Ceramika jest grupą nieorganicznych złożonych związków lub ich roztworów o kowalencyjnych i jonowych wiązaniach międzyatomowych. Zawierają pierwiastki metaliczne i niemetaliczne. Do grupy tej należą też szkła.
Wytwarzane są one zazwyczaj przez formowanie i wypalanie w procesie wysokotemperaturowym, podczas którego zachodzą nieodwracalne reakcje, ale także przez rozwłóknianie i natryskiwanie. Metody wytwarzania materiałów ceramicznych są bardzo zróżnicowane i dostosowane do specyfiki danego materiału. Zwykle stosuje się wypalanie (cegła, porcelana, materiały ogniotrwałe), wytapianie (szkło) i metody metalurgii proszków, tj. prasowanie i spiekanie (ceramika specjalna, materiały narzędziowe, cermetale, nadprzewodniki, ferryty itp.).
Ogólna klasyfikacja materiałów ceramicznych:
• Ceramika elektrotechniczna,
• Materiały ogniotrwałe,
• Materiały węglowe, grafit,
• Materiały budowlane,
• Posadzki,
• Materiały ścierne,
• Narzędzia skrawające,
• Elementy konstrukcyjne,
• Szkło,
• Porcelana stołowa, porcelit, fajans.
• Wysoka wartość: temperatury topnienia, twardości, trwałości chemicznej, wytrzymałości na ściskanie, trwałości termicznej, odporności na erozję w wysokich temperaturach, kruchości.
• Niska wartość: masy właściwej, wytrzymałości na rozciąganie, wytrzymałości na zginanie, wytrzymałości udarnościowej, przewodności cieplnej, przewodności elektrycznej, rozszerzalności cieplnej.
Cechy charakterystyczne materiałów ceramicznych:
Niektóre z nich mają własności fizyczne (magnetyczne, piezoelektryczne, nadprzewodzące).
Najlepszym dowodem odporności tworzyw ceramicznych na obciążenia dynamiczne jest to, że z płytek z węglika boru łub korundu, które są wszywane między warstwy tkaniny, wykonuje się kamizelki kuloodporne.
Ceramika naturalna- jest ona najstarszym i najtrwalszym materiałem konstrukcyjnym. Kamień stosowany jako materiał konstrukcyjny zachowuje się tak samo jak inne ceramiki, podobne są też zasady projektowania konstrukcji kamiennych. Jedną z ceramik naturalnych można jednakże traktować jako unikatową, a mianowicie lód. Na Antarktydzie jest ok. 1013 m3 tej ceramiki. Właściwości mechaniczne lodu mają podstawowe znaczenie przy projektowaniu różnych konstrukcji (np. lodołamaczy czy platform wiertniczych) w Arktyce.
Ceramiki wielofazowe z dużym udziałem fazy szklistej- nowoczesne wyroby garncarskie, porcelanowe, dachówki, cegły budowlane i żaroodporne są wykonywane z gliny, która jest w stanie plastycznym (na mokro) formowana, a następnie suszona i spiekana. Po spieczeniu składa się ona z faz krystalicznych (głównie krzemianów) spojonych fazą szklistą, której głównym składnikiem jest zawsze krzemionka. Faza szklista tworzy się i topi w czasie spiekania gliny, rozpływając się wokół powierzchni (obojętnych chemicznie, lecz wytrzymałych mechanicznie) faz krystalicznych, łącząc je ze sobą nawzajem.
Ceramika szlachetna i techniczna- to wyroby charakteryzujące się szklistym przełomem, małą porowatością, dużą twardością i wytrzymałością na ściskanie, Do ceramik tych zalicza się przede wszystkim porcelanę, porcelit, kamionkę i klinkier.
Porcelana- jest wytwarzana z mieszaniny minerałów, takich jak kaolin, kwarc i skaleń oraz innymi możliwymi dodatkami, spieczonych ze sobą w procesie wypalania. Właściwości porcelany zależą od zawartości poszczególnych składnikowi temperatury wypalania. Porcelana może być wypalana w 1120-1270 K jednokrotnie jako bez szkliwa na biskwit np. porcelana elektrotechniczna lub dwukrotnie w 1550-1570 K (szkliwiona) i w 1620-1730 K (twarda) np. cienko- ścienne wyroby stołowe lub artystyczne. Ze względu na zastosowanie porcelanę dzieli się na: