1109145054

Materiały do ćwiczeń z parazytologii

Podany w skrypcie opis preparatu makroskopowego lub mikroskopowego jest poprzedzony ogólnymi wiadomościami na temat danego gatunku pasożyta. Uwzględniono, oprócz pasożytów najczęściej występujących w Polsce, również gatunki pasożytnicze, które w naszym kraju nie występują (np. świdrow-ce, gatunki Schistosoma), bądź występują rzadko (zarodźce). Zasługują one jednak na omówienie z dwóch powodów:

1.    niektóre pasożyty wywołują wciąż groźne dla ludzkości choroby, o dużym zasięgu, na które zapadają miliony ludzi na świecie (np. zimnica, śpiączka afrykańska, schistosomoza);

2.    częste w ostatnich latach kontakty między ludźmi pochodzącymi z różnych stref klimatycznych stwarzają niebezpieczeństwo zarażenia się pasożytami i zawleczenia choroby inwazyjnej z jednego kraju do drugiego.

KRÓLESTWO: PROTISTA - PIERWOTNIAKI

Podkrólestwo: Protozoa - Pierwotniaki zwierzęce

Są to zwierzęta jednokomórkowe mikroskopijnej wielkości, pod względem fizjologicznym ciało pierwotniaka stanowi samodzielny organizm.

Komórka pierwotniaka jest otoczona cienką błoną plazmatyczną o prostej budowie - cytolemmą lub bardziej złożoną pellikulą.

Pierwotniaki poruszają się za pomocą różnych organelli ruchu (cecha ważna w klasyfikacji). Są to nibynóżki, rzęski, wici. Wici i rzęski wychodzą z ciał podstawowych, czyli bazalnych wici, zwanych kinetosomami. W pobliżu kinetosomu znajduje się ciało przypodstawne - parabazalne. U niektórych pierwotniaków, poruszających się w stosunkowo gęstym środowisku (wydzielina pochwy, krew), jako dodatkowe organellum ruchu występuje błona falująca - membrana undulans.

Rozmieszczenie chromatyny w jądrze pierwotniaków może mieć znaczenie diagnostyczne (różnicowanie gatunków pełzaków). Pojedyncza (lub złożona z grubych ziarnistości) grudka chromatyny umieszczona koncentrycznie lub ekscentrycznie w jądrze nosi nazwę kariosomu (substancja jądrowa nie wychodząca w skład chromosomów, zmiennej wielkości, kształtu i położenia w jądrze).

Pierwotniaki odżywiają się cudzożywnie; ok. 13% spośród nich to pasożyty.

Znaczna liczba pierwotniaków pasożytniczych odżywia się osmotycznie; inne, np. zarodźce -przez pinocytozę lub, jak pełzaki - fagocytozę. Jeszcze inne odżywiają się bezpośrednio przez otwór gębowy - cytostom (u pasożytniczych pierwotniaków występuje najczęściej zjawisko astomatyzmu -brak otworu gębowego). Rolę trawienną pełnią wodniczki odżywcze. Wodniczki tętniące, spełniające funkcję wydalniczą, są rzadko obecne u pierwotniaków pasożytniczych. Pierwotniaki oddychają całą powierzchnią ciała, a żyjące w warunkach małego ciśnienia tlenu - rozkładają glikogen.

Rozmnażają się najczęściej bezpłciowo, głównie przez podział mitotyczny.

Rozród płciowy rozpoczyna się wytwarzaniem komórek płciowych (gamet), czyli gametogenezą. W wyniku połączenia gamet powstaje zygota. To połączenie może przebiegać na drodze somatogamii (gamety, zwane tu gamontami, powstają przez przekształcenie postaci wegetatywnych), izogamii (izogamety są fizjologicznie różnorodne, lecz jednakowej wielkości i kształtu), anizogamii (anizoga-mety: makro- i mikrogameta, różnią się wielkością i kształtem). Zygota po pewnym okresie spoczynkowym dzieli się.

U orzęsków występuje proces koniugacji (krótkotrwałe zespolenie dwóch osobników, podczas którego następuje wzajemna wymiana części cytoplazmy i fragmentów aparatu jądrowego).

13