3582279402

Słabości teorii wychowania w latach 1956-1989

Odideolo-gizowanie pilnym zadaniem teorii wychowania

Potrzeba powoływania się na wartości uniwersalne

Trzy inne sposoby uprawiania teorii wychowania

oraz niektórych innych, niewątpliwych osiągnięć. Ważnymi powodami. dla których teoria wychowania uprawiana w latach 1956-1989 nadal nie cieszyła się zbyt wysokim prestiżem naukowym, były: bezmyślna usłużność wobec różnych instytucji państwowych, politycznych czy oświatowych (np. w ramach tzw. problemów węzłowych) oraz bezwolne podporządkowanie się ideologii marksistowskiej. Wprawdzie naciski ideologiczne zelżały nieco w porównaniu z latami 1949-1956, jednak nadal wymuszały one na teoretykach wychowania częste deklaracje na rzecz wychowania w duchu uległości wobec lansowanych przez rządzącą wtedy partię założeń ideologicznych i wychowania zgodnego z wytycznymi polityki państwa, podległego bez reszty hegemonii partii. Postawę taką wymuszała wszechwładna cenzura państwowa i — nie mniej groźna od tamtej tzw. autocenzura jako uboczny efekt cenzury praktykowanej w majestacie prawa.

3. Sposoby uprawiania teorii wychowania

Obecnie do Istotnych zadań teorii wychowania należy jej odideo-logizowanie. Nie oznacza to bynajmniej pozbawienia teorii wychowania wszelkiej obudowy ideowej czy aksjologicznej, gdyż odgrywa ona i nadal będzie odgrywać niebagatelną rolę w każdym poprawnie zorganizowanym procesie wychowawczym. Należy jednak zadbać o to, aby nie szukano dla niej wsparcia jedynie w ideologii jx)dyktowanej lub narzuconej przez określone instytucje społeczne, urzędy państwowe, partie polityczne.

Ewentualne próby sformułowania celów wychowania bez powoływania się na wartości uniwersalne i ponadczasowe znacznie zubożałoby teorię wychowania pod względem naukowym, a tym samym skazywałoby ją na stronnicze podejście do wielu innych zagadnień będących przedmiotem jej zainteresowań. Nade wszystko zaś sprzeniewierzałoby się przysługującemu teoretykowi wychowania (podobnie jak każdemu naukowcowi) prawu do własnych poszukiwań naukowo-badawczych i swobodnego wypowiadania własnych opinii także w sprawach teleo-logicznych i aksjologicznych.

Teoria wychowania, na obecnym etapie, może z pewnością przezwyciężyć niejedno ze swych niedomagali - szczególnie dzięki trzem sposobom jej uprawiania. Polegają one na:

1) refleksji poszukującej nad wychowaniem, np. w świetle dotychczasowego zasobu wiedzy pedagogicznej i psychologicznej, a także róż-

Sposoby uprawiania teorii wychowania 2 I