KLASYFIKACJA MASZYN Maszyna jest przetwornicą energii. Dzielą się na:
Silniki- zwane dawniej motorami, które pobierają energię z zewnętrznego z
ródła (energii chemicznej paliw, energii
cieplnej ziemi, energii świtlnej słońca, energii jądrowej i energii mechanicznej wody i wiatru) i przetwarzają ją w
energię mechaniczną, potrzebną do napędu innych maszyn.
Maszyny robocze, które pobierają energię mechaniczną od silników w celu przetwarzania jej w pracę użyteczna,
jako przemieszczenie ciał, obróbka mechaniczna przedmiotów itp. lub w inną postać energii.
Silniki, w zależności od tego czy silniki wyzyskuje bezpośrednio jedną z postaci energii przyrody, czy też za
pośrednictwem, jakiejś przetwornicy energii rozróżniamy silniki pierwotne (np. silniki wodne i wiatrowe) i silniki
wtóre (np. silniki elektryczne). Silniki cieplne znajduje się na pograniczu obu tych grup, przetwarzają one energię
cieplną wytworzoną w przetwornicach energii jądrowej (w reaktorach jądrowych) lub energii cieplnej (w
przetwornicach energii słonecznej) w pracę mechaniczną.
W zależności od wykorzystania przez silniki zródła energii rozróżnia się:
Silniki wiatrowe (wietrzne), wyzyskujące energię ruchu powietrza
Silniki wodne, wyzyskujące energię położnia wód (jezior górskich, rzek)
Silniki cieplnej, wyzyskują energię cieplną ziemi, promieni słonecznych oraz energię wywiązującą się przy spalaniu
paliw i przy reakcjach jądrowych
Silniki elektryczne, przetwarzające energię elektyczną w energię mechaniczną
W zależności od przetworzonej bezpośrednio energii dzielimy silniki na:
Energię położenia (np. koła wodne);
Energię ciśnienia, zawartą w zawartą w sprzężonym gazie (np. silniki pneumatyczne)
Energię kinetyczną (np.silniki wiatrowe, turbiny wodne Peltona)
Silniki przetwarzające energię chemiczną (silniki spalinowe)
Silniki przetwarzające energię cieplną (silniki parowe)
Silniki przetwarzające energię elektryczną (silniki elektryczne)
Niektóre silniki przetwarzają jednocześnie dwa rodzaje energii np. turbiny wodne reakcyjne przetwarzają
jednocześnie energię ciśnienia i energię kinetyczną wody na pracę mechaniczną.
POA

CZENIA Rozróżnia się połączenia elementów maszyn spoczynkowe i ruchowe. Połączenia spoczynkowe
dzieli się na nierozłączne. Połączenia nierozłączne można rozłączyć. Połączenia nierozłączne można rozłączyć tylko
po zniszczeniu jednego lub więcej elementów wchodzących w skład tych połączeń. Połączenia spoczynkowe
nierozłączne dzielą się na nitowe, spawane, zgrzewane, lutowane, wytłaczane i skurczowe. Do połączeń
rozłączonych należą połączenia gwintowe, klinowe, wpustowe, wielowypustowe, sworzniowe, kołkowe itp.
Połączenia nitowe. Dokonywane są za pomocą nitów. Nit pełny składa się z łba i trzonu. Przez spęczanie
(zgniecenie) końca trzonu tworzy się jego drugi łeb, tzw. zakuwkę.
Połączenia wtłaczane. Uzyskuje się wytłaczając czop jednej części do gniazda drugiej w wypadku gdy wymiary
poprzeczne czopa są większe od odpowiednich wymiarów gniazda. Połączenia takie stosuje się do osadzania na
wałach kół zębatych, łańcuchowych, tarcz, sprzęgieł itp. Podobne połączenie tworzy również wieniec koła
wagonowego wciśnięty na część środkową koła, zwaną kołem bosym.
Połączenie skurczowe. Zamiast wtłaczania można nagrzać część zewnętrzną (z otworem), powodując zwiększenie
wymiarów gniazda i umożliwiając swobodne wysunięcie czopa w gniazdo. Po osiągnięciu części zewn. wymiary
gniazda stają się mniejsze, wskutek czego czop zostaje zaciśnięty w gniez
dzie. Można również zastosować
ochładzanie czopa, powodując zmniejszenie jego wymiarów w chwili wsuwania do gniazda; po ogrzaniu się czopa
włożonego do gniazda jego wymiary przyjmują pierwotne wartości, następuje więc nacisk czopa w gniez
dzie.
Można wreszcie zastosować jednoczesne ogrzewanie części zewn i ochładzanie wewn (czopa). Wszystkie te
połączenia oparte na zjawiskach rozszerzalności i skurczu cieplnego noszą nazwę połączeń skurczowych.
Wtłaczane i skurczowe, w których elementy są zespolone ze sobą bezpośrednio (bez użycia łączników) noszą nazwę
połączeń bezpośrednich. Połączenia pośrednie dokonywane są za pomocą łączników np. pierścieni skurczowych.
Połączenie gwintowe. Są dokonywane za pomocą gwintu. Najczęściej stosuje się połączenie pośrednie- śrubowe,
dokonywane za pomocą śrub i nakrętek oraz wkrętów. Oprócz najczęściej stosowanych połączenia gwintowe
ruchowe. W połączeniach spoczynkowych stosowane są gwinty trójkątne w połączeniach ruchowych gwinty
trapezowe. Gwinty mogą być prawe i lewe, zależnie od kierunku zwojów. Można je odróżnić w ten sposób że
ustawia się element gwintowany i patrzymy się na jego powierzchnię
Jeżeli zwoje wznoszą się na niej od strony lewej ku prawej, to gwint jest prawy, jeżeli zaś odwrotnie to gwint jest
lewy. W budowie maszyn stosowane są obecnie gwinty prawe.
Występ na powierzchni gwintu nazywamy grzbietem, a rowek bruzdą. Część grzbietu obiegającą jeden raz
dookoła walca, na którym jest nawinięty gwint nazywamy zwojem gwintu.
Odległość między dwoma sąsiednimi zwojami, należącymi do tego samego grzbietu, nazywamy skokiem gwintu.
Połączenia klinowe, wpustowe i wielopustowe. Połączenia klinowe dzielimy na poprzeczne i wzdłużne. W
połączeniu poprzecznym klin jest umieszczony prostopadle do osi łączony elementów w połączeniu wzdłużnym
równolegle do nich. Ze względu na małe pochylenie powierzchni klina niewielka siła działająca wzdłuż jego osi
powoduje
powstanie dużych sił poprzecznych zaciskających elementy łączone.
Połączenie wypustowe podobne do połączenia klinowego wzdłużnego, różnią się tym że wypust nie ma płaszczyzn
zbieżnych.
Połączenia wielowypustowe (rys.8) są stosowane do łączenia wałów i kół pasowych łańcuchowych i zębatych.
(sztywne)
Połączenia sprężyste
Opisane dotychczas połączenia elementów maszyn należą do sztywnych. Drugą grupą stanowią połączenia
sprężyste, dokonywane za pomocą łączników sprężystych: sprężyn i sprężynie
RUROCI
GI służą do rozprowadzania cieczy i gazów, składają się z odcinków rur połączonych kształtkami. W
rurociągi wbudowane są zawory tj. urządzenia służące do ich zamykania i kierowania w ten sposób przepływem
płynu.
Zawór zamykający czyli odcinający służy do zamykania przewodu, zawór dławiający- do dławienia (tj.
zmniejszania ciśnienia gazu przez niezupełne otwarcie zaworu),
Zawór regulujący- do regulacji ciśnienia a zawór bezpieczeństwa -do zmniejszania ciśnienia gazu. W celu ochrony
instalacji przed rdzewnieniem stosowane są również zawory odwadniają, odpowietrzające itp.
Zależnie od rodzaju zawieradła rozróżnia się zawory grzybkowe, zasuwkowe, klapowe, kurkowe i inne.
Elementy i zespoły służące do przenoszenia ruchu obrotowego.
Należą do nich osie, wały, łożyska, hamulce i przekładnie.
WAA
Y mogą być proste. Wał prosty jest widoczny na rysunku przekładni ślimakowej (rys. 30) a wał korbowy na
rys.XX/10  VI/11. Wały należą do bardzo bardzo rozpowszechnionych części maszyn, ponieważ występują w
każdym urządzeniu napędowym.
A
OŻYSKA- mogą być ślimakowe (rys.17) i toczne (rys.18). A
ożyska przenoszą siłę wzdłużną (osiową) nazywa się
łożyskiem wzdłużnym, a łożysko obciążone siłą promieniową- łożyskiem poprzecznym. A
ożysko toczne,
odznaczają się małym współczynnikiem tarcia zarówno przy małej jak i dużej prędkości obrotu czopa.
SPRZ
GA
O służy do połączenia dwóch obracających się elementów. Rozróżniamy sprzęgła stałe i rozłączne
(elastyczne). Mogą być też sprzęgła sztywne i podatne. Do sztywnych zaliczamy sprzęgła łupków.
HAMULCE można uważać za sprzęgła cierniowe łączące obracający się wał z wałem nieruchomym o brardzo
dużej bezwładności, która powoduje, że nie nastąpi przy tym uruchomienie wału nieruchomego, lecz odwrotnie-
zatrzymanie wału obracającego się dotychczas. W hamulcu klockowym na hamowanym wale osadzona jest tarczą
hamulcową do której dociskane są klocki hamulcowe.
PRZEKA
ADNIE służą do przeniesienia ruchu obrotowego z jednego elementu na drugi. Rozróżniamy
przekładnie: Pasowe, Linowe, Zębate, Specjalne.
W przekładniach pasowych (rys.24) przenoszenie mocy jest możliwe wskutek napięcia pasa, które może być
wytworzone w ten sposób, że pas naciąga się w chwili wkładania na koła pasowe albo za pomocą naprężacza
(rys.25).Pasy napędowe mogą być płaskie i klinowe, współpracujące z nimi odpowiednio koła pasowe gładkie z
pasem klinowy.
W przekładni zębowej ruch i moc są przenoszone bezpośrednio między kołami zębowymi. Koła walcowe mogą
być walcowe lub stożkowe (rys.27), szczególnymi ich wypadkami śą zębatki: proste i pierścieniowe (rys.28).
Rozróżnia się koła o uzębieniu zewnętrznym i wewnętrznym.
Rys.27. Koła zębate a) walcowe b) stożkowe
Rys.28. Zębatki: a) prosta b) pierścieniowa
opis pod obrazkiem:
(koła wewnętrzne i zewnętrzne) oraz o kołach zębatych prostych i śrubowych (rys.29). Szczególny wypadek,
przekładni zębatej stanowi przekładnia ślimakowa (rys.30) złożona ze ślimaka i ślimacznicy.
MOTOREDUKTOR to urządzenie służące do redukcji obrotów silnika do wartości użytkowej (np. silnik ma 1400
obrotów na minutę a potrzebne jest nam 100 par obrotów na wyjściu).
Przekładnie cierne. Przekładnia cierna jest to urządzenie służące do bezstopniowego przeniesienia i redukcji
narządu, wykorzystuje się tu tarcie między dwoma elementami.
Rozróżniamy następujące rodzaje mechanizmów: Dz
wigniowe. Krzywkowe
Dz
wigniowy- służy do zamiany ruchu obrotowego na ruch posuwisto-zwrotny (łukowy)
Krzywkowy- mechanizm w którym co najmniej jeden człon jest krzywką tzn.ma krzywolinowy zarys powierzchni
roboczej. W mechanizmach jednokrzywkowy krzywka współpracuje z popychaczem w postaci drążka lub dz
wigni.
Krzywka nadaje popychaczowi określony ruch, zależny od jej ruchu i kształtów oraz wzajemnego położenia
krzywki i popychacza.
KOCIOA
PAROWY nazywa się urządzenie w którym ciecz pod działaniem ciepła przemienia się w parę o
ciśnieniu wyższym niż atmosferyczne będące nad kotłem. Kocioł parowy jest przetwornicą energii paliw w energię
cieplną.
1-KOMORA Z WLOTAMI DO W
ŻOWNIC KOTA
A
2-PODGRZEWACZ WODY
3-PAROWNIK
4-ODDZIELACZ WODY
5-OPROMIENIOWANY PODGRZEWACZ PARY
6-WTRYSKOWY REGULATOR TEMP. PARY
7-PRZEGRZEWACZ PARY OGRZEWANY W STRUMIENIU SPALIN
8-KOMORA ZBIORCZA PARY
9-PRZEWÓD DOPROWADZAJACY WOD
DO REGULATORA 6
10-PODGRZEWACZ POWIETRZA DOPROWADZANEGO DO PALENISKA
11-PRZEWÓD PROWADZ
CY DO SILNIKA
12-ZAWÓR SPUSTOWY DO WODY