1060440485

Wstęp

partnerów, ponieważ każde państwo interpretuje własne kroki jako obronne, a cudze jako potencjalnie zagrażające (J. Herz, 1950).

Po zakończeniu zimnej wojny, a zwłaszcza po wydarzeniach z 11 września 2001 r., żaden termin nie zrobił takiej kariery wśród społeczności międzynarodowej jak słowo „bezpieczeństwo”. Wydarzenia te doprowadziły do ukształtowania się nowego globalnego systemu bezpieczeństwa, pojawiły się także dotąd niespotykane zagrożenia i wyzwania bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowego. Równocześnie wraz z rozwojem cywilizacyjnym wzrasta liczba, zasięg i nasilenie mało przewidywalnych zagrożeń dla środowiska naturalnego człowieka. Spowodowane jest to z jednej strony szybkim rozwojem techniki, a z drugiej stanowi wynik często nieodpowiedzialnej działalności człowieka. Skutkiem takiej działalności są klęski żywiołowe i katastrofy techniczne przynoszące olbrzymie szkody materialne, liczne ofiary w ludziach, zwierzętach i mieniu oraz powodujące zniszczenie środowiska przyrodniczego.

Pod koniec XX stulecia pojawiła się grupa badaczy, która zakwestionowała dotychczasową koncepcję bezpieczeństwa narodowego, określając ją jako państwo-centryczną, a więc stronniczo kulturalną i zbyt wąską, opartą bowiem tylko na sile militarnej. W latach 90. ubiegłego stulecia Barry Buzan w pracy People States and Fear (London 1991) zaproponował koncepcję bezpieczeństwa obejmującą, obok aspektu wojskowego, także wymiar polityczny, ekonomiczny, społeczno-kulturowy i ekologiczny. Wraz z szybkim rozwojem nowych technologii, zwłaszcza w dziedzinie technik teleinformatycznych, powstało nowe zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowego - zagrożenie informatyczne. We współczesnych konfliktach zbrojnych największe ofiary ponosi ludność cywilna, mienie i środowisko naturalne, a bezpieczeństwo państwa nie jest już tak jednoznaczne z bezpieczeństwem ludności zamieszkałej na jego terytorium, o czym świadczą przykłady z wojen toczących się obecnie w Azji i Afryce. W tej sytuacji zasadne jest wyodrębnienie jednostkowego czy ludzkiego wymiaru bezpieczeństwa.

Zagrożenia dla bezpieczeństwa państw takich jak Polska i innych należących do NATO i Unii Europejskiej nie posiadają klasycznego charakteru, nie grozi im bowiem zewnętrzna, militarna agresja czy konflikt zbrojny u ich granic. Bezpieczeństwo Polski zależy w większym stopniu od kompetencji instytucji bezpieczeństwa wewnętrznego, infrastruktury i odpowiednich służb specjalnych. Profesjonalne siły zbrojne zorganizowane dla obrony granic, niepodległości i suwerenności państwa nie są dziś w stanie zmierzyć się z nowymi źródłami niebezpieczeństw. Bardziej nowoczesne i przydatne może być zatem instrumentarium rozwijane przez UE -od sił szybkiego reagowania, przez dyplomację prewencyjną, aż po ukierunkowaną pomoc rozwojową na zewnątrz, a w wewnątrz - zaawansowaną współpracę służb granicznych, policyjnych, wywiadowczych i wojska (R. Kuźniar, 2005).

Nowe wyzwania i zagrożenia dla bezpieczeństwa życia ludzkiego, jego mienia i środowiska przyrodniczego, zacierające się granice między bezpieczeństwem

9