3582469005

ODP. Pyt. 1, 2, 3, 4

1. Początki piśmiennictwa staroruskiego. Język, alfabet. Periodyzacja epoki.

Stanowi wspólne dziedzictwo trzech współczesnych narodów wschodniosłowiańskich: Rosjan, Ukraińców i Białorusinów. Rodziło się na przełomie X i XI wieku za czasów rozkwitu ekonomicznego i politycznego feudalnego kijowskiego państwa Rurykowiczów (połączenie Nowogrodu i Kijowa, położenie na szlakach handlowych). W kształtowaniu Rusi pewien udział miały plemiona niesłowiańskie (fińskie, normańskie). Najważniejszym przełomowym momentem dla ukształtowania się charakteru piśmiennictwa ruskiego było przyjęcie chrztu (988-989) z Bizancjum. Ruś znalazła się wtedy w kręgu kultury bizantyjskiej co wyznaczyło drogę rozwoju wschodniej słowiańszczyzny na kolejne wieki. Ożywione stosunki handlowe ze wschodem powodowały przenikanie na Rus Kijowską pierwiastków kultury orientalnej. Po przyjęciu chrześcijaństwa następuje niesamowicie szybki rozwój sztuki (architektura i malarstwa sakralne). Widoczna zależność sztuki staroruskiej od wzorów bizantyjskich, powielanie rozwiązań architektonicznych, jednakowoż dostrzegalne cechy swoiste kulturze staroruskiej.

Pierwsze przejawy kultury literackiej są związane z przyjęciem Chrześcijaństwa. Piśmiennictwo pojawia się na Rusi jednocześnie z przyjęciem chrześcijaństwa. Było to piśmiennictwo starocerkiewnosłowiańskie. Chodzi o to, że pisma religijne, które istniały na terenie Bułgarii i Macedonii w języku cerkiewnosłowiańskim lub takie tłumaczone na ów język, który tam funkcjonował już wcześniej w różnych pismach, przynoszono na Ruś żeby za ich pomocą głosić zasady nowej religii. Na Rusi rozumienie tego języka nie było wielkim problemem, bo język staroruski miał wiele cech wspólnych z wszelkimi dialektami macedońsko-bułgarskimi. Język cerkiewnosłowiański stał się językiem liturgicznym i literackim dla całej prawosławnej słowiańszczyzny-jego rola była podobna do łaciny na zachodzie Europy. Język ten był jednak podniosły i niezbyt nadawał się do wyrażania myśli związanych z codziennością. Dlatego do sporządzania aktów, dokumentów prawnych i kodeksów zaczęto wkrótce używać rodzimego języka ruskiego. Elementy cerkiewnosłowiańskie i ruskie wzajemnie oddziaływały na siebie aż do wieku XVII.

Ogniskami oświaty na Rusi Kijowskiej były klasztory-tam przepisywano rękopisy, tłumaczone greckie księgi i pisano oryginalne dzieła. Duchowni byli wykształceni. Najbardziej doniosłą funkcję pełnił klasztor kijowsko-pieczerski - był on głównym ośrodkiem myśli religijnej i społeczno-politycznej na Rusi.

Początkowo literatura opierała się na przekładach pism religijnych z greckiego na cerkiewnosłowiański. Później zaczęto twórczo przekształcać przekłady, dodawać elementy typowe dla ruskiej kultury ludowej. Oprócz przekładów Cyryla i Metodego pojawia się wiele innych, dużo z literatury bułgarskiej (oddziaływania Bizancjum).

• Najważniejsze pisma i typy pism, które przekładano i które stanowiły podstawy piśmiennictwa Ruskiego:

o Pismo Święte ( szczególnie NT, ewangelie, psałterze)

o Księgi liturgiczne (modlitwy i pieśni), np. Mineje liturgiczne (teksty nabożeństw), Horologion (księga godzinek), Triodion( na wielski post i wielki tydzień).

o Hagiografia - żywoty świętych. Dzieliły się na:

■    Czetji-Mineje („Mineje przeznaczone do czytania" - zbiór ułożonych według kalendarza obszernych żywotów świętych z opisami życia i cudów. Ozdobny, podniosły styl

■    Prolog - zbiór zwięzłych żywotów przeznaczonych do odczytywania podczas nabożeństwa. W miarę kanonizowania nowych ruskich świętych Prolog się rozrastał i stawał się ulubioną lekturą ruskich czytelników