3582308612

MATERIAŁY KONSTRUKCYJNE W BUDOWIE MASZYN I URZĄDZEŃ - NOWE MATERIAŁY, KOMPOZYTY I TWORZYWA CERAMICZNE

Magdalena Jarosz, Agnieszka Rzepecka

J. STAL

Stal jest to stop żelaza z węglem plastycznie obrobiony o zawartości węgla nie przekraczającej 2,11%, co odpowiada granicznej rozpuszczalności węgla w żelazie (dla stali stopowych zawartość węgla może być dużo wyższa). Węgiel w stali najczęściej występuje w postaci perlitu płytkowego. Stal obok żelaza i węgla zawiera zwykle również inne składniki. Do pożądanych składników stopowych zalicza się głównie metale (chrom, nikiel, mangan, wolfram, miedź, molibden, tytan). Pierwiastki takie jak tlen, azot, siarka oraz wtrącenia niemetaliczne, głównie tlenków siarki, fosforu zwane są zanieczyszczeniami.

Stal otrzymuje się z surówki w procesie świeżenia.

Stal dostarczana jest w postaci różnorodnych wyrobów hutniczych - wlewki, pręty okrągłe, kwadratowe, sześciokątne, rury okrągłe, profile zamknięte i otwarte (płaskowniki, kątowniki, ceowniki, teowniki, dwuteowniki), blachy.

Im większa zawartość węgla, a w konsekwencji udział twardego i kruchego cementytu, tym większa twardość stali. Węgiel w stalach niskostopowych wpływa na twardość poprzez wpływ na hartowność stali. W stalach stopowych wpływ węgla na twardość jest również spowodowany tendencją niektórych metali, głównie chromu, do tworzenia związków z węgłem - głównie węglików o bardzo wysokiej twardości.

Podział stali

Ze względów praktycznych klasyfikacji gatunków stali dokonuje się zgodnie z PN-EN 10020:1996 według składu chemicznego oraz wg ich zastosowania i własności mechanicznych lub fizycznych.

• ze względu na skład chemiczny (rodzaj i udział składników stopowych): o stal węglowa (niestopowa)

» niskowęgiowa ■    średni owę głowa

* wysokowę głowa

Podział stali ze względu na zawartość węgla

Stale	Zawartość węgla ° o	Przykłady zastosowań
Niskowęglowe	< 0.25	Stale ua konstrukcje spawane, stale automatowe, stale do nawęglania. stale dla budownictwa
Średniowęglowe	0.25 - 0.60	Stale konstrukcyjne, stale sprężynowe, stale na narzędzia obciążone dynamicznie
Wysokowęglowe	> 0.60	Stale narzędziowe, stale na łożyska roczne