1060440551

Rozdział I

ISTOTA FINANSÓW PUBLICZNYCH

1. Czym są finanse publiczne i jakie są ich związki z ustrojem politycznym i społeczno-gospodarczym państwa?

Pojęcie finansów publicznych wyjaśnia się w różny sposób (K. Piotrowska-Marczak, Finanse jako nauka - ujęcie systemoiue). Dla jednych pojęcie to oznacza przede wszystkim zasoby pieniężne, które gromadzi i wydaje państwo lub samorząd terytorialny. Dla innych finanse publiczne to fragment stosunków społecznych dotyczących gromadzenia i wydatkowania publicznych środków pieniężnych. Nieliczni utożsamiają finanse publiczne z działem prawa regulującego prawa i obowiązki w zakresie gromadzenia i wydatkowania publicznych środków pieniężnych (P.M. Gaudemet, J. Molinier).

Tymczasem pojęcie finansów publicznych najlepiej tłumaczy się, gdy finanse publiczne potraktujemy jako część zjawisk finansowych, w których występują określone relacje między ruchem pieniądza a ruchem wartości materialnych, stanowiących ekwiwalent pieniądza. Relacje te prowadzą do wyróżnienia pieniężnych przychodów i wydatków:

1)    pierwotnych - przy których ruchowi pieniądza towarzyszy jednoczesny i przeciwnie skierowany ruch wartości materialnych, np. przy sprzedaży-kupnie towaru lub przy świadczeniu siły roboczej;

2)    wtórnych (redystrybucyjnych) - przy których ruchowi pieniądza nie towarzyszy wzajemne świadczenia materialnego ekwiwalentu, np. podatki, dotacje budżetowe;

3)    emisyjnych (kredytowych) - związanych z kreacją pieniądza, którego nich następuje bez materialnego ekwiwalentu, np. emisja pieniądza lub udzielenie kredytu bądź pożyczki.

Finanse publiczne obejmują przede wszystkim przychody i wydatki redystrybucyjne, częściowo także przychody i wydatki emisyjne (emisja pieniądza przez centralny bank państwa) oraz uzupełniająco jedynie przychody i wydatki pierwotne. Zawsze są to przychody i wydatki państwa jako organizacji władzy politycznej bądź też przychody i wydatki samorządu terytorialnego lub odrębnego, publicznego (państwowego lub samorządowego) funduszu celowego, gromadzone i wydatkowane w związku z realizacją funkcji publicznych tych podmiotów.

17