3582321070

39. a

S. Sawicki: Sacrum w literaturze

Mircea Elłade — użył terminu „sacrum" na określenie wszystkiego, co religijne -wprowadził go w nurt myśli europejskiej - oparł się na opozycji sacrum - profanum i uczynił ją narzędziem badania rzeczywistości.

Sarnim:

uważane jest za rzeczywistość wspólną dla wszystkich religii, jest wynikiem szukania podobieństw i zbieżności;

związane jest ze zjawiskami religii pierwotnych, sprowadzających się do przeżycia bliżej nieokreślonej tajemnicy;

tu: jako hasło dla różnorodnych elementów sakralnych, związanych bliżej z religijną postawą, z tym, co nadnaturalne.

Pole tematyczne:

Biblia — stale obecna w literaturze europejskiej; różnorodność ujęć - od wierności do deformacji, parodii i zaprzeczeń; literatura też poszerzała tradycję religijną (apokryfy - sacrum budowane przez literaturę; potem związek z Biblią się rozluźniał i powstało sacrum „literackie"); na pograniczu religii i folkloru powstają legendy, mity tworzące nowe wartości sakralne, znaczące w określonym kręgu kulturowym, a przede wszystkim obowiązujące w obrębie własnego świata literatury (np. legenda o świętym Graalu -symbol tego, co nadprzyrodzone, najświętsze w chrześcijaństwie - cel rycerskich tęsknot i poszukiwań. Jerzy Cieślikowski opozycję wieś - dwór w Nad Niemnem zamienił na opozycję sacrum - profanum, gdzie profanum to dwór).

Temat

dawniej interpretowane w kategoriach powierzchniowych - grupowanie motywów w różne kręgi podobieństw, badało się ich funkcje w budowie utworu; teraz - badacze interesują się głębszymi znaczeniami różnych jednostek tematycznych - toposy (nośniki znaczeń literackich o zasięgu ogólnokulturowym), motywy archetypiczne, znaczenie symbolu (Ricoeur - symbol przechowuje najbardziej autentyczną i pierwotną wiedzę o świecie i człowieku; Poulet - poszukuje sensów na terenie związków między myślą i zjawiskami przestrzenno-czasowymi).

Problematyka utworu:

ogólna semantyczna wymowa, postawa rozumienia i oceny z pozycji autora; literatura w I połowie XX wieku - związek dobra i zła, świętości i grzechu; zło domaga się zawsze dobra. Zło jest wdzięcznym tematem dla sztuki, bo sztuka wyraża tęsknotę za tym, co czyste i ostateczne;

bliskość słowa o dobru i złu, o świętości i o grzechu wyznacza granice sakralnego obszaru literatury;

literatura mówi o różnych aspektach sacrum, o relacjach między człowiekiem i Bogiem, nawet w tych utworach, które nie wymieniają imienia Boga; teologia literatury - gdy w utworze nie da się doszukać świadomej akceptacji przesłania teologicznego, gdy chcemy odczytać to przesłanie ale i sens; teologia „literacka" - zawarta w literaturze - i teologia literatury to 2 relacje między literaturą a teologią i 2 sposoby odsłaniania tego, co teologiczne w dziele literacłdm.

1