1109144695

262 CZĘŚĆ CZWARTA

Przedstawiony układ funkcji charakterystycznych dla zakładu poprawczego ma charakter uniwersalny i znajduje zastosowanie dla każdej w zasadzie instytucji tego typu. Trzeba jednak zaznaczyć, że zróżnicowany charakter zakładów poprawczych determinował będzie sposób realizowania owych funkcji. Dobrą ilustracją tej prawidłowości będzie różnica pomiędzy charakterem oferty resocjalizacyjnej budowanej w oparciu o założenia funkcjonalne zakładu półotwartego i zakładu o wzmożonym nadzorze wychowawczym. W przypadku pierwszej z wymienionych placówek wyraźnie zaznaczać się będą akcenty związane z otwartością na wpływy środowiska lokalnego. Możliwie szerokie uwzględnianie zasobów tego środowiska w pracy resocjalizacyjnej stanowi jeden z głównych mikrosystemowych paradygmatów placówek tego typu. Z kolei zakład o wzmożonym nadzorze wychowawczym budować musi swoją ofertę przede wszystkim w oparciu o swoje zasoby wewnętrzne. Nie wyklucza to współpracy ze środowiskiem lokalnym, ale znacząco ją ogranicza pod względem zakresu i formy. Taki stan determinowany jest koniecznością realizowania przez zakłady ich funkcji zewnętrzno - celowościowej której wyrazem jest bezpieczeństwo publiczne. Otóż w przypadku zakładu poprawczego o wzmożonym nadzorze wychowawczym realizacja tej funkcji sprowadzać się będzie do doraźnej perspektywy czasowej. Znajduje to swoje uzasadnienie przede wszystkim w kategorii nieletnich przebywających w tego typu placówkach. W większości przypadków należy ich zaliczyć do osób niebezpiecznych, które w warunkach wolnościowych stanowią realne zagrożenie bezpieczeństwa. Stąd potrzeba ich izolowania dominuje nad aspektem resocjalizacyjnym funkcjonowania zakładu poprawczego. Siłą rzeczy znacznie zmniejsza to szansę na udany proces readaptacji społecznej tej grupy nieletnich. Trzeba jednak przyznać, że aktualnie nie dysponujemy lepszą, to jest bardziej skuteczną, koncepcją pracy z tą kategorią młodzieży. W dużej mierze jest to związane z niedomaganiem systemowym. Trudno bowiem w przypadku osób nieletnich przyjąć za racjonalne rozwiązanie, w którym brak woli i faktycznego uczestnictwa w procesie resocjalizacji skutkuje w najgorszym z możliwych przypadków pozostawaniem w zakładzie poprawczym do 21. roku życia, to jest do górnej granicy określonej ustawą¹. Siłą rzeczy narzuca się pytanie, dlaczego w tym przypadku nie odwołać się do sprawdzonego w przypadku schronisk dla nieletnich rozwiązania, które z samej swojej istoty skłania nieletnich do konformizacji zachowania. Zwyczajnie „opłaca” im się dostosowywać do wymagań stawianych przez środowisko schroniska. Określona czasowo, niezbyt długa perspektywa pobytu, świadomość wagi ustaleń diagnostycznych przygotowywanych w schronisku na potrzeby sądu rozstrzygającego o dalszych losach nieletniego okazują się być wyjątkowo czytelną argumentacją¹². Przyjęcie dość podobnego rozwiązania w przypadku zakładu poprawczego o wzmożonym nadzorze wychowawczym wydaje się niezbyt skomplikowanym programowo. Otóż podobnie jak w przypadku schronisk dla nieletnich należałoby określić maksymalny czas pobytu nieletniego w takim zakładzie. Jednocześnie alternatywą dla pobytu w zakładzie poprawczym ma być umieszczenie nieletniego w zakładzie karnym. Podstawą dla podjęcia decyzji w tej sprawie byłyby ustalenia diagnostyczne czynione w trakcie pobytu nieletniego w zakładzie o wzmożonym nadzorze wychowawczym. Przyjęcie propozycji uczestniczenia w procesie resocjalizacji skutkowałoby przeniesieniem do zakładu poprawczego innego typu. Odrzucenie byłoby równoznaczne z umieszczeniem w zakładzie karnym. Aktualnie takie rozwiązanie nie jest możliwym z uwagi na przyjętą doktrynę prawną, która jako zasadę przyjmuje aspekt wychowawczy w traktowaniu nieletnich. Trudno się jednak oprzeć wrażeniu, że owa doktryna niczym mityczny Uroboros zjada własny ogon. Promuje bowiem u nieletnich postawy instrumentalne. Mogą bowiem, i często to robią, dość swobodnie kalkulować, czy pod względem długości pobytu bardziej opłaca im się pozostać w zakładzie poprawczym, czy jednak wybrać zakład karny. Warto nadmienić, że owo kalkulowanie w szczególności dotyczy nieletnich niedostosowanych w wysokim i bardzo wysokim stopniu.

1

   Multimedialna Encyklopedia Powszechna - Edycja 2000.

[12]    Multimedialna Encyklopedia Powszechna - Edycja 2000.