1636661875

18

System resocjalizacji młodzieży niedostosowanej

Kryminologia neoklasyczna opiera się na podbudowie myśli konserwatywnej i na twierdzeniu, iż wynikająca z pozytywistycznych koncepcji polityka kryminalna nie sprawdza się w praktyce, bo jest kosztowna i nie prowadzi do realizacji zamierzonego celu w postaci redukcji przestępczości. Odejście od pozytywizmu powoduje powrót do klasycznych założeń prawa karnego opartych na tradycyjnych zasadach winy, wolnej woli, sprawiedliwej odpłaty i odstraszania. Zagrożenie karą jest według neoklasyków jedynym czynnikiem, za pomocą którego państwo może walczyć z przestępczością. Zaznacza się tu koncepcja przestępcy racjonalnego, który, choć ma wolną wolę, nie jest przez to niezależny od pewnych nacisków, oddziaływających na wykonywanie jego wolności. Zadanie neoklasycznego prawa karnego polega na ochronie wartości moralnych, które leżą u podstaw życia społecznego. Ochronę tę gwarantuje polityka kryminalna, uwzględniająca interesy społeczeństwa, winę sprawcy i jej sprawiedliwą odpłatą, a nie braki społeczne i potrzeby sprawcy (Roxin C., 1990). Pociąga to za sobą tendencje do oznaczania z góry wyroków orzekanych przez sądy i równe karanie zewnętrznie porównywalnych przestępstw.

Konsekwencją tego podejścia w prawie karnym i kryminologii jest model sprawiedliwości naprawczej w postępowaniu z nieletnimi. Cechują go:

—    podmiotowe traktowanie nieletniego jako osoby odpowiedzialnej za swoje czyny,

-    czyn nieletniego to przejaw jego wolnej woli i wyznacznik kary,

—    zwrócenie uwagi na pokrzywdzonego czynem nieletniego,

-    celem postępowania jest rekompensata lub naprawienie szkody wyrządzonej przez nieletniego (Kusztal J. 2002, s. 266 cyt. za Wójcik D., Ostrihanska Z., Czarnecka-Dzialuk B., 1998, s. 208 i n.).

Zasadniczy wpływ dominującego kierunku filozoficznego uwidacznia się szczególnie w państwach totalitarnych, w których sfera wartości staje się „jedynie słuszną ideologią” i narzędziem manipulacji społecznymi zależnościami na linii jednostka - społeczeństwo (szeroko zagadnienie przedstawia M. Foucault w Nadzorować i karać. Narodziny więzienia, 1992). Charakterystyczne dla systemów totalitarnych jest akcentowanie roli więzienia jako instytucji umacniającej system społeczny i polityczny, czego skrajnym przykładem