1886 Vincent van Gogh - Taras kawiarni La Guinguette 2013 Franek  Pusty taras kawiarni na
na Montmartrze Montmartrze
Każdy z tych obrazów jest utworem, nie każdy jest sztuką.
Co możemy uznać za utwór?
Przy określaniu, czy rezultat twórczej aktywności autora jest utworem w sensie
prawnym, nie ma znaczenia wartość artystyczna lub materialna jego
pracy ani też cel jej powstania.
Grafomański wiersz (równa się tyle samo co) poezja Miłosza
10
2014-11-06
W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są
utwory:
1. wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe,
kartograficzne oraz programy komputerowe),
2. plastyczne,
3. fotograficzne,
4. lutnicze,
5. wzornictwa przemysłowego,
6. architektoniczne, architektoniczno - urbanistyczne i urbanistyczne,
7. muzyczne i słowno-muzyczne,
8. sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,
9. audiowizualne (w tym wizualne i audialne).
 Nie-utwór
Nie stanowiÄ… przedmiotu prawa autorskiego:
" akty normatywne lub ich urzędowe projekty;
" urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole;
" opublikowane opisy patentowe lub ochronne;
" proste informacje prasowe.
11
2014-11-06
Utwór pierwotny a utwór zależny
Utwór zależny
Adaptacja, tłumaczenie, remiks czy przeróbka.
Utwory zależne podlegają ochronie niezależnie od utworów.
Zawsze wymagana jest zgoda uprawnionego.
Utworem zależnym są np.:
" oryginał książki w języku angielskim,
" scenariusz filmowy w języku angielskim na bazie książki,
" polskie tłumaczenie listy dialogowej w wydaniu DVD filmu,
" gra komputerowa z listÄ… dialogowÄ… na bazie scenariusza filmu,
" tłumaczenie listy dialogowej gry.
12
2014-11-06
Utwór zależny  ksero, wydruk, fotografia
Czy w akcie skanowania powstaje utwór zależny?
" Jeśli skan wykonany został w sposób automatyczny bez żadnego twórczego wkładu
ze strony bibliotekarza, nie jest utworem  podobnie utwór nie powstaje w
trakcie kserowania czy wydruku. Jeśli jednak w trakcie digitalizacji opracowano
zdjęcie, usunięto jego niedoskonałości, poprawiono kolory czy w inny sposób
przetworzono fotografię, możemy mieć do czynienia z utworem objętym
standardową ochroną, o ile tylko czynności te miały twórczy charakter.
" Na podobnej zasadzie fotografujÄ…c obraz w muzeum nie tworzymy nowego utworu
 o ile nie jest to fotografia artystyczna, przygotowana za pomocÄ… odpowiednio
kreatywnych ujęć czy filtrów.
Utwór inspirowany
Utwór samodzielny, posiadający oryginalne twórcze elementy, czerpiący
jedynie inspiracjÄ™ z innego utworu i wykorzystujÄ…cy jego wybrane wÄ…tki.
Do rozpowszechniania utworu inspirowanego nie jest konieczna zgoda
podmiotu uprawnionego do dzieła, które było z
ródłem inspiracji.
13
2014-11-06
Prawa pokrewne
Przysługują podmiotom, którym można przypisać
jedynie tylko poniesienie pewnego nakładu inwestycyjnego.
Prawa pokrewne chronią głównie interesy podmiotów, które uczestniczą w
procesie przekazywania utworu publiczności 
np. aktorów, recytatorów, dyrygentów, tancerzy, inżynierów dz
więku, ale
też producentów czy wydawców wideogramów i fonogramów lub
nadawców radiowych i telewizyjnych.
Prawo do pierwszych wydań.
Utwór  pojęcia
Ustalenie to nie to samo co utrwalenie
Utwór to nie to samo co rzecz
Publikacja to nie to samo co rozpowszechnienie
14
2014-11-06
Twórca
Podmiot Ochrony
Kto dziś nie jest twórcą?
Zosia ma trzy lata i kredkami próbowała
narysować portret mamy. Na kartce
pojawiło się duże koło z dwoma
punktami w różnych miejscach (głowa
i oczy), jakaÅ› kreska udajÄ…ca usta oraz
masa chaotycznych linii. Zosia jest
twórcą, chociaż nawet nie zna jeszcze
liter.
15
2014-11-06
Kto dziś nie jest twórcą?
Warto jednak dodać, że twórcą może być jedynie osoba fizyczna.
Nie może być twórcą instytucja, państwo, czy przedsiębiorstwo:
Broszura wydana przez lokalny samorzÄ…d (np. urzÄ…d miasta)
nie jest utworem samorządu, ale osób, które nad nią pracowały.
Twórca a uprawniony?
" Twórca to osoba fizyczna, która wykonała działania mające charakter
kreacyjny, która w wyniku własnego indywidualnego procesu intelektualnego
doprowadziła do ustalenia utworu.
" Uprawniony to osoba, na której rzecz twórca przekazał te prawa, np. w
drodze umowy lub dziedziczenia. W niektórych przypadkach prawa autorskie
powstają od razu na rzecz osoby innej niż twórca.
16
2014-11-06
Twórca
Utwór pracowniczy.
Kto ma prawo do utworu pracowniczego?
Prawa instytucji naukowej do opublikowania utworu.
" konieczność odpowiednich zapisów prawnych (umowy)
" pierwszeństwo opublikowania (6 miesięcy od oddania utworu)
" prawo do wynagrodzenia twórcy
" prawo wygasa po 2 latach od przyjęcia, ale nie rozpowszechnienia utworu
" prawo korzystania i udostępniania
Prawa uczelni do opublikowania pracy studenta.
" pierwszeństwo opublikowania (Ustawa o szkolnictwie wyższym)
" 6 miesięcy od obrony pracy
Prawa twórcy
" osobiste
" majÄ…tkowe
17
2014-11-06
Autorskie prawa osobiste Autorskie prawa majÄ…tkowe
bezpośrednio związane z osobą autora pośrednio związane z osobą autora
dotyczÄ… dysponowania utworem i
dotyczą relacji twórcy z utworem zarabiania na jego rozpowszechnianiu
lub na innej formie wykorzystania
umożliwiają zachowanie niemajątkowej dają prawo kontroli nad korzystaniem z
więzi z utworem utworu
ograniczone w czasie (standardowo
nieograniczone w czasie trwają przez 70 lat od śmierci autora lub
od daty rozpowszechnienia utworu)
mogą być przeniesione przez autora w
ramach umowy o przeniesieniu praw lub
w ramach spadku, we wskazanych w
nie można z nich zrezygnować ani
ustawie przypadkach przysługują innej
nikomu przekazać, zawsze przysługują
osobie niż twórca, uprawniony z
twórcom
autorskich praw majątkowych może
upoważnić inną osobę do korzystania z
nich (licencja)
Prawo autorskie (majÄ…tkowe)  okres obowiÄ…zywania
" W Polsce do 1928 roku obowiązywał 50-letni okres ochrony
" ustawa z 1952 skróciła go do 20 lat
" zmiana w 1975 wydłużyła go do 25 lat
" ustawa z 1994 wydłużyła go do 50 lat
" w 2000 roku w związku z dyrektywą UE  o następne 20 lat  stąd obecnie lat 70.
 Prawo Myszki Miki  1998 rok  wydłużanie ochrony
W większości państw na świecie jest to obecnie nie mniej niż 50 lat od śmierci twórcy, najczęściej 70 lat.
Ale jest i Meksyk, gdzie okres ochrony wynosi 100 lat.
18
2014-11-06
Prawo działa wstecz?
Co zadziało się w sytuacji ciągłych zmian okresu obowiązywania praw
autorskich?
Co z utworami, które weszły np. 1974 po 25 latach ochrony do domeny
publicznej, a w 1975 wydłużono okres ochrony do 50 lat?
Wymaga się od tych, którzy podjęli jakieś działania  zaniechania ich.
Prawa pokrewne  okres obowiÄ…zywania
SÄ… ograniczone czasowo. WygasajÄ…:
" z upływem 50 lat następujących po roku, w którym artystyczne wykonanie ustalono,
" z upływem 50 lat następujących po roku, w którym fonogram lub wideogram został
sporzÄ…dzony,
" z upływem 50 lat następujących po roku pierwszego nadania programu,
" 30 lat od publikacji wydania naukowego i krytycznego,
" 25 lat od pierwszej publikacji lub rozpowszechnienia niepublikowanego dotÄ…d
utworu, do którego prawa już wygasły
19
2014-11-06
Prawo działa wstecz?
KtoÅ› znajduje na strychu nigdy nie publikowany dziennik prapradziadka.
Treść jest już w domenie publicznej i decyduje się go wydać drukiem, to
wydanie to zostanie objęte ochroną praw pokrewnych przez 25 lat.
Podobnie jest w przypadku wydania naukowego (krytycznego) np. rękopisu
średniowiecznego (ochrona trwa w takim wypadku 30 lat).
Zasadę tę stosować można także przy okazji publikowanych fotografii.
Oczywiście każdy wydawca ma możliwość opublikować je na wolnej licencji.
Dlaczego
majÄ…tkowe prawa autorskie
wygasajÄ…
a osobiste nie?
20
2014-11-06
Domena publiczna
To zasób utworów, które nie są  z różnych względów  objęte
autorskimi prawami majÄ…tkowymi.
W domenie publicznej są dzieła, które nigdy nie były objęte autorskim prawem
majątkowym oraz te, w przypadku których ograniczenia wynikające z tego
prawa wygasły.
Domena publiczna leży u podstaw naszej świadomości, wyrażonej przez wspólnotę wiedzy
i kultury. Jest surowcem, dzięki któremu tworzymy nową wiedzę i dzieła kultury (& ) jest
niezbędna dla zapewnienia społecznego i ekonomicznego dobrobytu naszych społeczeństw.
Domena publiczna
Utwory w domenie publicznej nigdy nie objęte Utwory w domenie publicznej, co do których
autorskim prawem majątkowym autorskie prawa majątkowe już wygasły
Obrachunki fredrowskie Tadeusza Boy-Żeleńskiego
Odprawa posłów greckich Jana Kochanowskiego
(zm. 1941)
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (1997) Tekst kolędy Bóg się rodzi Franciszka Karpińskiego
Dama z gronostajem Leonarda da Vinci (XVI w. ) Bitwa pod Grunwaldem Jana Matejki (zm. 1893)
1 stycznia obchodzimy Dzień Domeny Publicznej,
bo właśnie 1.01. wszystkie utwory, których okres obowiązywania majątkowych praw autorskich
minÄ…Å‚ w minionym roku, wchodzÄ… do domeny publicznej.
21
2014-11-06
Obrót prawami autorskimi
Umowy
Obrót prawami autorskimi
Forma, treść, odstąpienie:
" w całości lub części
" pisemna, pod rygorem nieważności
Na drodze:
" szczególnie staranne określenie pól
" dziedziczenia (testament lub spadek) eksploatacji
" umowy (przeniesienie lub upoważnienie
do korzystania)
" możliwość odstąpienia (interesy twórcze,
nie przystÄ…pienie do rozpowszechnienia,
nieodpowiednia forma)
22
2014-11-06
Rodzaje umów
2 najczęściej stosowane: " Umowa licencyjna
żð licencja wyÅ‚Ä…czna
" Umowa wydawnicza
forma pisemna, brak udzielenia zgody innej
dokładne określenie pól eksploatacji,
osobie
wynagrodzenie; umowa wydawnicza nie
jest sprzedażą praw
żð licencja niewyÅ‚Ä…czna
nie zastrzega wyłączności, nie musi być
zawarta na piśmie
Dozwolony Użytek
Ograniczenia autorskich praw majÄ…tkowych
23
2014-11-06
Dozwolony użytek
" prywatny (w celach osobistych)
" publiczny (w celach zawodowych)
Dozwolony użytek prywatny
" nieodpłatne korzystanie z już rozpowszechnionego utworu dla swojego
użytku (nie dotyczy progr. komp., utworów architektonicznych,
elektronicznych baz danych)
" kserokopia legalnie rozpowszechnionego utworu
" elektroniczne bazy danych (tylko naukowo, nie zarobkowo)
24
2014-11-06
Obejmuje korzystanie wyłącznie z pojedynczych egzemplarzy (nie
można skopiować dla 1 użytkownika więcej niż 1 egzemplarz).
Cel korzystania może być zarówno rozrywkowy, jak i związany z
zawodem, naukowy, archiwalny bÄ…dz
kolekcjonerski.
Nie jest użytkiem dozwolonym korzystanie z utworu w szerszym
gronie osób, np. zakład pracy (sprawa Texaco  biblioteka zakładowa
z kopii utworów, zdobytych przez pracowników).
Ale możliwe jest korzystanie z materiałów przez osoby pozostające
w związku osobistym (pokrewieństwo, powinowactwo, stosunek
towarzyski nieformalny  co wyklucza formalny układ koleżeński w
pracy).
Dozwolony użytek publiczny
" biblioteka wypożyczająca książki,
" przytoczenie fragmentu cudzej książki we własnym utworze np. w celu wyjaśnienia
poruszonej kwestii (cytat),
" wyświetlenie ekranizacji lektury szkolnej na lekcji języka polskiego poświęconej tej
lekturze,
" publiczne wykonanie wiersza współczesnego poety podczas szkolnej akademii,
" wykonanie i rozpowszechnienie w internecie fotografii pomnika wystawionego na
stałe w miejscu publicznym.
25
2014-11-06
Dozwolony użytek publiczny
1. Prawo cytatu
2. Prawo przedruku oraz licencja ustawowa.
3. Przywileje, związane z działalnością bibliotek.
4. Dozwolony użytek w celach naukowych.
5. Prawo ośrodków informacji lub dokumentacji.
6. Prawo dozwolonego publicznego wykonania.
7. Prawo wystawienia utworu plastycznego.
8. Dozwolony użytek w sferze nadawania utworu.
9. Prawo rozpowszechniania utworów, wystawionych na stałe w ogólnie
dostępnych miejscach.
10. Szczególne prawa korzystania- dla dobra osób niepełnosprawnych, dla
celów bezpieczeństwa publicznego lub na potrzeby postępowań
administracyjnych, sądowych lub prawodawczych oraz sprawozdań z
tych postępowań, w celu reklamy wystawy publicznej lub publicznej
sprzedaży utworów, w związku z prezentacją lub reklamą sprzętu, a
także, z utworu w postaci obiektu budowlanego, jego rysunku, planu,
lub innego ustalenia, w celu odbudowy lub remontu.
Dozwolony użytek publiczny - uprawnieni
Biblioteki, archiwa i szkoły
W odróżnieniu od innych organizacji czy osób fizycznych mają one prawo  w ramach
dozwolonego użytku publicznego  nieodpłatnie udostępniać egzemplarze rozpowszechnionych,
chronionych utworów.
Kopie egzemplarzy utworów już rozpowszechnionych, jeśli celem jest uzupełnienie czy ochrona
własnych zbiorów.
Dzięki temu np.:
Biblioteki uczelniane mogą digitalizować współczesne podręczniki akademickie i udostępniać je w
ramach wewnętrznej sieci bibliotecznej.
Biblioteka wypożycza książkę z innej instytucji, sporządza jej kopię i udostępnia w ramach
standardowych wypożyczeń.
26
2014-11-06
Dozwolony użytek publiczny - uprawnieni
Działalność dydaktyczna
Nauczyciel chce prowadzić lekcję dotyczącą historii PRL. W ramach zajęć wykorzysta objęte
prawami wyłącznymi fotografie oraz kroniki filmowe, dostępne na płytach CD dołączanych do
tygodników.
Czy może skopiować i rozdać płyty z filmem?
Może kserować fragmenty książek.
Dozwolony użytek publiczny - uprawnieni
Prawo przedruku
Ta zasada dozwolonego użytku publicznego dotyczy prasy, radia, telewizji i
pozwala na dalsze rozpowszechnianie opublikowanych już materiałów:
sprawozdania o aktualnych wydarzeniach (nieodpłatnie) oraz aktualne artykuły
na tematy polityczne, gospodarcze lub religijne, aktualne wypowiedzi i
fotografie reporterskie (odpłatnie).
27
2014-11-06
Dozwolony użytek publiczny - uprawnieni
Architektura, pomniki i wystawy
Nie możemy zapominać, że utwory to nie tylko kompozycje muzyczne, teksty
dziennikarskie czy literackie, fotografie i filmy.
Ochroną prawa autorskiego objęte są także pomniki, rzez
by i architektura. SÄ… one
stałym elementem przestrzeni miejskiej. Zrobienie i umieszczenie online zdjęcia
współczesnej rzez
by obecnej stale w publicznie dostępnym miejscu (na ogólnie
dostępnych drogach, ulicach, placach) także jest formą korzystania z utworu.
Czy możemy kopiować rzez
by czy pomniki do tego samego użytku, czyli np. w
celu umieszczenia tych kopii w innym miejscu (na przykład we własnym ogródku)?
Dozwolony użytek publiczny - uprawnieni
Architektura, pomniki i wystawy
Sprawa komplikuje się w przypadku zbiorów muzeów czy galerii.
Tutaj prawo do rozpowszechniania fotografii czy reprodukcji obiektów
ograniczone jest jedynie do katalogów czy publikacji (folderów, ulotek,
plakatów) przygotowanych z myślą o promocji tych utworów. Można też
rozpowszechniać takie utwory w mediach, jednak jedynie w celach
informacyjnych.
28
2014-11-06
Dozwolony użytek publiczny - uprawnieni
Architektura, pomniki i wystawy
Oczywiście jeśli fotografowane obiekty są w domenie publicznej, nie ma
problemu z rozpowszechnianiem ich wizerunków.
Warto jednak zwrócić uwagę na to, że nawet jeśli nie poszczególne obiekty (np.
średniowieczne miniatury), to sam układ ekspozycji oraz opis
pokazywanych w jej ramach elementów może mieć charakter twórczy i
podlegać ochronie prawa autorskiego.
Dozwolony użytek publiczny - uprawnieni
Dla osób niepełnosprawnych
W ramach dozwolonego użytku publicznego można sporządzać
i rozpowszechniać kopie oraz adaptacje utworów w celu ułatwienia czy
umożliwienia osobom niepełnosprawnym zapoznania się z nimi.
Działanie takie nie może mieć zarobkowego charakteru i wynikać musi wprost
z określonej niepełnosprawności:
Dozwolony użytek publiczny pozwala legalnie przygotować audiobookową
adaptację powieści dla osób niewidomych i niedowidzących.
29
2014-11-06
Prawo cytatu
Cytat a powołanie się na myśl autora (?)
Można cytować w celach dydaktycznych i naukowych małe fragmenty.
Wykorzystanie większych fragmentów w utworach, antologiach wymaga
uiszczenia wynagrodzenia dla twórcy.
Prawo cytatu
W wierszu opublikowanym w czasopiśmie literackim pojawiają się fragmenty
wierszy innych poetów.
W narrację filmu dokumentalnego poświęconego historii polskiego kina
włączono krótkie fragmenty Człowieka z marmuru Andrzeja Wajdy,
komentowane bezpośrednio przez lektora.
Filmy typu  found footage  filmy bez użycia kamery, składające się z
fragmentów innych filmów.
30
2014-11-06
Warunki korzystania z utworów
Korzystanie z utworu -
umieszczenie danych bibliograficznych (autor i/lub z
ródło).
Dozwolony użytek
zobowiÄ…zuje do ochrony utworu, egzemplarza.
Plagiat i autoplagiat
Nieumiejętność cytowania może być z
ródłem plagiatu.
Plagiatem jest także przypisywanie sobie cudzych idei, a nie tylko kopiowanie cudzych
słów.
W szerokim tego słowa znaczeniu, plagiatem jest przypisanie sobie lub
wprowadzenie w błąd co do autorstwa dobra niematerialnego stworzonego
lub odkrytego przez innÄ… osobÄ™.
31
2014-11-06
Plagiat i autoplagiat
Dopuszczalna wielkość cytatu (!?)
Czy plagiat zawsze wiąże się z naruszeniem prawa?
- kwestia naukowców
(nie zawsze, ale samo dopuszczenie się naruszenia ochrony własności intelektualnej w
takim środowisku, może powodować ostracyzm i wykluczenie z grona pracowników
naukowych)
Odpowiedzialność za naruszenie
praw
Sankcje i kary
32
2014-11-06
Kary
Przykładowo druk i dystrybucja pocztówek z reprodukcją objętego prawami
autorskimi zdjęcia będzie naruszeniem praw autorskich, jeśli nie
zawarliśmy odpowiedniej umowy z twórcą.
Warto zwrócić uwagę, że naruszenie nie jest zależne od osiągania korzyści
majątkowych. Jeśli będziemy rozdawać taką pocztówkę przechodniom za
darmo, to także będzie to naruszenie praw.
Sankcje cywilne
" zaniechanie naruszenia,
" usunięcie skutków naruszenia,
" naprawienie wyrządzonej szkody (majątkowej): na zasadach ogólnych (w takim przypadku
twórca musi udowodnić nie tylko wystąpienie szkody, ale też jej wysokość oraz winę po
stronie naruszyciela), albo poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności,
a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione  trzykrotności stosownego wynagrodzenia (jest to
specyficzne roszczenie, nie znane ogólnym zasadom prawa cywilnego, gdyż nie wymaga
dowodzenia wysokości szkody, a jedynie wysokości wynagrodzenia, jakie twórca otrzymałby,
gdyby korzystanie odbyło się za jego zgodą; w przypadku dochodzenia dwukrotności tego
wynagrodzenia nie trzeba nawet wykazywać winy naruszyciela),
" wydanie uzyskanych korzyści.
33
2014-11-06
Sankcje karne
Pozbawienie wolności nawet do lat 3 lub usunięcie dyscyplinarne z uczelni.
- rezultatem popełnienia plagiatu (przywłaszczenia sobie autorstwa lub wprowadzenia w błąd
co do autorstwa)
- naruszenia innych autorskich praw osobistych (brak informacji o autorstwie, publiczne
zniekształcanie utworu, uniemożliwienie lub utrudnianie kontroli korzystania z utworu)
- nieuprawnione lub niezgodne z warunkami uprawnienia rozpowszechnianie utworu bÄ…dz

utrwalenie utworu w celu rozpowszechnienia
- nabycie lub pomoc w zbyciu, albo przyjęcie lub pomoc w ukryciu nośnika utworu
rozpowszechnionego
Wolne licencje
Zezwala na nieograniczone, nieodpłatne i niewyłączne korzystanie z
dzieł w oryginale i w opracowaniu (dopuszczalne są jedynie minimalne
ograniczenia tej swobody: klauzule uznania autorstwa i klauzule copyleft).
Wolne licencje to takie publiczne umowy licencyjne między twórcą i
korzystającymi utworu, które gwarantują korzystającym pełne, niczym nie
ograniczone prawo do korzystania z utworu  w dowolny sposób, wszędzie i
zawsze.
34
2014-11-06
Wolne licencje
Wolności te są odbiciem kultury internetu, którego rozwój od początku
opierał się na wolnej wymianie informacji.
Stosowanie licencji pozwala uporządkować dystrybucję treści, dając ich
użytkownikom szerokie uprawnienia.
Bez zastosowania licencji obowiÄ…zuje ich bardzo restrykcyjne prawo autorskie,
nawet jeśli z technicznego punktu widzenia wszystkie zakazane nim czynności
sÄ… dziecinnie proste do wykonania.
Wolne licencje
Mechanizm copyleftu nakłada na twórcę dzieła zależnego obowiązek
udostępnienia go na tej samej licencji, na jakiej udostępniono oryginalny utwór.
Może wyglądać to mniej więcej tak:
Fundacja korzysta z e-podręcznika do matematyki dostępnego za darmo na
wolnej licencji do stworzenia jego zaktualizowanej, rozszerzonej i
udoskonalonej wersji, którą następnie legalnie rozpowszechnia. Zastosowany
przez twórców e-podręcznika mechanizm copyleftu nakłada na fundację
obowiązek udostępnienia nowej wersji na tej samej wolnej licencji, co licencja
oryginału.
35
2014-11-06
Licencje Creative Commons
Creative Commons to amerykańska organizacja pozarządowa, która stworzyła
własny system licencji i wciąż zajmuje się jego rozwijaniem.
Licencje Creative Commons to gotowe rozwiązanie prawne, z których
można skorzystać od razu bez konieczności przygotowania własnej treści
licencji.
36
2014-11-06
Prawo autorskie
a Internet i techniki cyfrowe
1. Zamieszczanie w Internecie utworów chronionych PAiP
a. serwery
b. własne strony internetowe
1. Zapisywanie w pamięci komputera utworów z Internetu
a. egzemplarz nabyty
3. Grafika stron internetowych
Prawo autorskie
a Internet i techniki cyfrowe
Programy komputerowe:
- wiele kontrowersji
- ochrona autorskoprawna (jak utwory literackie)
- prawa majątkowe doznają ograniczeń na rzecz legalnych użytkowników
programów (sporządzić kopię, analizować program, dekompilować)
37
2014-11-06
Prawo autorskie
a Internet i techniki cyfrowe
" Utwory multimedialne: postuluje się utworzenie osobnych zapisów
" Strony WWW: ochrona autorskoprawna, jeśli twórczy i indywidualny charakter
" Struktury odesłań: odmawia się ochrony; brak twórczego wkładu
Ochrona baz danych
" Baza danych  zbiór danych lub jakichkolwiek innych materiałów i elementów zgromadzonych
według określonej systematyki lub metody, dostępny w indywidualny sposób, również
elektronicznie, wymagający nakładu środków do sporządzenia, weryfikacji i prezentacji.
" Chronione albo na podstawie PAiPP (jeśli są utworem) lub ustawy o ochronie baz danych.
" Ochrona 15 lat.
" Zakres dozwolonego użytku  tylko naukowo, nie zarobkowo.
38
2014-11-06
Podsumowanie
Czym jest własność intelektualna?
Jak odpowiednio korzystać z cudzej własności intelektualnej?
Jak dobrze chronić swoją własność?
y
ródła
1. Materiały własne.
2. Alina Domańska-Baer,  Co pracownik i student szkoły wyższej o prawie
autorskim wiedzieć powinien , Warszawa 2012.
3. Alicja Adamczak, Elżbieta Dobosz, Marcin Gędłek, ,  Co pracownik i
student szkoły wyższej o ochronie własności przemysłowej wiedzieć powinien ,
Warszawa 2012.
4. prawo
39