1636661877

20

System resocjalizacji młodzieży niedostosowanej

nich, wytworzenie się specjalnej procedury w sprawach nieletnich oraz przenoszenie punktu ciężkości na profilaktykę, a wreszcie przemiany w samej doktrynie prawa karnego (Cieślak M., 1973, s. 26).

Przejawem zwiększonego zainteresowania dzieckiem zaniedbanym i opuszczonym, ze szczególnym uwzględnieniem tych, którzy dokonują drobnych bądź poważniejszych przestępstw, są inicjatywy powstania i organizacji pierwszych zakładów dla nieletnich już w XVI wieku i ich rozwój w II-giej połowie XIX wieku (patrz pkt 1.2. niniejszego rozdziału). Znaczną rolę w tworzeniu się zrębów postępowania z nieletnimi odegrały doświadczenia angielskie, szczególnie szkoły i zakłady poprawcze (reformatoria) przeznaczone dla nieletnich skazanych czy opuszczonych. Tworzenie się i rozwój placówek tego rodzaju był najczęściej przejawem inicjatyw prywatnych lub kościelnych, wyprzedzających znacznie odpowiednie akty prawne. Zasadnicze zmiany w funkcjonowaniu takich placówek miały miejsce dopiero po II-giej wojnie światowej i przebiegały w kierunku dużego ich zróżnicowania ze względu na odpowiednie kategorie nieletnich, tworzenia zakładów półotwartych i otwartych oraz przeznaczania ich tylko dla takich nieletnich, którzy nie rokują prognoz resocjalizacyjnych w warunkach wolnościowych.

Ojczyzną sądu dla nieletnich są Stany Zjednoczone, gdzie około 1899 roku na podstawie ustawy stanu Illinois powstała pierwsza taka instytucja (Cieślak M., 1973, s. 40). W innych krajach, gdzie instytucja ta dotarła stosunkowo szybko (okres ok. 30 lat), sądy tworzone były przeważnie w ramach istniejącej już organizacji sądowej, choć z czasem następowało odseparowanie sądów dla nieletnich i specjalizacja kadry sędziowskiej.

Rozwój sądownictwa dla nieletnich był ściśle związany ze zmianami w prawie procesowym, zmierzającymi do wytworzenia się swoistej procedury, dostosowanej do charakteru i potrzeb spraw nieletnich. Zmiany proceduralne dotyczyły w szczególności rozluźnień formalizmu postępowania, zwiększenia jego tajności, akcentowania etapu poznania osobowości nieletniego.

Pod koniec XIX wieku można już zaobserwować bardzo istotny zwrot w świadomości społecznej skierowany zamiast represji w stosunku do nieletnich w stronę ich ochrony i opieki. Przejawem tego był proces wyłączania z istniejących kodeksów karnych przepi-