1300739184

czenia, odczucia oraz cele - powoli powstają pewne wzorce zachowań, które ułatwiają ludziom życie w danym społeczeństwie. Pojawiają się one na zasadzie powielania najlepszych -a więc takich, które w danym społeczeństwie pozwalają na najbardziej efektywne osiąganie pewnych celów - zachowań, praktykowanych przez najbardziej twórcze w danym czasie jednostki. Wzorce te nie powstają więc w jednym momencie, obmyślone przez jakiegoś geniusza - ale w długotrwałym, spontanicznym i nieświadomym procesie weryfikacji konkurencyjnych zachowań metodą prób i błędów. Dzięki temu procesowi stopniowo utrwalają i rozpowszechniają się te zachowania, które najlepiej koordynują niedopasowania w społeczeństwie - gdyż właśnie one powielane są przez ludzi, zachęconych powodzeniem pionierów tych zachowań.

W ten sposób na każdym etapie tworzenia się tych instytucji implikowana jest w nie ogromna porcja unikalnej wiedzy ludzi, którzy z powodzeniem zastosowali nowe (lub jedynie zmodyfikowane) wzorce - oraz wielkiej liczby ludzi, którzy próbowali innych zachowań (które jednak okazały się gorsze). Mimo że Carl Menger wyjaśniał ten proces na przykładzie pieniądza, zaznaczył, że instytucje społeczne wykształcają się w podobny sposób zarówno w sferze ekonomii, jak i prawa oraz języka.

Kolejnym ważnym wkładem tego austriackiego ekonomisty w rozwój nauki - niestety w dużej mierze zaprzepaszczonym przez późniejszych teoretyków - był prowadzony przez niego na przestrzeni dziesięcioleci (II poł. XIX w.-pocz. XX w.) tzw. spór o metodę (metho-denstreit), którą powinno się stosować w ekonomii. Spór ów toczył on z przedstawicielami niemieckiej historycznej szkoły ekonomii, pod intelektualnym przywództwem Gustava von Schmollera. Twierdzili oni, że nie może istnieć uniwersalna, wydedukowana teoria ekonomiczna - a pewną wiedzę w tym zakresie można zdobyć jedynie poprzez obserwacje empiryczne.

Carl Menger zareagował na te poglądy książką pt. Untersuchungen tiber die Mełhode der Sozialwissenschaften und derpolitischen Ókonomie insbesondere (Dociekania nad meto-dą nauk społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem ekonomii politycznej, 1883). Odwołując się do poglądów Arystotelesa, tłumaczył w niej, że zdobycie wiedzy o rzeczywistości społecznej wymaga zastosowania dwóch odmiennych metod. Pierwszą z nich jest teoria (zgodnie z nomenklaturą Arystotelesa: forma), objaśniająca istotę zjawisk. Odkrywana jest ona poprzez introspekcję (wgląd badacza we własną naturę) - co jest możliwe, gdyż zarówno badacz, jak i przedmiot obserwacji charakteryzują się taką samą naturą - a zidentyfikowane w ten sposób aksjomaty rozwijane są metodą logicznej dedukcji. W ten sposób powstaje wiedza uniwersalna i pewna. Drugą metodą jest natomiast historia (wg Arystotelesa: materia), obejmująca zdarzenia, które zaistniały w rzeczywistości. Zgłębiając te fakty, można uzyskać

60