Pierwsze prace teoretyczne z zakresu pedagogiki specjalnej, jak również pierwszy bardziej wyspecjalizowany w tej dziedzinie termin pedagogika lecznicza pojawiają się pod koniec wieku XIX.
Wzrost tempa badań w zakresie teorii pedagogiki specjalnej notuje się dopiero po zakończeniu I wojny światowej kiedy to w wielu państwach europejskich oraz w Stanach Zjednoczonych zarówno rządzący jak i organizacje społeczne oraz fundacje powołały do życia różne zinstytucjonalizowane formy kształcenia, wychowania oraz opieki nad jednostkami upośledzonymi.