plik


ÿþOchrona powierzchni ziemi Komentarz do ustawy Prawo ochrony [rodowiska Art. 71 NOTA REDAKCYJNA Komentarz w tezie 4 uwzgldnia przepisy ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 1999 r. Nr 15, poz. 139), która utraciBa moc na podstawie art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r. Nr 80, poz. 717) z dniem 11 lipca 2003 r. 1. Rozwizanie to oznacza, |e organy administracji publicznej (podmioty dziaBajce na ich zlecenie) opracowujc dokumenty okre[lone komentowanym przepisem (koncepcje, plany zagospodarowania przestrzennego, studia uwarunkowaD i kierunków zagospodarowania przestrzennego itd.) musz kierowa si m.in. przewidzianymi zasadami przewidzianymi w art. 71. 2. Stosownie do art. 3 pkt 13 POZ, ochrona [rodowiska ma polega na podejmowaniu (zaniechaniu) dziaBaD umo|liwiajcych zachowanie bdz przywracanie równowagi przyrodniczej, zwBaszcza poprzez: - racjonalne ksztaBtowanie [rodowiska i gospodarowanie jego zasobami zgodnie z zasad zrównowa|onego rozwoju, - przeciwdziaBanie zanieczyszczeniom, - przywracanie elementów przyrodniczych ([rodowiska) do wBa[ciwego stanu. 3. Istota zrównowa|onego rozwoju polega natomiast na integracji dziaBaD politycznych, gospodarczych i spoBecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwaBo[ci podstawowych procesów przyrodniczych, w celu równowa|enia szans dostpu do [rodowiska poszczególnych spoBeczno[ci lub obywateli zarówno wspóBczesnego, jak i przyszBych pokoleD (art. 3 pkt 50 POZ). SzczegóBy mog natomiast by 1 niezwykle sporne, zwBaszcza |e interesy PaDstwa, spoBeczno[ci lokalnych, wBa[cicieli nieruchomo[ci, grup nacisku itd. mog w tym zakresie by zdecydowanie rozbie|ne. Zawsze jednak ten, kto odpowiednio opracowuje i zatwierdza dokument okre[lony w art. 71 komentowanej ustawy, winien wykaza, |e odpowiada on opisanym wy|ej warto[ciom. 4. Charakter prawny dokumentów okre[lonych komentowanym przepisem jest niejednolity. O ile niektóre z nich maj charakter wyBcznie programowo-planistyczny (np. strategia rozwoju województwa, przygotowywana na podstawie art. 54b ust. 1 u.z.p.), o tyle cz[ z nich ma charakter przepisów prawa miejscowego o charakterze powszechnie obowizujcym na danym terenie (miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, por. art. 7 u.z.p.). Wspomniany art. 71 oznacza natomiast, |e organ przyjmujcy (zatwierdzajcy, uchwalajcy) opisane wy|ej dokumenty winien bada, czy s one sporzdzone z uwzgldnieniem wymagaD przewidzianych m.in. w tym przepisie. Nie mo|na zreszt wykluczy mo|liwo[ci przyjcia (opracowania) dokumentu zakBadajcego [wiadome zniszczenie okre[lonych elementów [rodowiska, czego przykBadem mo|e by przeznaczenie nieruchomo[ci (ich zespoBu) na potrzeby odkrywkowej eksploatacji zBo|a kopaliny. W istocie zatem rozwizanie przewidziane w art. 71 POZ ma charakter wzgldny. PrzykBadem mog by wymagania odnoszce si do ochrony krajobrazowych walorów [rodowiska. 5. Zale|nie te| od charakteru opracowywanych (przyjmowanych) dokumentów ró|ne bd prawne [rodki kontroli ich prawidBowo[ci, co m.in. obejmuje odpowiedz na pytanie, jakie bd sankcje z tytuBu uchybienia wymaganiom przewidzianym w art. 71 POZ TytuBem przykBadu mo|na wskaza, |e niezgodna z prawem uchwaBa rady gminy w sprawie przyjcia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego jest niewa|na (art. 91 ust. 1 ustawy o samorzdzie gminnym). 6. Przyjcie (zatwierdzenie, uchwalenie) opisanych dokumentów podlega postpowaniu w sprawie oceny oddziaBywania na [rodowisko w zakresie realizacji planów i programów (art. 40 i nast. POZ). 2 Autor: Aleksander LipiDski NOTA REDAKCYJNA Komentarz uwzgldnia przepisy ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 1999 r. Nr 15, poz. 139), która utraciBa moc na podstawieart. 88 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r. Nr 80, poz. 717) z dniem 11 lipca 2003 r. 1. Art. 71 stanowi, |e ochrona [rodowiska, oparta na zasadzie zrównowa|onego rozwoju (art. 3 pkt 50 p.o.[.), powinna znalez swój wyraz w sporzdzanych i aktualizowanych  koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województw, planów zagospodarowania przestrzennego województw, studiów uwarunkowaD i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego . Ten postulat jest zbie|ny z ustaleniami ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym (przepisy o zasadach ogólnych, zwBaszcza art. 1, przepisy o miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz przepisy o ksztaBtowaniu i realizacji polityki przestrzennej województwa i paDstwa, jak te| o realizacji zadaD rzdowych i zadaD samorzdu wojewódzkiego - rozdziaBy 1, 2, 5a, 5b i 6a ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym). 2. Przepisy art. 71 p.o.[. trzeba odczytywa Bcznie z przepisami ustawy o samorzdzie gminnym i ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym. W art. 7 ust. 1ustawy o samorzdzie gminnym ustalono, |e zaspokojenie zbiorowych potrzeb wspólnoty samorzdowej, tworzcej wraz z odpowiednim terytorium gmin, nale|y do zadaD wBasnych gminy. Zadania te obejmuj m.in. sprawy Badu przestrzennego, ochrony [rodowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej. Jednocze[nie w art. 6 ustawy o samorzdzie gminnym stanowi si, |e do zakresu dziaBania gminy nale| wszystkie sprawy o znaczeniu lokalnym, niezastrze|one ustawami na rzecz innych podmiotów. Takimi sprawami lokalnymi s niewtpliwie sprawy dotyczce zagospodarowania przestrzennego. 3 3. W ustawie o zagospodarowaniu przestrzennym wskazano, i| ustalenie przeznaczenia i zasad zagospodarowania terenu nale|y do zadaD wBasnych gminy (art. 4ust. 1 cyt. ustawy). Natomiast ksztaBtowanie i prowadzenie polityki przestrzennej w województwie, w tym uchwalanie strategii rozwoju województwa i planu zagospodarowania przestrzennego województwa oraz koordynacja ponadlokalnych programów zagospodarowania przestrzennego nale|y do zadaD samorzdu województwa (art. 4 ust. 2 cyt. ustawy). Z kolei ksztaBtowanie polityki przestrzennej paDstwa, w tym prowadzenie rzdowej polityki regionalnej oraz koordynowanie z ta polityk strategii rozwoju i zagospodarowania przestrzennego województw, nale|y do zadaD Rady Ministrów i wBa[ciwych organów administracji rzdowej. 4. Prawo o ochronie [rodowiska okre[la zasady ochrony [rodowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów, z uwzgldnieniem wymagaD zrównowa|onego rozwoju. Stosownie do przepisów rozporzdzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie szczegóBowego zakresu dziaBania Ministra Zrodowiska (Dz. U. Nr 85 poz. 766), Minister ten kieruje dziaBami administracji rzdowej - gospodarki wodnej i [rodowiska. Ta funkcja Ministra Zrodowiska wynika z faktu przyznania mu przepisami prawa ochrony [rodowiska i prawa wodnego szerokich uprawnieD do organizowania, koordynowania i nadzorowania spraw ochrony [rodowiska i gospodarki wodnej. 5. Z przedstawionego stanu prawnego wynika, |e w sprawach zagospodarowania przestrzennego jest ustawowo okre[lony sposób postpowania, zapewniajcy skoordynowanie uprawnieD gminy nale|cych do jej zadaD wBasnych, niezastrze|onych na rzecz innych podmiotów (art. 6 ustawy o samorzdzie gminnym), z ich uprawnieniami. Sposób ten, wynikajcy z regulacji ustawowych, tworzy podstawy okre[lenia celów i zasad zagospodarowania przestrzennego. Podkre[lono to w ustawie o zagospodarowaniu przestrzennym, stanowic w art. 1 ust. 2 o obowizku uwzgldnienia w tym zagospodarowaniu m.in. wymagaD ochrony [rodowiska przyrodniczego, zdrowia, bezpieczeDstwa ludzi i mienia, 4 ochrony dziedzictwa kulturowego, a tak|e problemów ekonomicznych przestrzeni, Bcznie z prawem wBasno[ci. Z art. 2 ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym wynika, |e ustalenie przeznaczenia i zasad zagospodarowania terenu jest dokonywane w planie miejscowym, z zachowaniem warunków okre[lonych w ustawach. Ponadto w art. 9 ust. 1 tej ustawy stanowi si, |e w ustaleniach planu miejscowego uwzgldnia si postanowienia przepisów szczególnych, odnoszcych si do obszaru objtego planem i przedmiotem jego ustaleD. 6. W [wietle przedstawionych rozwa|aD, przepisy art. 71, a tak|e art. 72 i 73 p.o.[., Bcznie z przepisami wykonawczymi dotyczcymi opracowaD ekofizjograficznych (art. 72 ust. 6 p.o.[.), s wskazaniami obowizujcymi organy sporzdzajce, uzgadniajce i ustanawiajce plany zagospodarowania przestrzennego w zakresie funkcji i struktury oraz sposobu zagospodarowania terenu. 7. W ust. 2 i 3 art. 71 wskazuje si na efekty i wyniki, jakich oczekuje si w nastpstwie zastosowania wymagaD ochrony [rodowiska w dziaBalno[ci z zakresu planowania zagospodarowania przestrzennego. Realizacja wymagaD ochrony [rodowiska powinna zapobiega powstawaniu zanieczyszczeD [rodowiska, zapewnia ochron przed powstajcymi zanieczyszczeniami oraz przywraca [rodowisko do wBa[ciwego stanu. Zwraca si te| uwag na to, aby warunki realizacji przedsiwzi umo|liwiaBy uzyskanie optymalnych efektów w zakresie ochrony [rodowiska. SzczegóBowe warunki w tym zakresie s okre[lone w decyzjach o ustaleniu warunków zabudowy i zagospodarowania terenu. W art. 71 ust. 3 podkre[la si wa|ny problem, jakim jest ochrona walorów krajobrazowych. Wyra|a si to w postulacie takiego przeznaczania i zagospodarowywania terenu, które by w jak najwikszym stopniu zapewniaBy zachowanie walorów krajobrazowych [rodowiska. Autor: Edward Radziszewski 5 1. DziaB VII dotyczy zagadnienia ochrony [rodowiska w procesie inwestycyjnym, przez który rozumie si caBoksztaBt dziaBaD majcych na celu przygotowanie i realizacj inwestycji. SkBada si on z trzech etapów: - ustalania zasad zagospodarowania terenu (faza planowania przestrzennego), - okre[lania [rodowiskowych uwarunkowaD inwestycji, - okre[lenia uwarunkowaD budowlanych i procesu budowy. Regulacja zawarta w tym dziale odnosi si do etapu pierwszego i trzeciego, etap drugi byB przedmiotem przepisów zawartych w dziale VI. Ochrona [rodowiska w aktach planistycznych regulowana jest ju| w samej ustawie z 23 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717), jednak|e przepisy te maj do[ ogólnikowy charakter. SzczegóBowa regulacja w tym zakresie znajduje si dopiero wBa[nie w art. 71-73 p.o.[. Uwarunkowania przyrodniczo-[rodowiskowe aktów planistycznych mo|na podzieli na uwarunkowania wewntrzne i zewntrzne. Wewntrzne odnosz si do zagadnieD, które powinny si znalez szczegóBowo uregulowane w tre[ci tych aktów. Natomiast zewntrzne okre[laj problematyk, która musi by wzita pod uwag przy tworzeniu planu. Art. 71 dotyczy obu grup uwarunkowaD. W zakresie uwarunkowaD zewntrznych najogólniejszy charakter ma regulacja zawarta w art. 71 ust. 1. Zgodnie z ni zasady zrównowa|onego rozwoju i ochrony [rodowiska stanowi podstaw do sporzdzania i aktualizacji koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województw, planów zagospodarowania przestrzennego województw, studiów uwarunkowaD i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Podobnie, jak w art. 8, osobno potraktowano zrównowa|ony rozwój i ochron [rodowiska, stanowic zreszt o zasadach ich dotyczcych w liczbie mnogiej. Zasady ochrony [rodowiska okre[lone s w art. 5-12. Natomiast zasad zrównowa|onego rozwoju prawnie wyznaczonych jak na razie nie ma, zreszt w ustawie o planowaniu i 6 zagospodarowaniu przestrzennym mowa jest o pojedynczej zasadzie zrównowa|onego rozwoju. Nale|y wic przyj, |e chodzi o elementy skBadowe zrównowa|onego rozwoju, wynikajce z definicji zawartej w art. 3 pkt 50, którym mo|na nada posta zasad (zasada integracji, zasada zachowania równowagi przyrodniczej i trwaBo[ci podstawowych procesów przyrodniczych, zasada sprawiedliwo[ci wewntrz i midzypokoleniowej - zob. Z. Bukowski, Pojcie zrównowa|onego rozwoju w prawie polskim, w: Zrównowa|ony rozwój. Od utopii do praw czBowieka, red. A. PapuziDski, Bydgoszcz 2005, s. 104-118). Obowizek uwzgldniania powy|szych zasad ci|y na organach sporzdzajcych akty planistyczne, co, w zale|no[ci od aktu i organu, skutkowa te| bdzie ró|nymi [rodkami kontroli i nadzoru nad prawidBowo[ci wykonania. UwarunkowaD wewntrznych planu dotyczy art. 71 ust. 2. Przyjto w nim, |e w koncepcji, strategiach, planach i studiach planistycznych, w szczególno[ci: 1) okre[la si rozwizania niezbdne do zapobiegania powstawaniu zanieczyszczeD, zapewnienia ochrony przed powstajcymi zanieczyszczeniami oraz przywracania [rodowiska do wBa[ciwego stanu, 2) ustala si warunki realizacji przedsiwzi, umo|liwiajce uzyskanie optymalnych efektów w zakresie ochrony [rodowiska. S to zagadnienia, które obligatoryjnie musz zosta uregulowane w aktach planistycznych. 2. Na podstawie powy|szych przepisów wydany zostaB 25 czerwca 2002 r. wyrok Naczelnego Sdu Administracyjnego (II SA/Kr 608/02, niepubl.), odnoszcy si do studium uwarunkowaD i kierunków zagospodarowania gminy, chocia| tezy w nim zawarte mo|na odnie[ tak|e do pozostaBych aktów planistycznych. Podstawowa teza w nim zawarta wskazywaBa, |e  wymogi ustawowe dotyczce zawarto[ci samego studium okre[lone zostaBy w art. 6 ust. 4 i 5 ustawy z 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym oraz art. 71 i art. 72 ustawy z 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony [rodowiska. Wymogi te nale|y interpretowa nie tylko jzykowo, ale i celowo[ciowo, biorc pod uwag 7 cel, któremu ma sBu|y studium. Nie mo|na zatem utrzymywa, |e wymóg zawarcia w studium danego elementu jest ju| speBniony, je|eli w ogóle co[ o nim napisano i jako[ go okre[lono. Wymóg ten jest speBniony dopiero wówczas, gdy napisano o nim tak, by wynikaBy z tego konkretne dyrektywy na przyszBo[, pozwalajce napisa <<spójny>> ze studium plan zagospodarowania przestrzennego. Postanowienia studium s zatem sprzeczne z ustaw wtedy, gdy nie realizuj dyspozycji konkretnej normy ustawy, a tak|e wtedy, gdy ich <<ogólnikowo[>> i <<hasBowo[>> nie pozwalaj na realizacj celów, które ma do speBnienia studium . Art. 71 ust. 3 nie odnosi si bezpo[rednio do aktów planistycznych, lecz w ogóle do wszelkich dziaBaD zwizanych z przeznaczeniem i sposobem zagospodarowania przestrzeni. Dotyczy to wic bdzie zarówno aktów planistycznych, jak i indywidualnych oraz faktycznie podejmowanych czynno[ci. Autor: Zbigniew Bukowski Art. 72 NOTA REDAKCYJNA Komentarz uwzgldnia przepisy ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 1999 r. Nr 15, poz. 139), która utraciBa moc na podstawieart. 88 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r. Nr 80, poz. 717) z dniem 11 lipca 2003 r. Komentarz uwzgldnia przepis art. 72 niniejszej ustawy w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej przez art. 1 ustawy z dnia 3 pazdziernika 2003 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony [rodowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 190, poz. 1865) z dniem 8 grudnia 2003 r. oraz przez art. 1 ustawy z dnia 19 lutego 2004 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony [rodowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 49, poz. 464) z dniem 27 czerwca 2004 r. 8 Art. 72. 1. W studium uwarunkowaD i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zapewnia si warunki utrzymania równowagi przyrodniczej i racjonaln gospodark zasobami [rodowiska, w szczególno[ci przez: 1) ustalanie programów racjonalnego wykorzystania powierzchni ziemi, w tym na terenach eksploatacji zBó| kopalin, i racjonalnego gospodarowania gruntami, 2) uwzgldnianie obszarów wystpowania zBó| kopalin oraz obecnych i przyszBych potrzeb eksploatacji tych zBó|, 3) zapewnianie kompleksowego rozwizania problemów zabudowy miast i wsi, ze szczególnym uwzgldnieniem gospodarki wodnej, odprowadzania [cieków, gospodarki odpadami, systemów transportowych i komunikacji publicznej oraz urzdzania i ksztaBtowania terenów zieleni, 4) uwzgldnianie konieczno[ci ochrony wód, gleby i ziemi przed zanieczyszczeniem w zwizku z prowadzeniem gospodarki rolnej, 5) zapewnianie ochrony walorów krajobrazowych [rodowiska i warunków klimatycznych, 6) uwzgldnianie innych potrzeb w zakresie ochrony powietrza, wód, gleby, ziemi, ochrony przed haBasem, wibracjami i polami elektromagnetycznymi. 2. W studium uwarunkowaD i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, przy przeznaczaniu terenów na poszczególne cele oraz przy okre[laniu zadaD zwizanych z ich zagospodarowaniem w strukturze wykorzystania terenu, ustala si proporcje pozwalajce na zachowanie lub przywrócenie na nich równowagi przyrodniczej i prawidBowych warunków |ycia. 3. W studium uwarunkowaD i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego okre[la si tak|e sposób zagospodarowania obszarów zdegradowanych w wyniku dziaBalno[ci czBowieka oraz klsk |ywioBowych. 9 4. Wymagania, o których mowa w ust. 1-3, okre[la si na podstawie opracowaD ekofizjograficznych, stosownie do rodzaju planu, cech poszczególnych elementów przyrodniczych i ich wzajemnych powizaD. 5. Przez opracowanie ekofizjograficzne rozumie si dokumentacj sporzdzan na potrzeby planów zagospodarowania przestrzennego, charakteryzujc poszczególne elementy przyrodnicze na obszarze objtym planem i ich wzajemne powizania. 6. Minister wBa[ciwy do spraw [rodowiska, w porozumieniu z ministrem wBa[ciwym do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej, okre[li, w drodze rozporzdzenia, rodzaje i zakres opracowaD ekofizjograficznych, o których mowa w ust. 4. 7. Przepis ust. 1 pkt 2 stosuje si odpowiednio do planu zagospodarowania przestrzennego województwa. 1. Przepis ten formuBuje wymagania pod adresem dokumentów planistycznych opracowywanych przez gminy (tj. zarówno ich studia uwarunkowaD i kierunków przestrzennego, jak i planu miejscowego) oraz (cz[ciowo) województwa samorzdowe. W istocie rozwizania te stanowi powtórzenie wymagaD przewidzianych dotychczas obowizujcym stanem prawnym, przede wszystkim wynikajcych z art. 5-6 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i ksztaBtowaniu [rodowiska oraz dotyczcych zagospodarowania przestrzennego (art. 1, art. 6 i nast. u.z.p.). Kierowane s one pod adresem organów opracowujcych projekty (np. wójtów, burmistrzów albo prezydentów miast), jak i przyjmujcych wspomniane dokumenty. Ustawowe okre[lenia  zapewnia si ,  ustalenie ,  uwzgldnienie oznaczaj, |e wBa[ciwy organ orzekajc w przedmiocie przyjcia wspomnianych dokumentów (studium, plan miejscowy) przede wszystkim winien rozwa|y okre[lone komentowanym przepisem warto[ci, kierujc si zasad zrównowa|onego rozwoju (art. 3 pkt 50 POZ). Bynajmniej nie oznacza to jednak, |e ka|dy spo[ród wspomnianych dokumentów zawsze winien zosta uksztaBtowany w sposób pozwalajcy na korzystanie ze [rodowiska w zakresie wynikajcym z art. 72 ust. 1 POZ. Cele te co 10 najmniej cz[ciowo wykluczaj si bowiem wzajemnie. W wikszo[ci sytuacji o tym, czy przeznaczenie nieruchomo[ci ma by takie bdz inne, rozstrzyga bdzie przede wszystkim uchwaBa rady gminy w przedmiocie przyjcia planu miejscowego, wyjtkowo inne rozstrzygnicia. Gmina zachowuje natomiast daleko idc autonomi w zakresie ksztaBtowania swego zagospodarowania przestrzennego. PrzesBankami wyznaczajcymi granice tej autonomii s zarówno przepisy dotyczce trybu sporzdzania (przyjmowania) wspomnianych dokumentów, jak i (co w istocie jest sytuacj do[ rzadk) okre[lajce prawne uwarunkowania dotyczce tre[ci wspomnianych dokumentów. W toku prac nad nimi nale|y natomiast rozwa|y zale|no[ci przewidziane w art. 72 POZ. 2. Sankcji z tytuBu naruszenia wspomnianych nale|y natomiast poszukiwa w przepisach odnoszcych si do zagospodarowania przestrzennego. Przede wszystkim wi| si one z procedur zagospodarowania przestrzennego. UchwaBa rady gminy w przedmiocie przyjcia studium uwarunkowaD jest bowiem uchwaB z zakresu administracji publicznej, podlegajc kontroli sdowoadministracyjnej wedle zasad wynikajcych z art. 101 ustawy z 1990 r. o samorzdzie gminnym. Zbli|one rozwizanie nale|y odnie[ do uchwaBy w sprawie przyjcia planu miejscowego; w razie podjcia jej z naruszeniem prawa (zarówno procesowego, jak i materialnego), jest ona niewa|na (art. 27 u.z.p.). 3. Delegacja zawarta w ust. 6 komentowanego artykuBu zostaBa zrealizowana przez wydanie rozporzdzenia Ministra Zrodowiska z dnia 9 wrze[nia 2002 r. w sprawie opracowaD ekofizjograficznych (Dz. U. Nr 155, poz. 1298). Autor: Magdalena Bar, Aleksander LipiDski NOTA REDAKCYJNA Komentarz uwzgldnia przepisy ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 1999 r. Nr 15, poz. 139), która utraciBa moc na podstawieart. 88 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 11 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r. Nr 80, poz. 717) z dniem 11 lipca 2003 r. Komentarz uwzgldnia przepis art. 72 niniejszej ustawy w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej przez art. 1 ustawy z dnia 3 pazdziernika 2003 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony [rodowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 190, poz. 1865) z dniem 8 grudnia 2003 r. oraz przez art. 1 ustawy z dnia 19 lutego 2004 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony [rodowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 49, poz. 464) z dniem 27 czerwca 2004 r. Art. 72. 1. W studium uwarunkowaD i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zapewnia si warunki utrzymania równowagi przyrodniczej i racjonaln gospodark zasobami [rodowiska, w szczególno[ci przez: 1) ustalanie programów racjonalnego wykorzystania powierzchni ziemi, w tym na terenach eksploatacji zBó| kopalin, i racjonalnego gospodarowania gruntami, 2) uwzgldnianie obszarów wystpowania zBó| kopalin oraz obecnych i przyszBych potrzeb eksploatacji tych zBó|, 3) zapewnianie kompleksowego rozwizania problemów zabudowy miast i wsi, ze szczególnym uwzgldnieniem gospodarki wodnej, odprowadzania [cieków, gospodarki odpadami, systemów transportowych i komunikacji publicznej oraz urzdzania i ksztaBtowania terenów zieleni, 4) uwzgldnianie konieczno[ci ochrony wód, gleby i ziemi przed zanieczyszczeniem w zwizku z prowadzeniem gospodarki rolnej, 5) zapewnianie ochrony walorów krajobrazowych [rodowiska i warunków klimatycznych, 6) uwzgldnianie innych potrzeb w zakresie ochrony powietrza, wód, gleby, ziemi, ochrony przed haBasem, wibracjami i polami elektromagnetycznymi. 2. W studium uwarunkowaD i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, przy przeznaczaniu terenów na poszczególne cele oraz 12 przy okre[laniu zadaD zwizanych z ich zagospodarowaniem w strukturze wykorzystania terenu, ustala si proporcje pozwalajce na zachowanie lub przywrócenie na nich równowagi przyrodniczej i prawidBowych warunków |ycia. 3. W studium uwarunkowaD i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego okre[la si tak|e sposób zagospodarowania obszarów zdegradowanych w wyniku dziaBalno[ci czBowieka oraz klsk |ywioBowych. 4. Wymagania, o których mowa w ust. 1-3, okre[la si na podstawie opracowaD ekofizjograficznych, stosownie do rodzaju planu, cech poszczególnych elementów przyrodniczych i ich wzajemnych powizaD. 5. Przez opracowanie ekofizjograficzne rozumie si dokumentacj sporzdzan na potrzeby planów zagospodarowania przestrzennego, charakteryzujc poszczególne elementy przyrodnicze na obszarze objtym planem i ich wzajemne powizania. 6. Minister wBa[ciwy do spraw [rodowiska, w porozumieniu z ministrem wBa[ciwym do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej, okre[li, w drodze rozporzdzenia, rodzaje i zakres opracowaD ekofizjograficznych, o których mowa w ust. 4. 7. Przepis ust. 1 pkt 2 stosuje si odpowiednio do planu zagospodarowania przestrzennego województwa. 1. W art. 72 wskazuje si studium uwarunkowaD i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego - jako [rodki utrzymania równowagi przyrodniczej i zapewnienia racjonalnej gospodarki zasobami [rodowiska. 2. Studium uwarunkowaD i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy jest sporzdzane na podstawie art. 6 ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym, jako opracowanie majce na celu okre[lenie polityki przestrzennej gminy. Studium to sporzdza wójt, burmistrz lub prezydent miasta, uchwala je rada gminy. Z art. 6 tej ustawy wynika, |e podstaw tre[ci studium powinno by rozeznanie stanu faktycznego, a tak|e uwarunkowaD, celów i kierunków wynikajcych z 13 programów ponadlokalnych i regionalnych oraz kierunków polityki przestrzennej paDstwa, przewidzianych dla obszaru gminy. Uwarunkowania uwzgldniane w studium wynikaj tak|e ze stanu funkcjonowania [rodowiska przyrodniczego i kulturowego, w tym stanu gruntów sBu|cych celom rolnictwa, z prawa wBasno[ci gruntów, jako[ci |ycia mieszkaDców itp. Nale|y zauwa|y, |e w przepisach ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym ustalono, i| studium uwarunkowaD i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy nie jest aktem prawa miejscowego, czyli nie jest przepisem gminnym, wedBug okre[lenia art. 7 tej ustawy. Na podstawie ustaleD studium wic nie mo|na ani wydawa decyzji administracyjnych, ani w inny sposób ustala praw lub obowizków obywateli. Omawiane studium jest opracowaniem przeznaczonym do u|ytku wewntrznego gminy. Nazwa opracowania  studium wskazuje na jego analityczno-badawczy charakter. Wyniki tego opracowania i pBynce z nich wnioski ksztaBtuj polityk przestrzenn gminy, a moc obowizujc mog znalez tylko w planie miejscowym. 3. Wymagania co do tre[ci miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego okre[lone zostaBy w art. 10 ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym. Plan ten sporzdzany jest przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta w trybie art. 18 tej ustawy, a uchwala go rada gminy (art. 26-28 cyt. ustawy). Z art. 7 tej|e za[ ustawy wynika, |e miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest przepisem gminnym, czyli aktem powszechnie obowizujcego prawa na obszarze, którego dotyczy (art. 87 Konstytucji RP). 4. W art. 72 ust. 4 p.o.[. zostaBy w szczególno[ci wskazane wymagania, które powinny by uwzgldnione w studium uwarunkowaD i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin i w planach miejscowych, jako warunki utrzymania równowagi przyrodniczej i racjonalnej gospodarki zasobami [rodowiska. Te wymagania s w szczególno[ci kierowane do sBu|b sporzdzajcych wymienione 14 opracowania. Do tych sBu|b kierowane jest te| wymaganie dotyczce ustalania proporcji przy przeznaczaniu terenów na poszczególne cele oraz przy okre[laniu zadaD zwizanych z zagospodarowaniem tych terenów, pozwalajcych na zachowanie lub przywracanie na nich równowagi przyrodniczej i prawidBowych warunków |ycia. To samo dotyczy potrzeby okre[lenia sposobu zagospodarowania obszarów zdegradowanych w wyniku dziaBalno[ci czBowieka bdz klsk |ywioBowych (art. 72 ust. 2 i 3 p.o.[.). 5. Wskazane wymagania dotyczce studium uwarunkowaD i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz planów miejscowych powinny by okre[lane na podstawie opracowaD ekofizjograficznych, stosownie do rodzaju planu i wzajemnie powizanych cech poszczególnych elementów przyrodniczych. Przez opracowanie ekofizjograficzne nale|y rozumie dokumentacj sporzdzon na potrzeby miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, charakteryzujc poszczególne elementy przyrodnicze na obszarze objtym planem i wzajemne ich powizania (art. 72 ust. 4 i 5 p.o.[.). 6. Stosownie do art. 6 ustawy wprowadzajcej prawo ochrony [rodowiska, obowizek stosowania opracowaD ekofizjograficznych nie dotyczy miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, o przystpieniu do sporzdzenia których ogBoszono w drodze obwieszczenia przed dniem 1 stycznia 2001 r. 7. Minister Zrodowiska rozporzdzeniem z dnia 9 wrze[nia 2002 r. w sprawie opracowaD ekofizjograficznych (Dz. U. Nr 155, poz. 1298), wydanym na podstawie art. 72 ust. 6 p.o.[., okre[liB cel tych opracowaD, ich rodzaje, etap prac planistycznych, w którym wymagane jest sporzdzenie omawianych opracowaD ekofizjograficznych, podstawy sporzdzenia opracowaD, a tak|e wymagane ich cz[ci skBadowe. Opracowania ekofizjograficzne sporzdza si przed podjciem prac nad projektem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a tak|e projektem planu zagospodarowania przestrzennego województwa. Opracowania ekofizjograficzne powinny zawiera tre[ umo|liwiajc: 15 - dostosowanie funkcji, struktury i intensywno[ci zagospodarowania przestrzennego do uwarunkowaD przyrodniczych, - zapewnienie trwaBo[ci podstawowych procesów przyrodniczych na obszarze objtym planem zagospodarowania przestrzennego, - zapewnienie warunków odnawialno[ci zasobów [rodowiska, - eliminowanie lub ograniczenie zagro|eD i negatywnego oddziaBywania na [rodowisko, - ustalenie kierunków rekultywacji obszarów zdegradowanych. Opracowania te sporzdza si przede wszystkim na potrzeby projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (lub kilku planów) dla obszaru gminy (jej cz[ci) albo zespoBu gmin (jego cz[ci) - jako opracowania podstawowe. Mog one te| mie charakter problemowy, bdc wykonywane w przypadku konieczno[ci bardziej szczegóBowego rozpoznania cech wybranych elementów przyrodniczych lub okre[lenia wielko[ci i zasigów konkretnych zagro|eD [rodowiska i zdrowia ludzi. Autor: Edward Radziszewski 1. Art. 72 okre[la kolejne uwarunkowania wewntrzne wymienionych w nim aktów planistycznych (studium uwarunkowaD i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, cz[ciowo te| w zakresie ustalonym w ust. 7 planu zagospodarowania przestrzennego województwa). 2. Zgodnie z art. 72 ust. 1 w studium uwarunkowaD i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zapewnia si warunki utrzymania równowagi przyrodniczej i racjonaln gospodark zasobami [rodowiska, przy czym wskazano na przykBadowe, acz obligatoryjne, elementy tych aktów, jakie musz zosta w nich zawarte. Jeden z nich dotyczy programu racjonalnego wykorzystania powierzchni ziemi. Program taki powinien stanowi wyodrbnion cz[ takiego aktu. Kolejny wymóg dotyczy zapewnienia kompleksowego rozwizania problemów zabudowy miast i wsi, ze szczególnym uwzgldnieniem gospodarki wodnej, odprowadzania 16 [cieków, gospodarki odpadami, systemów transportowych i komunikacji publicznej oraz urzdzania i ksztaBtowania terenów zieleni, odnosi si wic do tre[ci studium lub planu, nakazujc przyjcie w nich okre[lonych rozwizaD. Jest on ograniczony materialnie do zabudowanych cz[ci miast i wsi. PozostaBe wymagania maj charakter ogólny, a ich uszczegóBowienie mo|liwe jest na podstawie przepisów zawartych w ustawie - Prawo ochrony [rodowiska lub innych aktach prawnych z zakresu ochrony [rodowiska. 3. Art. 72 ust. 2 okre[la zasad, |e przy przeznaczaniu terenów na poszczególne cele oraz przy ustalaniu zadaD zwizanych z ich zagospodarowaniem w strukturze wykorzystania terenu ustala si proporcje pozwalajce na zachowanie lub przywrócenie na nich równowagi przyrodniczej i prawidBowych warunków |ycia. Jest to kolejny z wymogów materialnych odnoszcych si do tre[ci studium i miejscowego planu. Zwróci przy tym trzeba uwag na dwa równolegle okre[lone cele w tym zakresie - równowag przyrodnicz (definiowan zreszt w art. 3 pkt 32 jako stan, w którym na okre[lonym obszarze istnieje równowaga we wzajemnym oddziaBywaniu: czBowieka, skBadników przyrody |ywej i ukBadu warunków siedliskowych tworzonych przez skBadniki przyrody nieo|ywionej) oraz prawidBowe warunki |ycia rozumiane w znaczeniu antropocentrycznym. 4. Zgodnie z art. 72 ust. 3 w studium uwarunkowaD i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego okre[la si tak|e sposób zagospodarowania obszarów zdegradowanych w wyniku dziaBalno[ci czBowieka, klsk |ywioBowych oraz ruchów masowych ziemi. Regulacja ta bdzie mo|liwa jedynie wówczas, gdy na danym terenie znajduj si obszary zdegradowane, co w ramach dziaBaD planistycznych bdzie musiaBo zosta stwierdzone. Wszelkie wymagania, o których mowa w art. 72 ust. 1-3, okre[la si na podstawie opracowaD ekofizjograficznych, stosownie do rodzaju sporzdzanego dokumentu, cech poszczególnych elementów 17 przyrodniczych i ich wzajemnych powizaD. Opracowanie ekofizjograficzne zdefiniowane zostaBo w art. 72 ust. 5; rozumie si przez nie dokumentacj sporzdzan na potrzeby studium uwarunkowaD i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz planu zagospodarowania przestrzennego województwa, charakteryzujc poszczególne elementy przyrodnicze na obszarze objtym studium lub planem i ich wzajemne powizania. Rodzaje, zakres i sposób wykonania opracowaD ekofizjograficznych okre[la w drodze obligatoryjnego aktu wykonawczego do ustawy minister wBa[ciwy do spraw [rodowiska, w porozumieniu z ministrem wBa[ciwym do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej. Obecnie obowizuje w tym zakresierozporzdzenie Ministra Zrodowiska z 9 wrze[nia 2002 r. w sprawie opracowaD ekofizjograficznych (Dz. U. Nr 155, poz. 1298). Autor: Zbigniew Bukowski Art. 73 NOTA REDAKCYJNA Komentarz w tezie 3 uwzgldnia przepisy ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 1999 r. Nr 15, poz. 139), która utraciBa moc na podstawie art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r. Nr 80, poz. 717) z dniem 11 lipca 2003 r. Komentarz uwzgldnia przepisy ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury (Dz. U. z 1999 r. Nr 98, poz. 1150), które utraciBy moc na podstawie art. 150ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568) z dniem 17 listopada 2003 r. 18 Komentarz uwzgldnia przepisy ustawy z dnia 16 pazdziernika 1991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2001 r. Nr 99, poz. 1079), które utraciBy moc na podstawie art. 161 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880) z dniem 1 maja 2004 r. Komentarz uwzgldnia przepis art. 73 niniejszej ustawy w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej przez art. 1 ustawy z dnia 3 pazdziernika 2003 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony [rodowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 190, poz. 1865) z dniem 8 grudnia 2003 r. Art. 73. 1. W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu uwzgldnia si w szczególno[ci ograniczenia wynikajce z: 1) ustanowienia w trybie przepisów ustawy o ochronie przyrody parku narodowego, rezerwatu przyrody, parku krajobrazowego, obszaru chronionego krajobrazu, zespoBu przyrodniczo-krajobrazowego, u|ytku ekologicznego, stanowiska dokumentacyjnego, pomników przyrody oraz ich otulin, 2) utworzenia obszarów ograniczonego u|ytkowania, 3) ustalenia w trybie przepisów ustawy - Prawo wodne warunków korzystania z wód regionu wodnego i zlewni oraz ustanowienia stref ochronnych uj wód, a tak|e obszarów ochronnych zbiorników wód [ródldowych. 2. Linie komunikacyjne, napowietrzne i podziemne rurocigi, linie kablowe oraz inne obiekty liniowe przeprowadza si i wykonuje w sposób zapewniajcy ograniczenie ich oddziaBywania na [rodowisko, w tym: 1) ochron walorów krajobrazowych, 2) mo|liwo[ przemieszczania si dziko |yjcych zwierzt. 3. W granicach administracyjnych miast oraz w obrbie zwartej zabudowy wsi jest zabroniona budowa zakBadów stwarzajcych zagro|enie dla |ycia lub zdrowia ludzi, a w szczególno[ci zagro|enie wystpienia powa|nych awarii. Rozbudowa takich zakBadów jest dopuszczalna pod warunkiem, |e doprowadzi ona do ograniczenia zagro|enia dla zdrowia ludzi, w tym wystpienia powa|nych awarii. 19 4. ZakBady stwarzajce zagro|enie wystpienia powa|nych awarii powinny by lokalizowane w bezpiecznej odlegBo[ci od siebie, od osiedli mieszkaniowych, od obiektów u|yteczno[ci publicznej, budynków zamieszkania zbiorowego i obszarów, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 3. 1. Ustawowe okre[lenie  uwzgldnia si (ust. 1) oznacza, |e zarówno rada gminy uchwalajc plan miejscowy, jak i wójt (burmistrz, prezydent miasta) podejmujc decyzj ustalajc warunki zabudowy i zagospodarowania terenu, maj obowizek uksztaBtowania tych rozstrzygni w sposób, który bdzie respektowaB uwarunkowania wynikajce z opisanych wy|ej rozstrzygni. W istocie jednak wyliczenie znajdujce si w art. 73 ust. 1, ma charakter wyBcznie przykBadowy, o czym [wiadczy okre[lenie w szczególno[ci . O tym, czy wspomniane organy winny  uwzgldnia inne uwarunkowania ochronne, przesdzaj dalsze przepisy. TytuBem przykBadu mo|na powoBa si na rozwizania wprowadzajce formy ochrony (zwBaszcza obszarowej) innych dóbr, jak przewidziane ustaw z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury czy te|ustaw z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byBych hitlerowskich obozów zagBady. 2. Co do znaczenia takich poj, jak: - park narodowy, rezerwat przyrody, park krajobrazowy, obszar chronionego krajobrazu, zespóB przyrodniczo-krajobrazowy, u|ytek ekologiczny, stanowisko dokumentacyjne, otulina - por. ustaw z dnia 16 pazdziernika 1991 r. o ochronie przyrody, - obszar ograniczonego u|ytkowania - por. art. 135-136 POZ w zw. z art. 17 (art. 26 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony [rodowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw), - warunki korzystania z wód regionu wodnego i zlewni, strefy ochronne uj wód, obszary ochronne zbiorników wód [ródldowych - por. ustaw z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne. 3. Komentowane rozwizania nie s nowo[ci. W przewa|ajcej mierze stanowi one powtórzenie dotychczasowego stanu prawnego, 20 korespondujc zreszt z wymaganiami odnoszcymi si do sporzdzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz podejmowania decyzji w sprawie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu wymagania stanowi rozwinicie rozwizaD przewidzianych przepisami dotyczcymi sporzdzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i ustalania warunków zabudowy i zagospodarowania terenu (art. 10 ust. 1 u.z.p). Ka|da gmina winna sporzdzi dla swego terytorium tzw. studium uwarunkowaD i kierunków zagospodarowania przestrzennego, przybierajce posta uchwaBy rady gminy. Jego celem jest m.in. usystematyzowana inwentaryzacja dotychczasowego zagospodarowania; w szczególno[ci za[ studium winno uwzgldnia uwarunkowania wynikajce z  wystpowania obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów szczególnych . Studium jest wi|ce dla przyszBego planu. Decyzja w sprawie ustalenia warunków zabudowy i zagospodarowania terenu pod rygorem niewa|no[ci musi by zgodna z planem miejscowym. W razie braku planu staje si jego substytutem. Podejmuje si j wówczas m.in.  na podstawie przepisów szczególnych . Wyjtkiem jest natomiast sytuacja, w której planu miejscowego nie ma pomimo istnienia obowizku jego sporzdzenia (art. 6, art. 13, art. 40, art. 44-45u.z.p.). 4. Wymagania okre[lone w ust. 2-4 komentowanego przepisu w istocie s dyrektywami pod adresem organów wBa[ciwych w sprawach: - zagospodarowania przestrzennego, przede wszystkim rady gminy oraz wójta (burmistrza, prezydenta miast), - administracji architektoniczno-budowlanej. 5. Stosownie do art. 2a pkt 14b ustawy o ochronie przyrody,  walorami krajobrazowymi s warto[ci ekologiczne, estetyczne i kulturowe terenu oraz zwizane z nim elementy przyrodnicze, uksztaBtowane przez siBy przyrody lub w wyniku dziaBalno[ci czBowieka. Podlegaj one ochronie bez wzgldu na to, czy s objte regulowanymi t ustaw formami ochronnymi. Wspomniana ustawa zabrania równie|  wznoszenia w pobli|u morza, jezior i innych zbiorników wodnych, 21 rzek i kanaBów, krajobrazowych punktów widokowych lub na terenach o szczególnych walorach krajobrazowych, obiektów budowlanych naruszajcych walory krajobrazowe, uniemo|liwiajcych do nich dostp albo uniemo|liwiajcych lub utrudniajcych zwierztom dziko |yjcym dostp do wód (art. 47a ust. 2 u.o.p.). 6. Prawnymi [rodkami realizacji opisanych wy|ej nakazów (zakazów) s odpowiednio instrumenty zagospodarowania przestrzennego oraz zwizane z realizacj procesu budowlanego. Co prawda, rozwizanie przewidziane komentowanym art. 73 (a tak|e w art. 47a ustawy o ochronie przyrody) s zredagowane w sposób bezwzgldny, zobowizujcy do ich respektowania, tyle |e o szczegóBach rozstrzygaj organy wBa[ciwe przede wszystkim w zakresie zagospodarowania przestrzennego. O ile za[ lokalizacja inwestycji dokonywana jest z wyBczeniem wymagaD dotyczcych zagospodarowania przestrzennego, odnoszce si do niej decyzje administracyjne musz respektowa uwarunkowania przewidziane w art. 73 ust. 2-4 komentowanej ustawy. PrzykBadami mo|e by ustalanie lokalizacji autostrady (oraz niektórych dróg ekspresowych), co- stosownie do art. 25 ustawy o autostradach pBatnych oraz Krajowym Funduszu Drogowym - nastpuje z wyBczeniem przepisów o zagospodarowaniu przestrzennym. 7. Instrumentów zwizanych z kontrol prawidBowo[ci stosowania omawianych rozwizaD, zwBaszcza za[ zmierzajcych do ustalenia, czy s respektowane nakazy wynikajce z komentowanego art. 73 (a tak|e art. 47a ustawy o ochronie przyrody) nale|y poszukiwa m.in. w wymaganiach dotyczcych uspoBecznienia procesów podejmowania rozstrzygni dotyczcych korzystania ze [rodowiska oraz jego ochrony (por. ustaw z dnia 9 listopada 2000 r. o dostpie do informacji o [rodowisku i jego ochronie oraz o ocenach oddziaBywania na [rodowisko). 8.  Powa|n awari , stosownie do art. 3 pkt 23 POZ, jest  niespodziewane i nagBe zdarzenie, w szczególno[ci emisja, po|ar lub eksplozja, powstaBe w trakcie procesu przemysBowego, magazynowania lub transportu, w których wystpuje jednak lub wicej niebezpiecznych 22 substancji, prowadzce do natychmiastowego powstania zagro|enia dla |ycia lub zdrowia ludzi bdz [rodowiska lub powstania takiego zagro|enia |ycia lub zdrowia bdz [rodowiska lub powstania takiego zagro|enia z opóznieniem . Zasady odnoszce si do zapobiegania takim awariom oraz ograniczania (usuwania) jej skutków reguluje tytuB IV komentowanej ustawy (art. 243 - 271). Autor: Aleksander LipiDski NOTA REDAKCYJNA Komentarz uwzgldnia przepis art. 73 niniejszej ustawy w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej przez art. 1 ustawy z dnia 3 pazdziernika 2003 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony [rodowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 190, poz. 1865) z dniem 8 grudnia 2003 r. Art. 73. 1. W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu uwzgldnia si w szczególno[ci ograniczenia wynikajce z: 1) ustanowienia w trybie przepisów ustawy o ochronie przyrody parku narodowego, rezerwatu przyrody, parku krajobrazowego, obszaru chronionego krajobrazu, zespoBu przyrodniczo-krajobrazowego, u|ytku ekologicznego, stanowiska dokumentacyjnego, pomników przyrody oraz ich otulin, 2) utworzenia obszarów ograniczonego u|ytkowania, 3) ustalenia w trybie przepisów ustawy - Prawo wodne warunków korzystania z wód regionu wodnego i zlewni oraz ustanowienia stref ochronnych uj wód, a tak|e obszarów ochronnych zbiorników wód [ródldowych. 2. Linie komunikacyjne, napowietrzne i podziemne rurocigi, linie kablowe oraz inne obiekty liniowe przeprowadza si i wykonuje w sposób zapewniajcy ograniczenie ich oddziaBywania na [rodowisko, w tym: 1) ochron walorów krajobrazowych, 2) mo|liwo[ przemieszczania si dziko |yjcych zwierzt. 23 3. W granicach administracyjnych miast oraz w obrbie zwartej zabudowy wsi jest zabroniona budowa zakBadów stwarzajcych zagro|enie dla |ycia lub zdrowia ludzi, a w szczególno[ci zagro|enie wystpienia powa|nych awarii. Rozbudowa takich zakBadów jest dopuszczalna pod warunkiem, |e doprowadzi ona do ograniczenia zagro|enia dla zdrowia ludzi, w tym wystpienia powa|nych awarii. 4. ZakBady stwarzajce zagro|enie wystpienia powa|nych awarii powinny by lokalizowane w bezpiecznej odlegBo[ci od siebie, od osiedli mieszkaniowych, od obiektów u|yteczno[ci publicznej, budynków zamieszkania zbiorowego i obszarów, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 3. 1. W art. 73 wskazano na konieczno[ uwzgldniania w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz w decyzjach ustalajcych warunki zabudowy i zagospodarowania terenu ograniczeD wynikajcych zwBaszcza z przepisów ustawy o ochronie przyrody, o których mowa w ust. 1 pkt 1 omawianego artykuBu. Ograniczenia te s objte tak|e przepisami prawa ochrony [rodowiska: 1) wprowadzajcymi obszary ograniczonego u|ytkowania, o których mowa w tytule II -  Ochrona zasobów [rodowiska dziaB IX -  Ograniczanie sposobu korzystania z nieruchomo[ci w zwizku z ochron [rodowiska , 2) nakazujcymi przeprowadzenie i wykonywanie linii komunikacyjnych, rurocigów napowietrznych i podziemnych, linii kablowych oraz innych obiektów liniowych, w sposób zapewniajcy ograniczenie ich oddziaBywania na [rodowisko, w tym tak|e ochron walorów krajobrazowych oraz utrzymanie mo|liwo[ci przemieszczania si dziko |yjcych zwierzt (art. 73 ust. 2 p.o.[.), 3) zakazujcymi w granicach administracyjnych miast oraz w obrbie zwartej zabudowy wsi budowy zakBadów stwarzajcych zagro|enie dla |ycia lub zdrowia ludzi, a w szczególno[ci zagro|enie wystpienia powa|nych awarii; rozbudowa takich zakBadów jest dopuszczalna pod warunkiem, |e doprowadzi ona do ograniczenia zagro|enia dla |ycia lub zdrowia ludzi, w tym wystpienia powa|nych awarii (art. 73 ust. 3 p.o.[.), 24 4) wprowadzajcymi obowizek lokalizowania zakBadów stwarzajcych zagro|enie wystpienia powa|nych awarii w bezpiecznej odlegBo[ci od siebie, od osiedli mieszkaniowych, od obiektów u|yteczno[ci publicznej, budynków zamieszkania zbiorowego itp. (art. 73 ust. 4 p.o.[.). Ustawowe ograniczenia wymagajce uwzgldnienia w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz w decyzji ustalajcej warunki zabudowy i zagospodarowania terenu objte s te| prawem wodnym i dotycz obszarów, dla których ustalono warunki korzystania z wód dorzecza i obszarów zbiorników wód podziemnych, jak te| stref ochronnych uj wód. 2. Art. 73 ust. 1 pkt 3 p.o.[. w brzmieniu ustalonym przez art. 203 pkt 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. - prawo wodne (Dz. U. Nr 115 poz. 1229). Autor: Edward Radziszewski 1. Art. 73 dotyczy zarówno ró|nych zagadnieD, dla których Bcznikiem jest wpByw na problematyk planowania i zagospodarowania przestrzennego. Pomimo |e bezpo[rednio jedynie ust. 1 i 3a odnosz si do aktów planistycznych, tak|e pozostaBa regulacja zawarta w tym artykule bdzie przez okre[lenie odpowiednich wymagaD na nie w sposób wi|cy wpBywa. Jednak|e przepisy zawarte w art. 73 dotycz tak|e aktów indywidualnych z zakresu planowania przestrzennego, tak te| jest w przypadku ust. 2 i 3 co do aktów z zakresu budownictwa. Art. 73 ust. 1 odnosi si uwarunkowaD zewntrznych aktów planistycznych i aktów indywidualnych z zakresu planowania przestrzennego, tj. do ograniczeD zwizanych z niektórymi strefami specjalnymi w zakresie ochrony [rodowiska. Obszary te s tworzone na podstawie ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (park narodowy, rezerwat przyrody, park krajobrazowy, obszar chronionego krajobrazu, obszar Natura 2000, zespóB przyrodniczo-krajobrazowy, u|ytek ekologiczny, stanowisko dokumentacyjne, pomnik przyrody oraz ich otuliny), ustawy - Prawo ochrony [rodowiska (obszary ograniczonego 25 u|ytkowania, strefy przemysBowe, obszary ciche w aglomeracji oraz obszary ciche poza aglomeracj), ustawy - Prawo wodne (strefy ochronne uj wód, obszary ochronne zbiorników wód [ródldowych). Ograniczenia zwizane z planowaniem i zagospodarowaniem przestrzennym wynika bd z przepisów ustawowych dotyczcych stref, aktów tworzcych te strefy lub szczególnych przyjmowanych w zwizku z funkcjonowaniem tych stref (np. planów ochrony). Zarazem zauwa|y mo|na, |e tak|e inne, niewymienione strefy specjalne zwizane z ochron [rodowiska bd wywiera potencjalny, lecz wi|cy wpByw na akty z zakresu planowania i zagospodarowania przestrzennego (ogrody botaniczne, ogrody zoologiczne, park gminny, las ochronny). W art. 73 ust. 1, poza obszarami specjalnymi, wskazano tak|e na akt prawny, stwierdzajc, |e warunki korzystania z wód regionu wodnego i zlewni s ustalane na podstawie ustawy - Prawo wodne. W art. 73 ust. 2-5 okre[lono szczegóBowe wymagania lokalizacyjne (A. LipiDski zwraca uwag, |e maj one charakter uznaniowy; zob. A. LipiDski, Ochrona [rodowiska w dziaBalno[ci inwestycyjnej, w: Prawo ochrony [rodowiska dla praktyków, cz[ 9, rozdziaB 4, podrozdziaB 3, s. 7). Dotyczy to inwestycji, które mog w znaczcy sposób wpByn na [rodowisko, w tym krajobraz. W art. 73 ust. 2 okre[lono wymóg, aby linie komunikacyjne, napowietrzne i podziemne rurocigi, linie kablowe oraz inne obiekty liniowe przeprowadzi (co odnosi si wprost do procesu planowania przestrzennego) i wykonywa (co ju| odnosi si bdzie do procesu budowlanego) w sposób zapewniajcy ograniczenie ich oddziaBywania na [rodowisko, w tym: 1) ochron walorów krajobrazowych, 2) mo|liwo[ przemieszczania si dziko |yjcych zwierzt. Szczególne wymogi ochronne odniesiono do obszarów zamieszkanych przez ludzi, majc na wzgldzie ich |ycie i zdrowie. W granicach administracyjnych miast oraz w obrbie zwartej zabudowy wsi jest zabroniona budowa zakBadów stwarzajcych zagro|enie dla |ycia lub 26 zdrowia ludzi, a w szczególno[ci zagro|enie wystpienia powa|nych awarii. Rozbudowa takich zakBadów jest dopuszczalna pod warunkiem, |e doprowadzi ona do ograniczenia zagro|enia dla zdrowia ludzi, w tym wystpienia powa|nych awarii (art. 73 ust. 3). Zarazem wskaza trzeba, |e wyjtki od tego rygorystycznego wymogu wprowadzone mog by wBa[nie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, je|eli tereny zostan w nim przeznaczone do dziaBalno[ci produkcyjnej, skBadowania i magazynowania, a plan nie zawiera ograniczeD dotyczcych zakBadów stwarzajcych zagro|enie dla |ycia lub zdrowia ludzi (art. 73 ust. 3a). Pozostawiono wic ograniczon swobod w tym zakresie ustalajcej plan gminie. 2. Granice administracyjne miast ustalane s zgodnie z przepisami rozporzdzenia Ministra Infrastruktury z 27 stycznia 2004 r. w sprawie ewidencjonowania przez SBu|b Geodezyjn i Kartograficzn przebiegu granic i powierzchni jednostek podziaBu terytorialnego paDstwa (Dz. U. Nr 18, poz. 173). Granice te bd to|same z granicami gminy lub miejscowo[ci majcej status miasta (ustalenie tych granic odbywa si na podstawie rozporzdzenia Rady Ministrów wydanego na podstawie art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorzdzie gminnym). Natomiast brak jest jednoznacznego, prawnie okre[lonego sposobu wyznaczenia zwartej zabudowy wsi. Bdzie ona ustalana na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a w razie jego braku, okoliczno[ci faktycznych zwizanych z lokaln, terenowo ograniczon intensywno[ci takiej zabudowy. 3. Ograniczenia lokalizacyjne zwizane s z zakBadami stwarzajcymi zagro|enie dla |ycia lub zdrowia ludzi. Kategoria taka nie jest jednak prawnie okre[lona i zaliczenie zakBadu do niej nastpowa bdzie indywidualnie w zwizku z caBoksztaBtem zagro|eD powodowanych przez zakBad, w szczególno[ci w kontek[cie wystpienia powa|nych awarii (patrz tytuB IV p.o.[.). Przepisy zawarte w art. 73 ust. 4-6 dotycz zakBadów stwarzajcych zagro|enie wystpienia powa|nych awarii (na temat pojcia patrz 27 komentarz do art. 244) i stanowi transpozycj wymagaD okre[lonych bezpo[rednio w art. 12 ust. 1 dyrektywy Rady 96/82/WE w sprawie kontroli niebezpieczeDstwa powa|nych awarii zwizanych z substancjami niebezpiecznymi (w brzmieniu nadanym przez dyrektyw 2003/105/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 16 grudnia 2003 r. zmieniajc dyrektyw Rady 96/82/WE w sprawie kontroli niebezpieczeDstwa powa|nych awarii zwizanych z substancjami niebezpiecznymi (Dz. Urz. WE L 345 z 31.12.2003 r., s. 97). W zwizku z t regulacj, jako wytyczne dla planistów, wskazano, |e: 1) zakBady stwarzajce zagro|enie wystpienia powa|nych awarii powinny by lokalizowane w bezpiecznej odlegBo[ci od siebie, od osiedli mieszkaniowych, od obiektów u|yteczno[ci publicznej, budynków zamieszkania zbiorowego i takich obszarów, jak park narodowy, rezerwat przyrody, park krajobrazowy, obszar chronionego krajobrazu, obszar Natura 2000, zespóB przyrodniczo-krajobrazowy, u|ytek ekologiczny, stanowisko dokumentacyjne, pomnik przyrody oraz ich otuliny, strefa ochronna ujcia wody, a tak|e obszar ochronny zbiorników wód [ródldowych, od upraw wieloletnich, od dróg krajowych oraz od linii kolejowych o znaczeniu paDstwowym (art. 73 ust. 4), 2) wskutek nowelizacji ustawy - Prawo ochrony [rodowiska z 24 lutego 2006 r. wprowadzono, jako zasad, |e tak|e osiedla mieszkaniowe, obiekty u|yteczno[ci publicznej, budynki zamieszkania zbiorowego, obszary, takie jak park narodowy, rezerwat przyrody, park krajobrazowy, obszar chronionego krajobrazu, obszar Natura 2000, zespóB przyrodniczo- krajobrazowy, u|ytek ekologiczny, stanowisko dokumentacyjne, pomnik przyrody oraz ich otuliny, strefa ochronna ujcia wody, a tak|e obszar ochronny zbiorników wód [ródldowych, drogi krajowe oraz linie kolejowe o znaczeniu paDstwowym powinny by lokalizowane w bezpiecznej odlegBo[ci od zakBadów stwarzajcych zagro|enie wystpienia powa|nych awarii (art. 73 ust. 5). 4. Pojcie bezpiecznej odlegBo[ci podlega oczywi[cie indywidualnej ocenie w odniesieniu do konkretnych zakBadów i ssiadujcych z nimi 28 obiektów dokonywanej zarówno przez projektanta, jak i inwestora oraz organy administracji w ramach podejmowanych przez nie dziaBaD wBadczych (w niektórych przypadkach organy te bd weryfikowaBy ocen dokonan przez projektanta lub inwestora). W przypadku niemo|liwo[ci zachowania bezpiecznej odlegBo[ci w odniesieniu do ju| istniejcych zakBadów umo|liwiono organom Inspekcji Ochrony Zrodowiska podjcie dziaBaD administracyjnych. Mog one, po uzyskaniu opinii wBa[ciwego organu PaDstwowej Stra|y Po|arnej, wyda decyzj w zakresie naBo|enia dodatkowych zabezpieczeD technicznych, której celem jest zmniejszenie niebezpieczeDstwa, na jakie s nara|eni ludzie (art. 73 ust. 6). Nale|y zauwa|y, |e zarówno cel, jak i tre[ tej decyzji s w ustawie do[ ogólnikowo potraktowane. Decyzja majca charakter fakultatywny nakBadana bdzie wyBcznie z urzdu, a jej tre[ci bdzie okre[lenie dodatkowych, niewynikajcych z obowizujcych przepisów prawnych oraz nienaBo|onych w drodze innych decyzji administracyjnych zabezpieczeD technicznych. Celem tych zabezpieczeD jest zmniejszenie niebezpieczeDstwa, na jakie s nara|eni ludzie; chodzi wic o faktyczne, a nie potencjalne zagro|enia. Ka|dorazowo przesBanki wydania decyzji powinny zosta szczegóBowo wskazane w uzasadnieniu decyzji. Opinia organu PaDstwowej Stra|y Po|arnej wydawana jest na podstawie art. 106 k.p.a. WBa[ciwymi organami Stra|y s, w zale|no[ci od zagro|enia powa|n awari: a) komendant powiatowy - w sprawach dotyczcych zakBadów o zwikszonym ryzyku, b) komendant wojewódzki - w sprawach dotyczcych zakBadów o du|ym ryzyku. Autor: Zbigniew Bukowski 29 Art. 74 NOTA REDAKCYJNA Komentarz w tezie 2 uwzgldnia przepisy ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 1999 r. Nr 15, poz. 139), która utraciBa moc na podstawie art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r. Nr 80, poz. 717) z dniem 11 lipca 2003 r. Komentarz uwzgldnia przepisy ustawy z dnia 16 pazdziernika 1991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2001 r. Nr 99, poz. 1079), które utraciBy moc na podstawie art. 161 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880) z dniem 1 maja 2004 r. 1. Przez  oszczdne wykorzystanie terenu nale|y rozumie ograniczenie zmiany sposobu wykorzystywania (zagospodarowania) nieruchomo[ci gruntowych, zwBaszcza w razie wykonywania obiektów budowlanych. Obowizek ten w istocie ma charakter uznaniowy. O sposobie jego realizacji rozstrzyga odpowiednio: - rada gminy w uchwale przyjmujcej miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, - organ podejmujcy decyzj w sprawie ustalenia warunków zabudowy i zagospodarowania terenu (w zasadzie wójt, burmistrz, prezydent miasta) bdz ustalajcy lokalizacj autostrady (wojewoda, który jest zwizany wskazaniami lokalizacyjnymi okre[lonymi przez ministra wBa[ciwego do spraw administracji publicznej), - organy wBa[ciwe w sprawach wywBaszczania nieruchomo[ci. 2. Do instrumentów prawnych wspomagajcych wykonanie tego obowizku zaliczy nale|y te, które: - zapewniaj udziaB spoBeczeDstwa w procedurze sporzdzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (wnioski po adresem projektowanych rozwizaD, protesty, zarzuty, mo|liwo[ poddania uchwaB rady gminy kontroli sdowoadministracyjnej, poddanie projektu planu procedurze ocen oddziaBywania na [rodowisko), ustalania warunków zabudowy i zagospodarowania terenu oraz lokalizacji 30 autostrady (procedura ocen oddziaBywania na [rodowisko, prowadzenie postpowania z udziaBem spoBeczeDstwa); [por. w tej kwestii ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym, oraz z dnia 27 pazdziernika 1994 r. o autostradach pBatnych oraz Krajowym Funduszu Drogowym], - uzale|niaj dokonanie zmiany przeznaczenia nieruchomo[ci gruntowej (a w istocie uchwaB rady gminy w przedmiocie przyjcia planu miejscowego) od zgody innych organów. PrzykBadami mo|e by uzale|nienie zmiany przeznaczenia: - gruntów rolnych lub le[nych wy|szych klas od zgody wBa[ciwego organu administracji rzdowej (art. 7 ustawy o ochronie gruntów rolnych i le[nych), - terenu, na którym ro[nie starodrzew, od zgody starosty (art. 44 ustawy o ochronie przyrody), - w razie spadku warto[ci nieruchomo[ci spowodowanej podjciem rozstrzygnicia okre[lajcego przeznaczenie nieruchomo[ci daj jej wBa[cicielowi (u|ytkownikowi wieczystemu) roszczenie odpowiednio o wykup, zamian bdz odszkodowanie z tytuBu spadku warto[ci nieruchomo[ci; por. w tej kwestii art. 36 u.z.p. czy te| art. 13 oraz art. 61 prawa wodnego, - powoduj finansowe konsekwencje zmiany sposobu wykorzystania nieruchomo[ci gruntowej. PrzykBadami mog by: - tzw. nale|no[, opBaty roczne oraz odszkodowanie za przedwczesny wyrb drzewostanu z tytuBu wyBczenia gruntów rolnych (le[nych) z dotychczasowego wykorzystania (art. 12 i nast. ustawy o ochronie gruntów rolnych i le[nych), - opBaty za usunicie drzew lub krzewów (art. 47e ustawy o ochronie gruntów rolnych i le[nych). Autor: Aleksander LipiDski Art. 74 okre[la szczegóBowe wymaganie w zakresie korzystania z terenu w ramach przygotowywania i realizacji inwestycji. Dopuszczalny 31 sposób korzystania okre[lono jako oszczdny, co zwizane jest z ogólnym wymogiem pozostawienia [rodowiska w mo|liwie jak najbardziej niezmienionym, naturalnym stanie, co jest przez realizowanie inwestycji naruszane. Wymóg ten skierowany jest do projektantów, którzy powinni go uwzgldnia przygotowujc zarówno projekt budowlany, jak i projekt zagospodarowania dziaBki. Podlega to weryfikacji przez organ administracji architektoniczno-budowlanej. A. LipiDski w: Ustawa - Prawo ochrony [rodowiska. Komentarz, red. J. Jendro[ka, WrocBaw 2002, s. 332) wskazuje, |e oszczdne korzystanie z terenu polega na  ograniczeniu zmiany sposobu wykorzystania (zagospodarowania) nieruchomo[ci gruntowych, zwBaszcza w razie wykonywania obiektów budowlanych , podkre[lajc zarazem jego uznaniowy charakter. Jednak|e wymóg ten w trakcie realizacji inwestycji ci|y bdzie na wszelkich podmiotach uczestniczcych, w tym na inwestorze, a w szczególno[ci na wykonawcy. Autor: Zbigniew Bukowski Art. 75 NOTA REDAKCYJNA Komentarz w tezie 1 uwzgldnia przepisy ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 1999 r. Nr 15, poz. 139), która utraciBa moc na podstawie art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r. Nr 80, poz. 717) z dniem 11 lipca 2003 r. Komentarz w tezie 2 uwzgldnia przepis art. 39 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2000 r. Nr 106, poz. 1126) w brzmieniu sprzed jego nowelizacji na podstawie art. 1 pkt 33 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o zmianie ustawy - Prawo budowlane oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 80, poz. 718) z dniem 11 lipca 2003 r. Komentarz uwzgldnia przepisy ustawy z dnia 16 pazdziernika 1991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2001 r. Nr 99, poz. 1079), które utraciBy 32 moc na podstawie art. 161 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880) z dniem 1 maja 2004 r. 1. Okre[lone tu wymagania podlegaj konkretyzacji w decyzjach administracyjnych, których uzyskanie jest niezbdne do realizacji inwestycji. Wbrew temu, co wynika z ust. 3, nie jest to tylko pozwolenie na budow. Przede wszystkim bdzie to decyzja ustalajca warunki zabudowy i zagospodarowania terenu. Stosownie do art. 41u.z.p., wniosek w takiej sprawie winien m.in. zamierzenia zwizane z ochron [rodowiska (funkcje i sposób zagospodarowania terenu, charakterystyk zabudowy, zapotrzebowanie na wod, energi, sposób odprowadzania lub oczyszczania [cieków, unieszkodliwiania odpadów, dane charakteryzujce wpByw zamierzenia na [rodowisko. Decyzja winna za[ rozstrzyga o |daniu wniosku. Stosownie do art. 2 ustawy z 2001 r. o odpadach, decyzja ustalajca warunki zabudowy i zagospodarowania terenu mo|e przesdzi o tym, |e masy ziemne (skalne) usuwane (przemieszczane) w zwizku z realizacj inwestycji (wydobywaniem kopalin), a tak|e niektóre inne substancje nie bd odpadami. Nie wszystkie za[ roboty wpBywajce na uksztaBtowanie terenu, stan gleby i stosunki wodne bd wymaga pozwolenia na budow. 2. Przepisów o zagospodarowaniu przestrzennym nie stosuje si w sprawach dotyczcych ustalenia lokalizacji autostrady. Decyzja w takiej sprawie winna natomiast okre[la m.in. wymagania  wynikajce z potrzeb ochrony [rodowiska (art. 22 ust. 1 ustawy o autostradach pBatnych oraz Krajowym Funduszu Drogowym). W odniesieniu do przedsiwzi wymagajcych uzyskania pozwolenia na budow dalsze szczegóBy wynikaj z ustawy - Prawo budowlane. Przede wszystkim zakBada ono, |e (z nielicznymi wyjtkami) roboty budowlane mo|na rozpocz jedynie na podstawie ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budow (art. 28 prawa bududowlanego). Jednym z elementów takiego pozwolenia jest natomiast zatwierdzenie projektu budowlanego. Ten ostatni musi by zgodny z decyzj ustalajc warunki zabudowy i zagospodarowania terenu, a nadto okre[la sposób odprowadzania 33 (oczyszczania) [cieków, charakterystyk ekologiczn obiektu budowlanego. Przed wydaniem takiej decyzji wBa[ciwy organ sprawdza jego zgodno[ m.in. z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego i wymaganiami ochrony [rodowiska (art. 34-35 prawa budowlanego). Warto zwróci uwag, |e niekiedy uzyskanie pozwolenie na budow wymaga uzyskania zgody innego organu bdz musi by udzielone we wspóBdziaBaniu z nim (tj. po dokonaniu uzgodnienia bdz zasigniciu opinii). TytuBem przykBadu mo|na wskaza na nastpujce rozwizania: - art. 36 ustawy o ochronie przyrody wymaga uzgodnienia z wojewod pozwolenia na budow na obszarze parku narodowego, - art. 39a prawa budowlanego uzale|nia pozwolenie na budow na obszarze pomnika zagBady lub jego strefy ochronnej od zgody wojewody, - art. 39 prawa budowlanego wymaga, by pozwolenie na budow obiektu budowlanego wpisanego do rejestru zabytków byBo udzielane w uzgodnieniu (gdy dotyczy obiektów budowlanych wpisanych do rejestru zabytków) bdz po zasigniciu opinii (gdy ochrona konserwatorska zostaBa ustanowiona w drodze miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego) wojewódzkiego konserwatora zabytków. 3. yródBem wtpliwo[ci mo|e natomiast by terminologia art. 75 POZ; mowa tam bowiem o  pracach budowlanych . Pojcie to nie ma definicji ustawowej. Prawu budowlanemu znane jest natomiast okre[lenie  roboty budowlane ; polegaj one na budowie (tj. wykonywaniu, odbudowie, rozbudowie, nadbudowie oraz przebudowie), a tak|e monta|u, remoncie lub rozbiórce obiektu budowlanego. Wbrew sformuBowaniu art. 75 ust. 4 POZ, szczegóBowe okre[lenie zakresu obowizków wynikajcych z ust. 1 oraz 3 nie zawsze bdzie mo|liwe. TytuBem przykBadu mo|na wskaza na sytuacj, w której wBa[ciwe w tych sprawa bd inne organy (np. w zakresie wyra|enia zgody na usunicie drzewa czy te| udzielenia pozwolenia wodnoprawnego. 4. Co do pojcia kompensacji przyrodniczej zob. art. 3 pkt 8 POZ. 5. Uchybienie obowizkom okre[lonym w art. 75 jest wykroczeniem zagro|onym kar grzywny [art. 330 POZ]. 34 Autor: Aleksander LipiDski 1. Inwestor realizujcy planowane przedsiwzicie (inwestycj) ma obowizek wszechstronnego uwzgldniania ochrony [rodowiska w zakresie wskazanym w ust. 1-4 art. 75 p.o.[. SzczegóBowy zakres tych obowizków powinien by ustalony w pozwoleniu na budow, wydawanym przez organ administracji architektoniczno-budowlanej, stosownie do wBa[ciwo[ci okre[lonej przepisami rozdziaBu 8  Organy administracji architektoniczno- budowlanej i nadzoru budowlanego prawa budowlanego. 2. Kompensacj przyrodnicz stosowan w celu naprawienia szkód powstaBych w przypadku braku mo|liwo[ci zapewnienia ochrony elementów przyrodniczych, o której mowa w art. 75 ust. 3 p.o.[., jest zespóB dziaBaD obejmujcych w szczególno[ci roboty budowlane, roboty ziemne, rekultywacj gleby, zalesianie, zadrzewianie lub tworzenie skupieD ro[linno[ci, prowadzcych do przywrócenia równowagi przyrodniczej na danym terenie (art. 3 pkt 8 p.o.[.). Autor: Edward Radziszewski 1. W art. 75 okre[lone zostaBy wymagania z zakresu ochrony [rodowiska, które powinny by przestrzegane przy prowadzeniu prac budowlanych, w tym zawarte w pozwoleniu na budow. Organ administracji architektoniczno-budowlanej w pozwoleniu na budow powinien obligatoryjnie szczegóBowo okre[li zakres obowizku uwzgldnienia przez inwestora ochrony [rodowiska na obszarze prowadzenia prac budowlanych, a w szczególno[ci ochrony gleby, zieleni, naturalnego uksztaBtowania terenu i stosunków wodnych. Nale|y te| zwróci uwag na de facto odwoBanie si w tym przepisie do wiedzy przyrodniczej, a nie do obowizków wynikajcych z przepisów prawnych. Ponadto w pozwoleniu na budow w sytuacji, w której ochrona elementów przyrodniczych przy prowadzeniu prac budowlanych nie jest mo|liwa, obligatoryjnie okre[la si zakres dziaBaD majcych na celu naprawienie wyrzdzonych szkód, w szczególno[ci przez kompensacj 35 przyrodnicz. DziaBania te bd zawsze okre[lane indywidualnie, w zale|no[ci od wyrzdzonych szkód przyrodniczych. Pojcie kompensacji przyrodniczej zdefiniowane zostaBo w art. 3 pkt 8 jako zespóB dziaBaD obejmujcych w szczególno[ci roboty budowlane, roboty ziemne, rekultywacj gleby, zalesianie, zadrzewianie lub tworzenie skupieD ro[linno[ci, prowadzcych do przywrócenia równowagi przyrodniczej lub tworzenie skupieD ro[linno[ci, prowadzcych do przywrócenia równowagi przyrodniczej na danym terenie, wyrównania szkód dokonanych w [rodowisku przez realizacj przedsiwzicia i zachowanie walorów krajobrazowych. Wyjtkiem w tym zakresie s przedsiwzicia, dla których przeprowadzone byBo postpowanie w sprawie oceny oddziaBywania na [rodowisko, dla nich bowiem kompensacja przyrodnicza okre[lana jest nie w pozwoleniu na budow, lecz w decyzji o [rodowiskowych uwarunkowaniach. Natomiast inne, ni| kompensacja przyrodnicza, dziaBania majce na celu naprawienie wyrzdzonych szkód tak|e okre[lane s w pozwoleniu na budow. 2. Przy faktycznym prowadzeniu prac budowlanych konieczne jest przestrzeganie obowizków okre[lonych w art. 75, z czego jeden obowizek wynika wprost z ustawy (okre[lony w ust. 2), a dwa s konkretyzowane w pozwoleniu na budow (okre[lone w ust. 1 i ust. 3). Bezpo[rednio z przepisów ustawy wynika obowizek wykorzystywania i przeksztaBcania elementów przyrodniczych wyBcznie w takim zakresie, w jakim jest to konieczne w zwizku z realizacj konkretnej inwestycji. Natomiast nawet w przypadku braku odpowiedniej konkretyzacji obowizków okre[lonych w art. 75 ust. 1 i 3 w pozwoleniu na budow, s to i tak wymagania wprost ci|ce na inwestorze w trakcie procesu budowlanego. W pozwoleniu na budow nastpuje bowiem jedynie ustalenie ich zakresu, a nie ich naBo|enie (patrz ust. 4). Naruszenie obowizków okre[lonych w art. 75 w trakcie prac budowlanych jest wykroczeniem zagro|onym kar grzywny (patrz art. 330). 36 Autor: Zbigniew Bukowski Art. 76 NOTA REDAKCYJNA Komentarz uwzgldnia przepis art. 76 niniejszej ustawy w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej przez art. 1 ustawy z dnia 3 pazdziernika 2003 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony [rodowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 190, poz. 1865) z dniem 8 grudnia 2003 r. Art. 76. 1. Nowo zbudowany lub zmodernizowany obiekt budowlany, zespóB obiektów lub instalacja nie mog by oddane do u|ytku, je|eli nie speBniaj wymagaD ochrony [rodowiska, o których mowa w ust. 2. 2. Wymaganiami ochrony [rodowiska dla nowo zbudowanego lub zmodernizowanego obiektu budowlanego, zespoBu obiektów lub instalacji s: 1) wykonanie wymaganych przepisami lub okre[lonych w decyzjach administracyjnych [rodków technicznych chronicych [rodowisko, 2) zastosowanie odpowiednich rozwizaD technologicznych, wynikajcych z ustaw lub decyzji, 3) uzyskanie wymaganych decyzji okre[lajcych zakres i warunki korzystania ze [rodowiska, 4) dotrzymywanie na etapie wymaganych prawem badaD i sprawdzeD, wynikajcych z mocy prawa standardów emisyjnych oraz okre[lonych w pozwoleniu warunków emisji. 3. Nowo zbudowany lub zmodernizowany obiekt budowlany, zespóB obiektów lub instalacja nie mog by eksploatowane, je|eli w okresie 30 dni od zakoDczenia rozruchu nie s dotrzymywane wynikajce z mocy prawa standardy emisyjne albo okre[lone w pozwoleniu warunki emisji, ustalone dla fazy po zakoDczeniu rozruchu. 4. Na 30 dni przed terminem oddania do u|ytku nowo zbudowanego lub zmodernizowanego obiektu budowlanego, zespoBu obiektów lub instalacji realizowanych jako przedsiwzicie mogce znaczco oddziaBywa na [rodowisko, o którym mowa w art. 51 ust. 1, inwestor jest 37 obowizany poinformowa wojewódzkiego inspektora ochrony [rodowiska o planowanym terminie: 1) oddania do u|ytku nowo zbudowanego lub zmodernizowanego obiektu budowlanego, zespoBu obiektów lub instalacji, 2) zakoDczenia rozruchu instalacji, je|eli jest on przewidywany. 1. Przedstawienie wyczerpujcego katalogu wymagaD ochrony [rodowiska, o których mowa w ust. 2, jest niezwykle trudne. Zale|y on bowiem od wielu okoliczno[ci, zwBaszcza takich, jak wielko[, rodzaj i przeznaczenie obiektu budowlanego, jego lokalizacja itd. Wymagania te podlegaj uszczegóBowieniu przede wszystkim w pozwoleniu na budow (a przewa|nie w projekcie budowlanym - por. art. 33 i nast. prawa budowlanego), którego tre[ w pewnych sytuacjach mo|e by determinowana stanowiskiem organu wspóBdziaBajcego [por. komentarz do art. 75 POZ]. Kontrola speBnienia tych wymagaD jest zadaniem organów wBa[ciwych w zakresie przestrzegania przede wszystkim prawa budowlanego, jak i innych organów kontrolnych, zwBaszcza w zakresie ochrony [rodowiska [por. art. 376 i nast. POZ]. Do pozwoleD na korzystanie ze [rodowiska, o których mowa w ust. 2 pkt 3, nale|y zwBaszcza zaliczy: pozwolenia wodnoprawne, pozwolenia na wprowadzanie do [rodowiska substancji lub energii, pozwolenia z zakresu gospodarki odpadami, koncesje regulowane prawem geologicznym i górniczym, zezwolenie na usunicie drzewa (krzewu). Bez znaczenia pozostaje okoliczno[, czy taka decyzja zostaBa podjta na podstawie komentowanej ustawy, czy na innych przepisów dotyczcych korzystania ze [rodowiska. 2. Rodzaje przedsiwzi mogcych znaczco oddziaBywa na [rodowisko okre[la rozporzdzenie Rady Ministrów z dnia 24 wrze[nia 2002 r. w sprawie okre[lenia rodzajów przedsiwzi mogcych znaczco oddziaBywa na [rodowisko oraz szczegóBowych kryteriów zwizanych z kwalifikowaniem przedsiwzi do sporzdzenia raportu o oddziaBywaniu na [rodowisko (Dz. U. Nr 179, poz. 1490) wydane na podstawie art. 51 ust. 8 POZ. 38 3. Ustawa nie okre[la formy ani tre[ci informacji, które stosownie do art. 76 ust. 4 POZ maj by przekazywane wojewódzkiemu inspektorowi ochrony [rodowiska. Z przyczyn dowodowych winna by zachowana forma pisemna, za[ tre[ informacji winna co najmniej odpowiada wymaganiom omawianego przepisu. Wskazane jest, aby inwestor przede wszystkim okre[liB rodzaj, lokalizacj takiego obiektu, dane dotyczce pozwoleD itp. zwizanych z jego realizacj (pozwolenie na budow, inne pozwolenia dotyczce korzystania ze [rodowiska), a przede wszystkim zamierzony termin oddania go do u|ytku. Nie mo|e on by krótszy ni| 30 dni. Co do wymagaD zwizanych z zachowaniem tego terminu, nale|y opowiedzie si za rozwizaniem przewidzianym w art. 57 § 5 k.p.a. 4. Omawiany obowizek jest niezale|ny od wynikajcego z art. 56 ust. 1 prawa budowlanego, wedle którego inwestor, w stosunku do którego naBo|ono obowizek uzyskania pozwolenia na u|ytkowanie obiektu budowlanego, winien zawiadomi, zgodnie z wBa[ciwo[ci wynikajc z przepisów szczególnych, organy Inspekcji Ochrony Zrodowiska, PaDstwowej Inspekcji Sanitarnej, PaDstwowej Inspekcji Pracy oraz PaDstwowej Stra|y Po|arnej. 5. Ustawa zakBada, |e nie pózniej, ni| w cigu 30 dni od rozpoczcia rozruchu nowozbudowanego lub zmodernizowanego obiektu budowlanego (zespoBu obiektów, instalacji) nale|y osign standardy emisyjne wymagane ustaw bdz ustalone pozwoleniem emisyjnym [por. art. 188 ust. 2 POZ]. Inaczej mówic, w fazie rozruchu, nie dBu|ej jednak ni| przez 30 dni, dozwolone s emisje wykraczajce poza ustalone wskazniki. Dotyczy to jednak wyBcznie nowo zbudowanych (zmodernizowanych) obiektów (instalacji). W pozostaBych sytuacjach dopuszczalny czas utrzymywania si  uzasadnionych technologicznie warunków eksploatacyjnych odbiegajcych od normalnych oraz obowizujce wówczas warunki emisji winny by okre[lone w pozwoleniu. 6. O przewidywanym terminie zakoDczenia ruchu, z 30-dniowym wyprzedzeniem, nale|y powiadomi wojewódzkiego inspektora ochrony 39 [rodowiska (ust. 3-4). Równie| i takie powiadomienie winno by dokonane w formie pisemnej. 7. Uchybienie przewidzianemu w art. 76 ust. 4 obowizku przedstawienia informacji jest wykroczeniem, zagro|onym kar grzywny (art. 331 POZ). Autor: Aleksander LipiDski NOTA REDAKCYJNA Komentarz uwzgldnia przepisy ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2000 r. Nr 106, poz. 1126) w brzmieniu sprzed jej nowelizacji na podstawieart. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o zmianie ustawy - Prawo budowlane oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 80, poz. 718) z dniem 11 lipca 2003 r. Komentarz uwzgldnia przepis art. 76 niniejszej ustawy w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej przez art. 1 ustawy z dnia 3 pazdziernika 2003 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony [rodowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 190, poz. 1865) z dniem 8 grudnia 2003 r. Art. 76. 1. Nowo zbudowany lub zmodernizowany obiekt budowlany, zespóB obiektów lub instalacja nie mog by oddane do u|ytku, je|eli nie speBniaj wymagaD ochrony [rodowiska, o których mowa w ust. 2. 2. Wymaganiami ochrony [rodowiska dla nowo zbudowanego lub zmodernizowanego obiektu budowlanego, zespoBu obiektów lub instalacji s: 1) wykonanie wymaganych przepisami lub okre[lonych w decyzjach administracyjnych [rodków technicznych chronicych [rodowisko, 2) zastosowanie odpowiednich rozwizaD technologicznych, wynikajcych z ustaw lub decyzji, 3) uzyskanie wymaganych decyzji okre[lajcych zakres i warunki korzystania ze [rodowiska, 4) dotrzymywanie na etapie wymaganych prawem badaD i sprawdzeD, wynikajcych z mocy prawa standardów emisyjnych oraz okre[lonych w pozwoleniu warunków emisji. 40 3. Nowo zbudowany lub zmodernizowany obiekt budowlany, zespóB obiektów lub instalacja nie mog by eksploatowane, je|eli w okresie 30 dni od zakoDczenia rozruchu nie s dotrzymywane wynikajce z mocy prawa standardy emisyjne albo okre[lone w pozwoleniu warunki emisji, ustalone dla fazy po zakoDczeniu rozruchu. 4. Na 30 dni przed terminem oddania do u|ytku nowo zbudowanego lub zmodernizowanego obiektu budowlanego, zespoBu obiektów lub instalacji realizowanych jako przedsiwzicie mogce znaczco oddziaBywa na [rodowisko, o którym mowa w art. 51 ust. 1, inwestor jest obowizany poinformowa wojewódzkiego inspektora ochrony [rodowiska o planowanym terminie: 1) oddania do u|ytku nowo zbudowanego lub zmodernizowanego obiektu budowlanego, zespoBu obiektów lub instalacji, 2) zakoDczenia rozruchu instalacji, je|eli jest on przewidywany. 1. Przepisy art. 76 p.o.[. wi| si z przepisami prawa budowlanego o oddawaniu obiektu budowlanego do u|ytkowania. W szczególno[ci z art. 54 prawa budowlanego wynika, |e do u|ytkowania obiektu budowlanego, na którego wzniesienie jest wymagane pozwolenie na budow (art. 28 i 29 prawa budowlanego), mo|na przystpi po zawiadomieniu wBa[ciwego organu o zakoDczeniu budowy, je|eli organ ten w terminie 21 dni od daty dorczenia zawiadomienia nie zgBosi sprzeciwu. Sprzeciw ten powinien by zgBoszony w drodze decyzji. Wskazana zasada przystpienia do u|ytkowania obiektu nie ma zastosowania, je|eli wymagane jest uzyskanie pozwolenia na u|ytkowanie obiektu budowlanego (art. 55 w zw. z art. 54 ust. 1 prawa budowlanego). 2. Pozwolenie na u|ytkowanie obiektu budowlanego jest obowizkowe, je|eli wBa[ciwy organ: 1) naBo|yB ten obowizek w wydanym pozwoleniu na budow lub 2) stwierdziB, |e zgBoszony przez inwestora obiekt budowlany zostaB wykonany z naruszeniem warunków okre[lonych w pozwoleniu na budow lub 41 3) wydaB na podstawie art. 51 ust. 1 pkt 2 lub art. 71 ust. 3 prawa budowlanego decyzj nakazujc dokonanie okre[lonych czynno[ci lub przeróbek (art. 55 ust. 1tego prawa). Uzyskanie pozwolenia na u|ytkowanie wymagane jest tak|e wtedy, gdy zachodz okoliczno[ci wymienione w art. 49 ust. 1 prawa budowlanego lub gdy przystpienie do u|ytkowania obiektu budowlanego ma nastpi przed wykonaniem wszystkich robót. Prawo budowlane wyBcza jednak z mo|liwo[ci przystpienia do u|ytkowania obiektu budowlanego taki obiekt, w którym nie wykonano instalacji i urzdzeD sBu|cych ochronie [rodowiska (art. 55 ust. 2 w zw. z art. 59 ust. 3 prawa budowlanego). 3. Organem wBa[ciwym w objtych prawem budowlanym sprawach oddawania zrealizowanych obiektów budowlanych do u|ytku, s organy, o których mowa w rozdziale 8  Organy administracji architektoniczno- budowlanej i nadzoru budowlanego prawa budowlanego. 4. Inwestor, w stosunku do którego naBo|ono obowizek uzyskania pozwolenia na u|ytkowanie, ma obowizek zawiadomienia zainteresowanych organizacji o zakoDczeniu budowy i zamiarze przystpienia do u|ytkowania obiektów uzyskanych w wyniku budowy, w tym organy Inspekcji Ochrony Zrodowiska i PaDstwowej Inspekcji Sanitarnej. Prawo budowlane stanowi, |e niezajcie stanowiska przez te organy w terminie 14 dni od otrzymania zawiadomienia, nale|y uwa|a za akceptacj zamierzonego przystpienia do u|ytkowania danego obiektu budowlanego (art. 56 prawa budowlanego). 5. Przepisy art. 76 ust. 1 i 2 p.o.[. stanowi swego rodzaju wykBadni przepisów prawa budowlanego o oddawaniu do u|ytku nowo zbudowanego lub zmodernizowanego obiektu (zespoBu obiektów) lub instalacji, dokonan pod ktem potrzeb i wymagaD ochrony [rodowiska, wynikajcych z przepisów prawa ochrony [rodowiska. Natomiast przepisy art. 76 ust. 3 i 4 p.o.[., jako dotyczce etapu rozruchu i wdra|ania eksploatacji obiektu budowlanego (zespoBu obiektów) lub instalacji po oddaniu do u|ytku, s dodatkow regulacj w stosunku 42 do prawa budowlanego, dokonan pod ktem zapewnienia zgodnej z wymaganiami ochrony [rodowiska eksploatacji zrealizowanych inwestycji, wprowadzon wbrew zasadom techniki prawodawczej przepisami prawa ochrony [rodowiska. Autor: Edward Radziszewski 1. W art. 76 zawarte zostaBy przepisy dotyczce wymagaD ochrony [rodowiska w zakresie oddawania obiektów budowlanych do u|ytkowania. Dotycz one nowo zbudowanego lub przebudowanego obiektu budowlanego, zespoBu obiektów lub instalacji. Wykorzystana tutaj siatka pojciowa nie jest zgodna z wystpujc w ustawie - Prawo budowlane. Zauwa|y trzeba, |e w tym zakresie dokonano wBa[nie zmiany (ustaw z 26 kwietnia 2007 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony [rodowiska oraz niektórych innych ustaw) w caBym art. 76, zastpujc pojcie  obiekt zmodernizowany pojciem  obiekt przebudowany uzasadniajc to dostosowaniem do terminologii Prawa budowlanego. Jednak|e w Prawie budowlanym pojcie takie nie wystpuje. Co wicej, zdefiniowane w Prawie budowlanym pojcie  przebudowa nie obejmuje odbudowy, rozbudowy i nadbudowy obiektu budowlanego (mieszcz si one w ramach budowy, któr jednak trudno uto|samia z pojciem u|ytym w art. 76 - nowo zbudowany obiekt). Zamiast wic upro[ci, de facto pogBbiono chaos pojciowy (przyjmujc, |e dotychczasowe pojcie obiektu zmodernizowanego obejmowaBo te| wBa[nie rozbudow i nadbudow). Art. 76 ust. 1 wprowadza wymóg, |e nowo zbudowany lub przebudowany obiekt budowlany, zespóB obiektów lub instalacja nie mog by oddane do u|ytkowania, je|eli nie speBniaj wymagaD ochrony [rodowiska. Wymagania te s nastpujce (ust. 2): 1) wykonanie wymaganych przepisami lub okre[lonych w decyzjach administracyjnych [rodków technicznych chronicych [rodowisko, 2) zastosowanie odpowiednich rozwizaD technologicznych, wynikajcych z ustaw lub decyzji, 43 3) uzyskanie wymaganych decyzji okre[lajcych zakres i warunki korzystania ze [rodowiska, 4) dotrzymywanie na etapie wymaganych prawem badaD i sprawdzeD, wynikajcych z mocy prawa standardów emisyjnych oraz okre[lonych w pozwoleniu warunków emisji. Nale|y przyj, |e jest to, w kontek[cie ust. 1, katalog zamknity i jedynie ich niespeBnienie uniemo|liwia oddanie obiektu czy instalacji do u|ytku. Ponadto nowo zbudowany lub przebudowany obiekt budowlany, zespóB obiektów lub instalacja nie mog by eksploatowane, je|eli w okresie 30 dni od zakoDczenia rozruchu nie s dotrzymywane wynikajce z mocy prawa standardy emisyjne albo okre[lone w pozwoleniu warunki emisji, ustalone dla fazy po zakoDczeniu rozruchu. Przepis ten E. Radziszewski (tak jak i ust. 4 art. 76, którego jednak restrykcyjne znaczenie jest o wiele mniejsze) traktuje jako  dodatkow regulacj w stosunku do prawa budowlanego, dokonan pod ktem zapewnienia zgodno[ci z wymaganiami ochrony [rodowiska eksploatacji zrealizowanych inwestycji (E. Radziszewski, Prawo ochrony [rodowiska. Przepisy i komentarz, Warszawa 2003, s. 124). Jak sBusznie zreszt zauwa|a, regulacja ta jest wbrew zasadom techniki prawodawczej wprowadzona przepisami ustawy - Prawo ochrony [rodowiska, a nie ustawy - Prawo budowlane. Powoduje to trudno[ci w jej przyswojeniu sobie przez odbiorców, w szczególno[ci inwestorów. Wydaje si, |e poprawniejsze byBoby zawarcie wszystkich regulacji z zakresu procesu budowlanego w jednej ustawie - Prawie budowlanym. Nie naruszyBoby to zarazem spoisto[ci i kompleksowo[ci ustawy - Prawo ochrony [rodowiska. Art. 76 ust. 4 okre[la obowizek inwestora poinformowania wojewódzkiego inspektora ochrony [rodowiska na 30 dni przed terminem oddania do u|ytkowania nowo zbudowanego lub przebudowanego obiektu budowlanego, zespoBu obiektów lub instalacji realizowanych jako przedsiwzicie mogce znaczco oddziaBywa na [rodowisko, o którym mowa w art. 51 ust. 1 i 2, o planowanym terminie: 44 1) oddania do u|ytkowania nowo zbudowanego lub przebudowanego obiektu budowlanego, zespoBu obiektów lub instalacji, 2) zakoDczenia rozruchu instalacji, je|eli jest on przewidywany. Ustawa nie okre[la ani formy, ani tre[ci tej informacji. A. LipiDski postuluje, aby inwestor w zakresie informacji, o której mowa w pkt 1, okre[liB  rodzaj, lokalizacj takiego obiektu, dane dotyczce pozwoleD itp. zwizanych z jego realizacj (...), a przede wszystkim zamierzony termin oddania go do u|ytku (A. LipiDski, w: Ustawa - Prawo ochrony [rodowiska. Komentarz, s. 337-338). Na podstawie tej regulacji, odnoszc si do zakresu tymczasowego wykorzystywania obiektu prowadzcego dopiero do jego docelowego u|ytkowania, nale|y zwróci uwag na to, |e art. 76 ust. 4 przewiduje rozró|nienie dwóch poj: oddanie do u|ytkowania oraz zakoDczenie rozruchu instalacji, przyjmujc, |e nie s to pojcia to|same oraz, |e terminy tych czynno[ci mog by ró|ne. W szczególno[ci przyj trzeba, |e rozruch instalacji nie jest jeszcze jej normalnym u|ytkowaniem, lecz dopiero czynno[ci prowadzc do normalnego u|ytkowania instalacji. Na podstawie powy|szych przepisów wydaje si, |e jest to czynno[, która mo|e by dokonywana ju| w fazie budowy instalacji, tyle |e zakoDczenie rozruchu (a wic rozpoczcie normalnej eksploatacji) nie mo|e nastpi wcze[niej, ni| po terminie zakoDczenia postpowania odnoszcego si do oddania instalacji do u|ytkowania. Problem ten jest zwizany z kwesti stosowania pojcia rozruch w tej ustawie. 2. Ustawa - Prawo ochrony [rodowiska w przynajmniej kilku artykuBach posBuguje si sBowem  rozruch , którego definicji nie ma nie tylko w tej ustawie, ale tak|e w ustawie - Prawo budowlane. Taki stan rzeczy utrudnia wBa[ciw interpretacj regulacji ustawowych. Ka|dy obiekt budowlany, a w szczególno[ci instalacja sBu|ca do produkcji okre[lonych wyrobów, ma nastpujce fazy: projektowanie, monta|, rozruch mechaniczny, rozruch technologiczny, eksploatacj i zakoDczenie eksploatacji. Pojcie  rozruch pojawia si w ustawie - Prawo ochrony [rodowiska w nastpujcych artykuBach: art. 76 ust. 3 i ust. 4, art. 142 45 ust. 2, art. 147 ust. 5, art. 184 ust. 2 pkt 10 (okre[lajcy wymagania co do zawarto[ci wniosku o wydanie pozwolenia), art. 188 ust. 2 pkt 3 (przedstawiajcy zawarto[ pozwolenia), art. 331. Najistotniejszy jest wBa[nie art. 76, poniewa| w nim wBa[nie u|yto tego pojcia w sposób nielogiczny, tworzc oczywiste sprzeczno[ci zarówno w samym tym artykule, jak i wszelkich innych w ustawie odnoszcych si do rozruchu.  Rozruch instalacji to okres poprzedzajcy normaln jej eksploatacj, której rozpoczcie w sposób formalny umo|liwia m.in. pozwolenie na u|ytkowanie. Zastosowane w ust. 4 art. 76 wymaganie dwojakiego dostarczenia informacji o planowanym terminie tego samego dziaBania lub faktu jest a| nadto dowodem na niezrozumienie znaczenia sBowa  rozruch . U|ycie bowiem w przywoBanym artykule ustawy sBów to|samych z pojciem  rozruch , czyli  wykonanie niezbdnych technicznie dziaBaD przygotowawczych przed oddaniem do u|ytkowania instalacji , spowoduje, |e pkt 2 ust. 4 art. 76 bdzie miaB nastpujce brzmienie:  2) zakoDczenia niezbdnych technicznie dziaBaD przygotowawczych przed oddaniem do u|ytkowania instalacji . Wida wic wyraznie, |e mamy do czynienia z replik oczekiwania, gdy| fakty, o których mowa, to te same zdarzenia. Przy okazji nie sposób nie wskaza na innej natury sprzeczno[ tkwic w art. 76. W ust. 1 znajduje si kategoryczny zakaz oddania do u|ytkowania obiektu budowlanego, zespoBu obiektów lub instalacji, je|eli nie speBniaj wymagaD ochrony [rodowiska, z których na podkre[lenie w tym miejscu zasBuguje wymaganie opisane w pkt 4 kolejnego ustpu, czyli dotrzymywanie na etapie wymaganych prawem badaD i sprawdzeD, wynikajcych z mocy prawa standardów emisyjnych oraz okre[lonych w pozwoleniu warunków emisji. W kolejnym za[ ustpie trzecim okre[lono zakaz eksploatowania instalacji, je[li identyczne jak wy|ej wymaganie nie jest speBnione w okresie 30 dni od zakoDczenia rozruchu, a nale|y przypomnie, |e  rozruch to  wykonanie niezbdnych technicznie dziaBaD przygotowawczych przed oddaniem do u|ytkowania instalacji . Sprzeczno[ t mo|na, a chyba nawet nale|y, uzna za skutek 46 niewBa[ciwego przeniesienia do polskiego prawa sBownictwa u|ytego w dyrektywie unijnej. Celem uporzdkowania tre[ci ustawy i nadania niezbdnej jednoznaczno[ci u|ywanym sformuBowaniom nale|y de lege ferenda wnioskowa, aby w art. 76 w ust. 3zamiast sBów  zakoDczenia rozruchu wpisa  oddania do u|ytkowania , a w art. 76 w ust. 4 skre[li pkt 2. Wskazane byBoby równie| wprowadzenie definicji pojcia rozruch . 3. Uchybienie obowizkom informacyjnym okre[lonym w art. 76 ust. 4 jest wykroczeniem zagro|onym kar grzywny (patrz art. 331). Ponadto w przypadku naruszenia wszelkich obowizków okre[lonych w art. 76 zastosowanie znajd [rodki odpowiedzialno[ci administracyjnej okre[lone w art. 365 ust. 2. Autor: Zbigniew Bukowski Art. 82 1. Przepis art. 82 w sposób ogólny okre[la podstawowe zaBo|enie ochrony zasobów [rodowiska, oparte na idei dwutorowego prowadzenia tej ochrony - poprzez ustalenie wymagaD dotyczcych jako[ci tych zasobów, wraz z podejmowaniem dziaBaD sBu|cych kontroli ich przestrzegania i ewentualnym podejmowaniem dziaBaD sBu|cych przywróceniu wymagaD naruszonych, oraz podejmowanie dziaBaD sBu|cych dotrzymywaniu tych wymagaD, w szczególno[ci poprzez ograniczanie i kontrol odprowadzania do tych zasobów substancji i energii. Punktem wyj[cia w tych dziaBaniach powinno by ustalenie wymagaD jako[ciowych w postaci standardów jako[ci [rodowiska [pojcie zostaBo zdefiniowane w art. 3 pkt 34], który to obowizek co do zasady obci|a ministra wBa[ciwego ds. [rodowiska, dziaBajcego w porozumieniu z innymi organami. 2. Pod wzgldem normatywnym przepis ma w zasadzie tylko charakter informacyjny. Bezpo[rednio nie pByn z niego |adne obowizki, nale|y go 47 jednak bra pod uwag, jako ogóln wytyczn, przy stosowaniu przepisów szczegóBowych, zwBaszcza zwizanych ze stosowaniem [rodków prawnych sBu|cych ograniczaniu emisji. U|yte we wstpnym zdaniu sformuBowanie  w szczególno[ci wskazuje, i| dziaBania regulowane ustaw, dotyczce ustalania i przestrzegania wymagaD jako[ciowych, nie musz by jedynym sposobem ochrony zasobów [rodowiska. Form takiej ochrony mo|e by np. ograniczanie sposobów korzystania z niektórych zasobów czy ustalanie dozwolonego zakresu (rozmiaru) takiego korzystania. W konsekwencji mo|na stwierdzi, |e gBównym punktem zainteresowania ustawy, w zwizku z ochron zasobów [rodowiska, jest ochrona przed zanieczyszczeniem, rozumiana jako niedopuszczanie do naruszania, powodowan emisj, ustalonych wymagaD jako[ciowych. Autor: Marek Górski 1. Art. 82 stanowi, |e zapewnienie ochrony zasobów [rodowiska powinno nastpowa przez: 1) okre[lenie standardów jako[ci [rodowiska, a nastpnie dokonywanie kontroli ich osigania, poBczone z podejmowaniem dziaBaD zapobiegajcych ich przekraczaniu albo majcych na celu przywracanie wymagaD okre[lonych w tych standardach, 2) ograniczanie emisji na zasadach okre[lonych w tytule III  PrzeciwdziaBanie zanieczyszczeniom prawa ochrony [rodowiska, polegajce na zapobieganiu lub ograniczaniu wprowadzania do [rodowiska substancji lub energii. 2. Standardy jako[ci [rodowiska zostaBy zdefiniowane w art. 3 pkt 34 p.o.[. jako wymagania, jakim powinno odpowiada [rodowisko jako caBo[ lub jego poszczególne elementy przyrodnicze. Autor: Edward Radziszewski 1. Ustawodawca, definiujc pojcie ochrony [rodowiska, wskazaB, na czym ona polega. W komentowanym przepisie wskazuje najbardziej 48 podstawowe i uniwersalne metody majce doprowadzi do ochrony zasobów [rodowiska. Wida te| wyraznie nawizanie do zasady kompleksowo[ci, gdy| ustawodawca wskazuje na ochron zasobów [rodowiska, a nie poszczególnych jego elementów. Mo|na zatem przyj, |e wskazane w art. 82 sposoby ochrony odnosz si zarówno do [rodowiska jako caBo[ci, jak i do poszczególnych jego elementów. W tym drugim przypadku chodzi tak|e o to, aby uwzgldni specyfik danego elementu przyrodniczego, w stosunku do którego podejmowana jest ochrona. 2. Wymienione w komentowanym przepisie sposoby ochrony maj charakter ogólny i jednocze[nie przykBadowy. Ustawodawca nie zakBada, |e przepis ten ma wskaza wszystkie mo|liwe sposoby ochrony. Wskazuje jedynie na przykBady takich dziaBaD. Jednak|e wydaje si, |e wskazanie takich, a nie innych, kierunków ochrony [rodowiska nie jest bez znaczenia. Ustawodawca wskazaB bowiem podstawowe i najistotniejsze sposoby ochrony, tak|e o du|ym stopniu uniwersalno[ci. 3. W pkt 2 art. 82 ustawodawca wskazaB, |e podstawowym sposobem ochrony zasobów [rodowiska jest okre[lenie standardów jako[ci [rodowiska, kontrola ich osigania, oraz dziaBania zmierzajce do zachowania lub przywracania tych standardów. Obowizek ten obejmuje zarówno dziaBalno[ prawodawcz, kontroln, jak i czynno[ci faktyczne. Podstawowym obowizkiem jest obowizek okre[lenia standardów jako[ci ochrony zasobów przyrodniczych. Ustawodawca przyjB koncepcj okre[lania tych standardów w sposób obiektywny i w aktach normatywnych, przy czym akty normatywne okre[lajce standardy jako[ci ochrony zasobów przyrodniczych maj rang rozporzdzeD (zob. np. art. 105). A zatem standardy okre[la co do zasady organ wBadzy wykonawczej. Okre[lenie standardów jest czynno[ci uprzedni. Dopiero bowiem ich okre[lenie umo|liwia wykonywanie czynno[ci kontrolnych, a w konsekwencji tak|e podejmowanie dziaBaD zmierzajcych do zachowania standardów lub przywracania ich w przypadku, gdy zostaBy utracone. 49 DziaBania o charakterze kontrolnym wi| si [ci[le z prewencyjn funkcj wspóBczesnego prawa w ochronie [rodowiska. Kontrolowanie zakBada bowiem nieustann obserwacj, czy zachowywane s standardy jako[ci [rodowiska, a w przypadku ich naruszenia, czy s podejmowane dziaBania, i z jakim skutkiem, zmierzajce do doprowadzenia [rodowiska do okre[lonych standardów. Trzecim sposobem ochrony [rodowiska, wynikajcym z komentowanego przepisu, jest podejmowanie faktycznych dziaBaD, oczywi[cie prawem okre[lonych, zmierzajcych do uzyskania tych standardów lub ich utrzymania. Te z kolei dziaBania wi| si z funkcj konserwatorsk i funkcj restytucyjn prawa ochrony [rodowiska. 4. Drugim istotnym sposobem okre[lonym ogólnie przez ustawodawc, a zmierzajcym do ochrony zasobów [rodowiska, jest ograniczanie emisji, na zasadach okre[lonych w tytule III. Ustawodawca dostrzega szczególne zagro|enie dla [rodowiska, jakim s emisje i zwraca uwag na to zagro|enie. Ograniczenie emisji nastpuje zarówno przez stanowienie prawa, jak i sprawowanie kontroli, a tak|e przez dziaBania faktyczne. Rol prawa w zakresie ograniczenia emisji jest okre[lanie dopuszczalnych limitów emisyjnych, przy uwzgldnianiu mo|liwo[ci absorpcji tych emisji przez [rodowisko. W zakresie ograniczenia emisji niezbdne jest wykonywanie funkcji kontrolnych, a w przypadku przekroczenia limitu doprowadzenie [rodowiska do stanu wBa[ciwego i usunicie skutków emisji, a wic podjcie pewnych dziaBaD faktycznych. Ograniczenie emisji wi|e si przede wszystkim z funkcj prewencyjn, gdy| nale|y ju| u zródBa eliminowa zagro|enia [rodowiska. Nie bez znaczenia jest tak|e funkcja konserwatorska. Skoro ju| ustawodawca dopuszcza mo|liwo[ emisji do [rodowiska, to musi przyj takie rozwizania, które umo|liwi [rodowisku absorpcj wprowadzanych substancji z jak najmniejszym uszczerbkiem dla [rodowiska, a najlepiej bez jakiegokolwiek jego naruszenia. 50 W przypadku ograniczenia emisji, pojmowanego jako sposób ochrony zasobów [rodowiska, ustawodawca musi tak|e przewidzie, kiedy bdzie konieczne przywrócenie [rodowiska do wBa[ciwego stanu. 5. Ochrona zasobów [rodowiska, o której mowa w komentowanym przepisie, ma charakter jako[ciowy. Ustawodawca kBadzie bowiem gBówny akcent na jako[ [rodowiska. Obok ochrony jako[ciowej wystpuje te| niekiedy ochrona ilo[ciowa. Wówczas, obok wymaganych standardów ochrony jako[ci, ustawodawca zwraca te| szczególn uwag na ochron ilo[ci zasobów [rodowiska (np. ochrona wód). Autor: Bartosz Rakoczy Art. 83 1. W art. 83 zawarte zostaBy ogólne wytyczne dla delegacji ustawowych upowa|niajcych do ustalania w drodze rozporzdzeD standardów jako[ci [rodowiska. PrzykBadem takich szczegóBowych upowa|nieD mog by m.in. art. 86 ust. 1, art. 105 ust. 1 czy art. 113 ust. 1. Przepis ten jest wi|cy przy ustalaniu wszelkich standardów tego typu, tak|e na podstawie ustaw szczegóBowych (to ostatnie stwierdzenie wynikaBoby ze zwizku z art. 81 ust. 1). Standardy jako[ci, o których mowa w przepisie, maj charakter norm technicznych i zgodnie z ust. 2 powinny by wyra|ane jako poziomy substancji lub energii, dotyczy wic mog obu tych czynników. Ustalenie standardu jako poziomu substancji lub energii nale|y uzna za ustalenie maksymalnego dopuszczalnego poziomu, który nie powinien by przekroczony. 2. Zci[le materialny charakter maj wytyczne zawarte w ust. 1, wskazujce czynniki, które powinny mie znaczenie dla okre[lenia dopuszczalnych poziomów substancji lub energii, czy te| ustalenia innych wymagaD jako[ciowych. Obie wskazane w przepisie okoliczno[ci (skala wystpowania i rodzaj oddziaBywania) powinny by brane pod uwag Bcznie, obie mog by ze sob powizane i wzajemnie si warunkowa. 51 3. Przepis zawarty w ust. 2 ma nieco inny charakter, upowa|nia organ ustanawiajcy standard do terytorialnego ró|nicowania standardu - przy ogólnym okre[leniu nale|aBoby uzna, i| chodzi tu zarówno o ró|nicowanie pod wzgldem poziomu dla danej substancji lub rodzaju energii, jak równie| ró|nicowanie co do zakresu przedmiotowego, czyli obejmowanie standardem, na danym obszarze, wikszej lub mniejszej ilo[ci substancji lub rodzajów energii. To ró|nicowanie nie mo|e by jednak traktowane jako dziaBanie uznaniowe, wykBadnia celowo[ciowa wskazywaBaby, |e przede wszystkim powinno by powizane z typem obszaru i wymaganiami na nim obowizujcymi. ByBaby to wic gBównie podstawa do wprowadzania odrbnej regulacji dla terenów wymagajcych szczególnej ochrony (np. obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie przyrody). Autor: Marek Górski 1. W art. 83 ust. 1 wskazano, |e przy okre[laniu standardów jako[ci [rodowiska nale|y bra pod uwag rozmiar wystpowania i rodzaj oddziaBywania substancji lub energii na [rodowisko. 2. Przez  substancje rozumie si w prawie ochrony [rodowiska pierwiastki chemiczne oraz ich zwizki, mieszaniny lub roztwory wystpujce w [rodowisku lub powstaBe w wyniku dziaBalno[ci czBowieka (art. 3 pkt 36 p.o.[.). 3. Przez  energie nale|y rozumie w prawie ochrony [rodowiska zwBaszcza takie czynniki, jak ciepBo, haBas, wibracje lub pole elektromagnetyczne (art. 3 pkt 4 lit. b). 4. Standardy jako[ci [rodowiska mog by zró|nicowane w poszczególnych obszarach i s wtedy wyra|one jako poziomy substancji lub energii. Autor: Edward Radziszewski 52 1. Art. 83 nale|y traktowa jako wskazówk, o charakterze generalnym, jakie elementy nale|y uwzgldnia przy okre[laniu standardów jako[ci [rodowiska. Przepis ten adresowany jest do organów okre[lajcych standardy jako[ci [rodowiska. Podstawowymi kryteriami, które nale|y uwzgldnia przy okre[laniu standardów jako[ci [rodowiska, jest skala wystpowania oddziaBywania substancji lub energii na [rodowisko oraz rodzaj takiego oddziaBywania. Dodatkowe kryterium prawodawca wprowadza w art. 83 ust. 2, wskazujc, |e standardy mog by zró|nicowane w zale|no[ci od obszaru. Te trzy elementy powinny w zasadniczy sposób determinowa organ okre[lajcy standardy jako[ci powietrza. Mo|na zatem stwierdzi w konkluzji, |e na okre[lenie standardów jako[ci [rodowiska wpBywaj trzy elementy: skala wystpowania oddziaBywania, rodzaj wystpowania oddziaBywania i obszar wystpowania oddziaBywania, przy czym obszar wi|e si ze skal wystpowania oddziaBywania. Te trzy elementy odnosz si do wszystkich skBadników [rodowiska i powinny by uwzgldniane przy okre[laniu wszystkich standardów jako[ci [rodowiska. 2. Przyjte wskazówki, jakimi s skala wystpowania oddziaBywania, rodzaj wystpowania oddziaBywania i obszar wystpowania oddziaBywania, maj charakter dynamiczny. Oznacza to, |e nie jest mo|liwe stworzenie niezmiennego katalogu standardów, a wymagana jest ich nieustanna korekta, przy uwzgldnieniu aktualnego stanu [rodowiska. Skala oddziaBywania, jego rodzaj i obszar wymagaj nieustannego analizowania i w miar potrzeby konieczne jest podwy|szenie standardów, zmiana obszaru oddziaBywania czy nawet zmiana rodzaju oddziaBywania (np. przez dodanie nowego, dotychczas nieujmowanego). Z kolei aktualizacji skali, rodzajów i obszarów oddziaBywania maj sBu|y czynno[ci kontrolne, o których byBa ju| mowa. 3. Art. 83 ust. 2 in fine wskazuje sposób wyra|ania standardów, tj., |e standardy powinny by okre[lone jako poziomy substancji lub energii. Oczywiste jest, |e okre[lenie poziomu substancji lub energii powinno odbywa si w jednostkach wBa[ciwych dla danej substancji lub energii. 53 4. Pojcia  substancja i  energia nale|y rozumie w taki sposób, w jaki zdefiniowaB je w art. 3 ustawodawca. Autor: Bartosz Rakoczy Art. 84 1. Art. 84 wprowadza do systemu prawa ochrony [rodowiska nowy instrument prawny, o kapitalnym znaczeniu dla skuteczno[ci standardów jako[ci [rodowiska i bardzo wa|ny tak|e dla uzyskania zgodno[ci z wymaganiami prawa wspólnotowego. Podstawowym zaBo|eniem dyrektyw ustalajcych obowizek ustanowienia wymagaD jako[ciowych jest bowiem równoczesny obowizek dotrzymywania ustalonych wymagaD bdz przygotowania i realizowania dziaBaD przywracajcych standardy naruszone. Takiego instrumentu i obowizku jego zastosowania w przypadku naruszenia standardu w przepisach dotychczasowych nie byBo. Warunkiem wyj[ciowym dla przyjmowania programów, o których mowa w przepisie, jest oczywi[cie wcze[niejsze ustalenie standardu imisyjnego i przeprowadzone badania jego przestrzegania, stwierdzajce istniejce naruszenie. 2. Art. 84 ust. 1 w sposób generalny okre[la równie| charakter prawny tego rodzaju programów, które skrótowo mo|na byBoby nazwa  programami naprawczymi . Maj one mie posta aktu prawa miejscowego, a wic aktu normatywnego o ustalonym terytorialnym zakresie dziaBania, powszechnie na tym terenie obowizujcego, zawierajcego normy o charakterze ogólnym i abstrakcyjnym. Zgodnie z ogólnymi zasadami publikacji aktów normatywnych, akt taki powinien by w przewidziany sposób opublikowany [zob. ustaw z 20 lipca 2000 r. o ogBaszaniu aktów normatywnych oraz niektórych innych aktów]. Zdanie drugie ust. 1 jest wic powtórzeniem zasady wyra|onej w art. 2 ust. 1 i art. 13 ust. 1 tej|e ustawy, nie bdc jednak z ni sprzeczne ma charakter tylko informacyjny. 54 Przyjcie dla programów naprawczych formy aktu normatywnego jest niezbdne z tego wzgldu, |e przepisy w nim zawarte nie bd kierowane wyBcznie do podmiotów podlegBych organowi przyjmujcemu program, bd kierowane do innych organów a tak|e, w pewnym zakresie, do przedsibiorców lub innych podmiotów korzystajcych ze [rodowiska. 3. W art. 84 uregulowane zostaBy ogólne zasady ustalania potrzeby przyjcia i okre[lenia tre[ci programu. Upowa|nienia do opracowania konkretnych programów, zwizanych z ochron wskazanych elementów [rodowiska, zawieraj przepisy odrbne, które mog znajdowa si tak|e w ustawach szczególnych. W POZ takimi przepisami s art. 91 ust. 1 i art. 119 ust. 1. 4. Przepis ust. 2 zawiera zamknite wyliczenie elementów programu naprawczego. Nale|y uzna, |e w programie w zasadzie powinny si znalez wszystkie te elementy, co najwy|ej z wyjtkiem okre[lonych w pkt 6 wyliczenia. Cz[ z wyliczonych elementów (zwBaszcza pkt 2) wskazuje, |e program bdzie do[ specyficznym typem aktu normatywnego, nie wszystkie jego postanowienia bd miaBy posta klasycznych norm prawnych. 5. Zakres terytorialny obowizywania programu warunkowany jest, oczywi[cie, przede wszystkim wBa[ciwo[ci miejscow organu go przyjmujcego, nie zawsze jednak program bdzie musiaB obejmowa caBy ten obszar. Co do zasady bowiem, program powinien obowizywa na terenie, na którym nastpiBo naruszenie standardów jako[ci [rodowiska. Zakres obowizywania programu bdzie te| uzale|niony od ustalonego ustaw terenu, na którym prowadzone bd pomiary przestrzegania wymagaD (np. obszary stref wedBug art. 87 dla celów ochrony powietrza). W konsekwencji przepis stawia wymóg precyzyjnego ustalenia w programie terytorialnego zasigu jego obowizywania, co ma, oczywi[cie, istotne znaczenie dla potencjalnych adresatów obowizków w programie okre[lonych. 6. Punkt 2 ustpu 2 ma w zasadzie charakter uzasadnienia potrzeby przyjcia programu, naruszenia powinny w nim by wykazane w oparciu o 55 przeprowadzone badania. SformuBowanie nale|aBoby rozumie jako obowizek udowodnienia potrzeby przyjcia programu, przy czym sposób udowodnienia wynika z przepisów ustawy zobowizujcych dany organ do prowadzenia wskazanych badaD. 7. Postanowienia zawarte w tym punkcie bd ogólnym okre[leniem tre[ci programu, powinny by wynikiem ustaleD dokonanych w punkcie poprzednim. GBówn wytyczn jest tutaj zakres naruszenia, podstawowym bowiem obowizkiem bdzie doprowadzenie do cofnicia stanu naruszenia standardu. 8. Program naprawczy powinien mie charakter wBa[nie programu dziaBania, a wic zgodnie z zasadami prakseologii, musi si w nim znalez harmonogram planowanych dziaBaD (ust. 2 pkt 4). Przepis dodatkowo wymaga, aby harmonogram ten uwzgldniaB równie| finansowanie planowanych dziaBaD, czyli wskazywaB niezbdny zakres nakBadów i zródBa finansowania w poszczególnych etapach. Biorc pod uwag systematyk przepisu, a w szczególno[ci pkt 6 i 7, nale|y uzna, |e harmonogram ten jest kierowany do aparatu podlegBego organowi przyjmujcemu program, nie mo|e konstruowa obowizków, w szczególno[ci finansowych, dla podmiotów niepodporzdkowanych. 9. Program powinien wskazywa, wedBug punktu 5, adresatów obowizków nim ustalonych. Biorc jednak pod uwag i tu systematyk przepisu oraz konstytucyjne zasady konstruowania upowa|nieD do wydawania aktów wykonawczych, nale|y uzna, |e w takim ogólnym wyliczeniu powinny si znalez podmioty podporzdkowane organowi, a inne tylko o tyle, o ile dopuszczaj to pkt 6 i 7 i w zakresie w tych upowa|nieniach ustalonym. 10. W punkcie 6 ustawa okre[la dopuszczalny zakres ingerencji programu naprawczego w prawa i obowizki podmiotów korzystajcych ze [rodowiska, wynikajce z ustawy jak i z decyzji administracyjnych. Upowa|nienie okre[lone w pkt  a nale|y uzna za mo|liwo[ naBo|enia wskazanego obowizku na podmiot dotychczas nim nie obci|ony bdz mo|liwo[ poszerzenia zakresu obowizku ju| istniejcego. W tym punkcie 56 gBówne znaczenie mo|e mie naBo|enie obowizku prowadzenia pomiarów imisji (poziomów substancji lub energii w [rodowisku), bowiem obowizek prowadzenia pomiarów emisji ustawa innymi przepisami okre[la stosunkowo szeroko. Konsekwencj wykorzystania upowa|nienia z punktu a) powinno by wykorzystanie upowa|nienia okre[lonego w nastpnym punkcie, bowiem pomiary maj by prowadzone dla dokumentowania oddziaBywania lub stanu [rodowiska, co bdzie istotne dla oceny realizacji programu. 11. Stosunkowo daleko idcym upowa|nieniem jest mo|liwo[ ograniczenia czasu wa|no[ci posiadanego przez dany podmiot pozwolenia emisyjnego, który to akt jest, co do zasady (wynikajcej z art. 188 ust. 1), aktem wydawanym na czas oznaczony. Program naprawczy mo|e skróci wa|no[ pozwoleD, jednak nie mo|e to skrócenie obejmowa okres krótszy ni| dwa lata. Termin, o którym mówi przepis, nale|y liczy od daty rozpoczynajcej obowizywanie programu - pozwolenie bdzie mogBo utraci wa|no[ najwcze[niej po upBywie dwóch lat od tej daty. Uzna nale|aBoby, |e przepis dopuszcza ró|nicowanie okresu skrócenia dla ró|nych podmiotów, jednak musiaBoby to by uzasadnione potrzebami wynikajcymi z realizacji celów programu i nie mogBoby prowadzi do nieuzasadnionego ró|nicowania sposobu traktowania podmiotów znajdujcych si w takiej samej sytuacji, co do sposobu oddziaBywania na [rodowisko i dziaBajcych w [rodowisku w takim samym stanie si znajdujcym. 12. Przepis ust. 2 pkt 7 daje podstaw do nakBadania obowizków na organy niepodporzdkowane organowi przyjmujcemu program, mog to by obowizki o charakterze sprawozdawczym. Obowizki tych organów zwizane z przyjciem konkretnego rodzaju programu naprawczego mog jednak tak|e wynika z innych przepisów ustawy, taki charakter ma np. art. 184 pkt 4. 13. Opierajc si na zaBo|eniach przyjtych przy analizie pkt 3-4, nale|y uzna, |e w ust. 2 pkt 8 bd okre[lane obowizki adresowane do 57 podmiotów podlegBych organowi przyjmujcemu program. Obowizki innych podmiotów mog by okre[lane na podstawie pkt 6b i 7. 14. Przepis ust. 3 ma charakter wytycznych dla organu, do którego adresowana bdzie delegacja ustawowa do opracowania konkretnego rodzaju programu. Podstaw materialn do podjcia prac i przygotowania programu naprawczego musz by dane o stanie [rodowiska (jego elementu) uzyskane na podstawie prowadzonych badaD. Zakres wymaganych badaD i organy zobowizane do ich prowadzenia organy okre[laj przepisy szczegóBowe, dotyczce poszczególnych typów standardów wymaganej jako[ci [rodowiska. Szczególn podstaw mog by dane uzyskiwane w ramach paDstwowego monitoringu [rodowiska [zob. rozdz. 2 w dziale IV tytuBu I]. 15. Obowizki ustanawiane w programie naprawczym musz zosta uzasadnione tak|e przeprowadzonymi analizami mo|liwo[ci ich zastosowania, biorcymi pod uwag zarówno uwarunkowania technologiczne, jak i ekonomiczne. Konieczno[ brania pod uwag wzajemnych zwizków warunków technicznych i ekonomicznych jest konsekwencj ogólnych zaBo|eD ustawy, przejawiajcych si tak|e w innych przepisach, zakBadajcych racjonalizacj dziaBaD ochronnych, czyli osiganie optymalnych efektów [rodowiskowych przy zastosowaniu rozwizaD najkorzystniejszych z technicznego i ekonomicznego punktu widzenia. Wymagania o charakterze technologicznym s okre[lane przepisami ustawy, adresowanymi do instalacji  zwykBych (art. 143) oraz instalacji wymagajcych pozwolenia zintegrowanego - obowizek zgodno[ci z wymaganiami najlepszej dostpnej techniki. Z przepisu wynikaBoby, |e program nie mo|e poszerza tych obowizków. 16. Program naprawczy musi uwzgldnia wszystkie okoliczno[ci wpBywajce na dopuszczalny poziom substancji czy energii na danym terenie. Jedn z takich okoliczno[ci jest utworzenie obszaru ograniczonego u|ytkowania, który dopuszcza na danym terenie naruszenia wskazanych standardów jako[ci [rodowiska, ustalajc w zwizku z tym odpowiednie 58 ograniczenia w korzystaniu z danego terenu [zob. rozdz. 3 w dziale IX tytuBu II]. W konsekwencji nale|y wyprowadzi wniosek, |e program naprawczy powinien pomija obszary ograniczonego u|ytkowania, o ile zakres przekroczeD istniejcych na tych terenach mie[ci si w dopuszczonych granicach. 17. Przepis ust. 4 wprowadza obowizek doBczenia do programu naprawczego uzasadnienia, obejmujcego zakres zagadnieD okre[lonych w ust. 3. Informacje zawarte w uzasadnieniu podlegaj publicznemu dostpowi. Uzasadnienie nie ma jednak, zgodnie z ogólnymi zasadami, charakteru normatywnego - nie jest wi|c powszechnie cz[ci aktu normatywnego. Autor: Marek Górski 1. W art. 84 ust. 1 przewiduje si, w przypadkach okre[lonych w prawie ochrony [rodowiska lub w ustawach szczególnych, tworzenie w drodze aktów prawa miejscowego programów majcych na celu doprowadzenie do przestrzegania standardów jako[ci [rodowiska. Programy te, które w skrócie mo|na nazwa  naprawczymi , s tworzone w przypadkach wskazanych prawem ochrony [rodowiska lub ustawami szczególnymi. Programy takie wymagane s np. dla ochrony powietrza (art. 91), ochrony powierzchni ziemi (art. 111), ochrony przed haBasem (art. 119). 2. Akty prawa miejscowego wydawane s przez organy samorzdu terytorialnego lub przez terenowe organy administracji rzdowej na podstawie i w granicach upowa|nieD zawartych w ustawie. Warunkiem wej[cia w |ycie aktu prawa miejscowego jest jego ogBoszenie w wojewódzkim dzienniku urzdowym. Akt prawa miejscowego obowizuje na obszarze dziaBania organu, który akt ten ustanowiB (art. 87 ust. 2, art. 88 ust. 1 i art. 94 Konstytucji). 3. W art. 84 ust. 2 okre[lono tre[ wymagan dla ustanawianego w drodze aktu prawa miejscowego programu majcego na celu doprowadzenie do przestrzegania na okre[lonym obszarze standardów 59 jako[ci [rodowiska. Natomiast w art. 84 w ust. 3 wskazano podstawy tre[ci tego programu. 4. Jak wynika z art. 84 ust. 4, wyniki ocen i analiz bdcych podstaw danego programu, majcego na celu doprowadzenie do przestrzegania standardów jako[ci [rodowiska (art. 84 ust. 1), powinny by uwzgldnione w uzasadnieniu programu. Uzasadnienie to jest objte obowizkiem udostpnienia ka|demu zainteresowanemu podmiotowi (art. 19 ust. 1), na zasadach ustalonych w art. 19-24. Autor: Edward Radziszewski 1. Art. 84 reguluje problematyk programów zwizanych z ustalaniem standardów jako[ci [rodowiska. Programy, o których mowa w komentowanym przepisie, nale|y odró|ni od programów ochrony [rodowiska, o których byBa ju| mowa. Jednak|e programy, których dotyczy art. 84, tak|e wi| si z zasad planowo[ci. S one kolejnym przykBadem, jak istotne jest planowanie w ochronie [rodowiska. Programy te, zwane w doktrynie  programami naprawczymi (M. Górski, w: Ustawa - Prawo ochrony [rodowiska. Komentarz, red. J. Jendro[ka, WrocBaw 2002, s. 352) nawizuj tak|e do restytucyjnej funkcji prawa ochrony [rodowiska. Ten restytucyjny charakter wynika z art. 84 ust. 2 pkt 2, który nakazuje, aby w programie okre[li naruszone standardy jako[ci [rodowiska wraz z podaniem zakresu naruszenia. Naruszenie [rodowiska jest skutkiem okre[lonych dziaBaD, którym nie udaBo si zapobiec. Tym samym w gr mo|e wchodzi jedynie restytucja. Ponadto ustawodawca wyraznie w ust. 1 art. 84 wskazuje, w jakim celu s tworzone programy naprawcze. Okre[la je jako doprowadzenie do przestrzegania standardów jako[ci [rodowiska. Doprowadzenie do przestrzegania standardów zakBada, |e te standardy musiaBy uprzednio zosta naruszone. 2. Charakter prawny programów naprawczych ustawodawca okre[la art. 84 w ust. 1. Program naprawczy powinien mie charakter aktu prawa miejscowego. Oznacza to, |e zawiera normy generalne i abstrakcyjne, adresowane do nieokre[lonej grupy adresatów. Ponadto programy 60 naprawcze, co najwa|niejsze, wi|, jako akty prawa miejscowego, nie tylko organy administracji publicznej, ale tak|e inne podmioty. Jest to te| jedna z istotniejszych ró|nic midzy programami naprawczymi a programami ochrony [rodowiska. Art. 84 ma charakter upowa|nienia ustawowego do stanowienia aktów prawych powszechnie obowizujcych, ale sformuBowanego w specyficzny sposób. Tworzenie programów jedynie na podstawie art. 84 jest niemo|liwe, gdy| ustawodawca odsyBa równie| do przepisów szczególnych, zawartych bdz to w ustawie - Prawo ochrony [rodowiska, bdz to w przepisach innych ustaw szczególnych. Niezale|nie od art. 84, organ musi powoBa tak|e dodatkowo inn podstaw w przepisie szczególnym. Ostatnie zdanie w ust. 1 art. 84 jest zbdne. Skoro ustawodawca wskazaB, |e programy naprawcze maj charakter aktów prawa miejscowego, to jest to równoznaczne z tym, i| musz by publikowane w wojewódzkich dziennikach urzdowych. Wynika to wprost z art. 13 pkt 1 ustawy z 20 lipca 2000 r. o ogBaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2007 r. Nr 68, poz. 449). Programy naprawcze mog tworzy tylko te organy, które mog stanowi akty prawa miejscowego. 3. W ust. 2 art. 84 ustawodawca wskazuje, jak tre[ powinien mie program naprawczy. Szczególne znaczenie ma pkt 5 ust. 2, który stanowi podstaw do okre[lenia zakresu podmiotowego. Organ tworzcy program naprawczy ma mo|liwo[ okre[lenia podmiotów, do których kieruje okre[lone obowizki wynikajce z realizacji programu naprawczego. Nale|y zauwa|y, |e nakBadanie obowizku, w konkretnej sytuacji, gdy| takiej dotyczy program naprawczy, dokonywane jest w drodze aktu normatywnego, a nie w drodze decyzji administracyjnej. 4. W ust. 4 art. 84 ustawodawca wskazaB, na podstawie jakich elementów ustalana jest tre[ programu. Elementy te, a konkretnie analizy i oceny, powoBywane s w uzasadnieniu do programu naprawczego. Uzasadnienie do programu naprawczego podlega 61 udostpnieniu, jako informacja o [rodowisku, ze wszystkimi tego konsekwencjami. Autor: Bartosz Rakoczy DZIAA IV Ochrona powierzchni ziemi Art. 101 NOTA REDAKCYJNA Komentarz w tezie 7 uwzgldnia przepisy ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 1999 r. Nr 15, poz. 139), która utraciBa moc na podstawie art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r. Nr 80, poz. 717) z dniem 11 lipca 2003 r. Komentarz uwzgldnia przepis art. 101 niniejszej ustawy w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej przez art. 1 ustawy z dnia 19 lutego 2004 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony [rodowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 49, poz. 464) z dniem 27 czerwca 2004 r. Art. 101. Ochrona powierzchni ziemi polega na zapewnieniu jak najlepszej jej jako[ci, w szczególno[ci poprzez: 1) racjonalne gospodarowanie, 2) zachowanie warto[ci przyrodniczych, 3) zachowanie mo|liwo[ci produkcyjnego wykorzystania, 4) ograniczanie zmian naturalnego uksztaBtowania, 5) utrzymanie jako[ci gleby i ziemi powy|ej lub co najmniej na poziomie wymaganych standardów, 6) doprowadzenie jako[ci gleby i ziemi co najmniej do wymaganych standardów, gdy nie s one dotrzymane, 7) zachowanie warto[ci kulturowych, z uwzgldnieniem archeologicznych zabytków. 1. Stosownie do art. 3 pkt 25 POZ przez  powierzchni ziemi nale|y rozumie  naturalne uksztaBtowanie terenu, gleb oraz znajdujc si pod ni ziemi do gBboko[ci oddziaBywania czBowieka , z tym |e 62 pojcie  gleba oznacza  górn warstw litosfery, zBo|on z cz[ci mineralnych, materii organicznej, wody, powietrza i organizmów, obejmujc wierzchni warstw gleby i podglebie . Definicja ta jest w naszym prawie nowo[ci, za[ jej znaczenie staje si zródBem licznych wtpliwo[ci. W jzyku potocznym  powierzchni jest bowiem  zewntrzna, wierzchnia strona czego[ ,  obszar, przestrzeD o rozmiarach ograniczonych, okre[lony teren [Komputerowy SBownik Jzyka Polskiego, 1998]. Inaczej mówic, jest to jedna z cech charakteryzujcych jaki[ przedmiot materialny. 2. Powstaje zwBaszcza pytanie, jaki jest przestrzenny zakres (zasig)  powierzchni w rozumieniu art. 3 pkt 25, a zwBaszcza za[ jej relacja do  nieruchomo[ci gruntowej . Kodeks cywilny przewiduje, |e nieruchomo[ci gruntow (gruntem) jest wyodrbniona cz[ powierzchni ziemi, stanowica odrbny przedmiot wBasno[ci (art. 46). Warto zwróci uwag, |e w prawo polskie nie dopuszcza istnienia nieruchomo[ci, które s niczyje [por. art. 179 k.c.]. 3. Okre[lenie przewidziane w art. 3 pkt 25 odrywa si za[ od prawa wBasno[ci nieruchomo[ci gruntowej, co jednak w praktyce nie ma jednak wikszego znaczenia. W istocie wydaje si, |e wyliczenie zawarte w tym przepisie [wiadczy o tym, i| zamiarem ustawodawcy byBo objcie ochron wszystkich potencjalnych skBadników nieruchomo[ci gruntowych. Nasuwa si jednak obawa, |e ustalenie, co jest  naturalnym uksztaBtowaniem terenu (nieruchomo[ci gruntowej) mo|e sta si niezwykle trudne. 4. Problem granic przestrzennych nieruchomo[ci gruntowych nale|y do niezwykle kontrowersyjnych. Wiadomo, |e w granicach okre[lonych  przez spoBeczno-gospodarcze przeznaczenie gruntu wBasno[ gruntu rozciga si na przestrzeD nad i pod jego powierzchni , co jednak nie uchybia przepisom regulujcym prawa do wód (art. 143 k.c.). Prawny status wód zostaB natomiast uregulowany przepisami prawa wodnego. Przewiduje ono, |e wody poziemne oraz powierzchniowe wody pBynce stanowi wBasno[ Skarbu PaDstwa. PozostaBe (powierzchniowe wody stojce) objte s prawem wBasno[ci gruntowej. Analiza art. 3 pkt 25 POZ 63 zdaje si natomiast [wiadczy o tym, |e co najmniej cz[ wód objta jest rygorami ochronnymi dotyczcymi  powierzchni , chyba |e dalej idce wymagania przewiduje prawo wodne (jako ustawa szczególna). 5. Sytuacja prawna zBó| kopalin zostaBa uregulowana w sposób z pozoru prosty, tyle |e maBo pragmatyczny. Prawo geologiczne i górnicze dzieli zBo|a kopalin na te, które znajdujc si w granicach przestrzennych nieruchomo[ci s jej cz[ciami skBadowymi oraz te, które znajdujc si poza tymi granicami, stanowi przedmiot wBasno[ci Skarbu PaDstwa. Wbrew pozorom, rozgraniczenie tych przestrzeni jest niezwykle trudne. Z punktu widzenia tematu powstaje za[ pytanie, czy  powierzchnia ziemi rozumiana w sposób okre[lony w art. 3 pkt 25 POZ obejmuje równie| zBo|a kopalin. Problemu tego nie sposób rozstrzygn negatywnie, jednak dalej idce obowizki ochronne dotyczce zBó| kopalin wynikaj z odrbnych przepisów ustawy (art. 125-126 POZ). 6. Wyliczenie sposobów ochrony przewidziane w art. 101 POZ ma charakter wyBcznie przykBadowy, o czym [wiadczy zwrot  w szczególno[ci . Z pozoru decydujce kryterium interpretacyjne zdaje si wynika z okre[lenia  zapewnienie najlepszej jako[ci , tyle |e w praktyce mo|e ono by rozumiane wyBcznie jako do[ ogólna dyrektywa interpretacyjna. Wiadomo np., |e przedmiotem ochrony ma by m.in.  naturalne uksztaBtowanie terenu , tyle |e zakaz jego zmiany nie ma charakteru bezwzgldnego (art. 101 pkt 4), w przeciwnym razie niedopuszczalna byBaby jakakolwiek zabudowa czy te| odkrywkowa eksploatacja zBó| kopalin. 7. ArtykuB 101 posBuguje si do[ ocennymi kryteriami, zwBaszcza takimi, jak:  najlepsza jako[ ,  mo|liwo[ produkcyjnego wykorzystania ,  wymagane standardy . Cz[ciowo maj one zosta okre[lone w drodze rozporzdzeD ministra wBa[ciwego do spraw [rodowiska (art. 105 POZ). Nie jest zatem dostatecznie jasne, kto i w jakim trybie ma rozstrzyga o speBnieniu tych przesBanek. Ustawa nie wprowadza tu jednolitych mechanizmów; zale| one bowiem od sposobu zamierzonego wykorzystania tak pojmowanej  powierzchni (w istocie 64 nieruchomo[ci gruntowej) bdz rodzaju i wielko[ci jej przeksztaBceD, czy te| jej aktualnego przeznaczenia, zwBaszcza ustalonego miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego (por. art. 10 ust. 1 u.z.p., wedle którego plan miejscowy winien m.in. ustala przeznaczenie terenów, a tak|e granice przeksztaBceD obszarów zdegradowanych, art. 72 ust. 3 POZ). 8. Nale|y natomiast broni pogldu, |e znajdujce si w tym przepisie wyliczenie stanowi dyrektyw interpretacyjn skierowan do wBa[ciwych organów, nakazujc rozwa|enie opisanych wymagaD ochronnych w toku podejmowanych rozstrzygni. 9. Zob. tak|e pkt 1 komentarza do art. 103. Autor: Aleksander LipiDski NOTA REDAKCYJNA Komentarz uwzgldnia przepis art. 101 niniejszej ustawy w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej przez art. 1 ustawy z dnia 19 lutego 2004 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony [rodowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 49, poz. 464) z dniem 27 czerwca 2004 r. Art. 101. Ochrona powierzchni ziemi polega na zapewnieniu jak najlepszej jej jako[ci, w szczególno[ci poprzez: 1) racjonalne gospodarowanie, 2) zachowanie warto[ci przyrodniczych, 3) zachowanie mo|liwo[ci produkcyjnego wykorzystania, 4) ograniczanie zmian naturalnego uksztaBtowania, 5) utrzymanie jako[ci gleby i ziemi powy|ej lub co najmniej na poziomie wymaganych standardów, 6) doprowadzenie jako[ci gleby i ziemi co najmniej do wymaganych standardów, gdy nie s one dotrzymane, 7) zachowanie warto[ci kulturowych, z uwzgldnieniem archeologicznych zabytków. 1. Powierzchnia ziemi w rozumieniu przepisów prawa ochrony [rodowiska jest pojciem znacznie szerszym, ni| wynikaBo to z dotychczas 65 obowizujcych przepisów. W my[l ustaleD art. 3 pkt 25 p.o.[., przez powierzchni ziemi nale|y rozumie naturalne uksztaBtowanie terenu, gleb - oznaczajc górn warstw litosfery (zewntrzna warstwa kuli ziemskiej), zBo|on z cz[ci mineralnych, materii organicznej, wody, powietrza i organizmów, a tak|e ziemi znajdujca si pod gleb do gBboko[ci oddziaBywania czBowieka. 2. W my[l art. 101, ochrona powierzchni ziemi polega na zapewnieniu jej jak najlepszej jako[ci, która nale|y wiza z: - zachowaniem warto[ci przyrodniczych, - zachowaniem mo|liwo[ci produkcyjnego wykorzystania, - ograniczeniem zmian naturalnego uksztaBtowania, - utrzymaniem jako[ci gleby powy|ej lub co najmniej na poziomie wymaganych standardów bdz doprowadzaniem do tych standardów, gdy nie s dotrzymywane, - zachowaniem warto[ci kulturowych z uwzgldnieniem zabytków (dóbr kultury) o cechach archeologicznych, co najmniej z uwzgldnieniem zasad ustawy o ochronie dóbr kultury. 3. W art. 101 jest m.in. mowa o wymaganych standardach gleby i ziemi (pkt 5 i 6). W dotychczasowych przepisach nie byBy stosowane standardy ani gleby, ani ziemi. Dotyczy to tak|e przepisów ustawy o ochronie gruntów rolnych i le[nych, obejmujcej m.in. problematyk zapobiegania degradacji gruntów i rekultywacji gruntów zdegradowanych. W prawie ochrony [rodowiska minister wBa[ciwy do spraw [rodowiska zostaB zobowizany do okre[lenia standardów jako[ci gleby oraz uprawniony do okre[lenia standardów jako[ci ziemi (art. 105 ust. 1 p.o.[.). Ta delegacja ustawowa zostaBa wykonana rozporzdzeniem Ministra Zrodowiska z dnia 9 wrze[nia 2002 r. (Dz. U. Nr 165 poz. 1359) - patrz uwagi 2 i 3 do art. 105 p.o.[. Autor: Edward Radziszewski 1. Powierzchnia ziemi zostaBa zaliczona do elementów przyrodniczych, które objte s ochron. Definicj powierzchni ziemi zawiera art. 3 pkt 25. 66 Jest to ten element przyrodniczy, który wymaga nie tyle ochrony ilo[ciowej, ile jako[ciowej. Powierzchnia ziemi, co do jej ilo[ci, jest niezmienna i chronienie jej w wymiarze ilo[ciowym jest zbdne. Natomiast wa|nym elementem ochrony powierzchni ziemi jest ochrona jako[ciowa. Ustawodawca zdaje si dostrzega konieczno[ ochrony jako[ciowej, przy znacznie mniejszym, |eby nie powiedzie |adnym, zainteresowaniu ochron ilo[ciow. Ochrona powierzchni ziemi odbywa si jednak dwutorowo. Po pierwsze, chodzi o ochron jako[ciow, a po drugie, o ochron przed ruchami powierzchni ziemi i ich skutkom. O ile w pierwszym przypadku przedmiotem ochrony jest powierzchnia ziemi jako element przyrodniczy, o tyle w drugim przypadku jest to ochrona przed ruchami tej powierzchni i ich skutkami. 2. Ochrona jako[ciowa powierzchni ziemi zostaBa uregulowana w ust. 1 art. 101. Ustawodawca wskazuje, |e ochrona ta polega na zapewnieniu powierzchni ziemi jak najlepszej jako[ci. Ustawa wymienia te|, przykBadowo, jakie zachowania prowadz do uzyskania najlepszej jako[ci powierzchni ziemi. Koncepcja ustawodawcy jest taka, jak przy konstruowaniu przepisów dotyczcych ochrony poszczególnych elementów przyrodniczych, aby przepis ten miaB charakter ogólny. Natomiast w ustawach szczególnych bd regulowane szczegóBowe instrumenty prawne zmierzajce do ochrony. Ochrona jako[ciowa powierzchni ziemi uregulowana jest w ró|nych aktach prawnych. W systemie polskiego prawa nie ma jednego aktu prawnego, który chroniBby kompleksowo powierzchni ziemi, jak ma to chocia|by miejsce w przypadku wód, czy ro[lin i zwierzt. Przy ochronie powierzchni ziemi znaczenie maj przepisy ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ustawy o lasach, ustawy o ochronie gruntów rolnych i le[nych, ustawy o gospodarowaniu nieruchomo[ciami rolnymi Skarbu PaDstwa, Prawo budowlane itp. 3. Ochrona powierzchni ziemi polega równie| na zapobieganiu ruchom masowym ziemi i ich skutkom. Definicj ruchów masowych ziemi 67 zawiera art. 3 pkt 32a. Zapobieganie ruchom masowym ziemi i ich skutkom, jest uzasadnione. Ruchy te prowadz bowiem do zmiany uksztaBtowania powierzchni ziemi, a czsto i jej charakteru i to na znacznym obszarze. Konsekwencj takich ruchów s tak|e zmiany w caBym [rodowisku. Zmiany zwizane z ruchami ziemi wpBywaj na stosunki wodne, planowanie przestrzenne, ochron gruntów rolnych i le[nych, ochron krajobrazu, |ycie ro[lin i zwierzt itp. Ustawodawca idzie jeszcze dalej i nie tylko odnosi si do samego zapobiegania tym ruchom, ale tak|e uznaje za istotn ochron przed ich skutkami. Wyraznie wida prewencyjn i restytucyjn funkcj prawa w ochronie [rodowiska. Autor: Bartosz Rakoczy Art. 103 1. Prawne pojcie rekultywacji nie jest jednoznaczne. Okre[lenie objtych nim wymagaD znalazBo si wprawdzie w komentowanym artykule, tyle |e dalej idce rozwizania odnosz si do gruntów rolnych i le[nych. Stosownie do art. 4 pkt 18 ustawy o ochronie gruntów rolnych i le[nych,  rekultywacja gruntów polega na nadaniu lub przywróceniu gruntom zdegradowanym albo zdewastowanym warto[ci u|ytkowych lub przyrodniczych przez wBa[ciwe uksztaBtowanie rzezby terenu, poprawienie wBa[ciwo[ci fizycznych i chemicznych, uregulowanie stosunków wodnych, odtworzenie gleb, umocnienie skarp oraz odbudowanie lub zbudowanie niezbdnych dróg. Wymagania zwizane z tak pojmowan rekultywacj okre[laj art. 20 i nast. ustawy o ochronie gruntów rolnych i le[nych. Rozwizania te odnosz si jednak wyBcznie do gruntów rolnych (le[nych) i maj charakter szczególny w stosunku do wymagaD art. 101-111 POZ. 2. Kluczowe jest natomiast ustalenie stanu powierzchni ziemi, do jakiego nale|y doprowadzi w wyniku rekultywacji. W odniesieniu do zmian polegajcych na niekorzystnych przeksztaBceniach naturalnego 68 uksztaBtowania, rekultywacja ma polega na przywróceniu stanu poprzedniego, tj. zapewne istniejcego bezpo[rednio przed powstaniem wspomnianych zmian. yródBem wtpliwo[ci mo|e natomiast by ustalenie tego stanu [por. art. 72 POZ]. 3. Nieco mniej problemów mo|e stwarza rekultywacja zanieczyszczonej ziemi (gleby). Dopóki jednak nie zostan wydane przepisy wykonawcze do art. 105 POZ, taka rekultywacja nie wydaje si mo|liwa. Zastrze|enia budzi natomiast koncepcja zakBadajca fakultatywn regulacj standardów jako[ci ziemi. 4. Powstaje pytanie, jak rozumie przewidzian w ust. 4  funkcj peBnion przez powierzchni ziemi . Pomijajc zastrze|enia odnoszce si do stylistycznej nieporadno[ci tego okre[lenia, warto zwróci uwag, |e w istocie koresponduje ono z  przeznaczeniem nieruchomo[ci gruntowej , to za[ (co do zasady) ustalane jest w oparciu o wymagania dotyczce zagospodarowania przestrzennego. Co prawda, podstawow funkcj planu miejscowego jest okre[lenie przeznaczenia objtych nim nieruchomo[ci, jednak formuBa ta nie jest peBna. Przede wszystkim w razie braku planu miejscowego o przeznaczeniu (dozwolonym wykorzystywaniu) nieruchomo[ci w pewnych sytuacjach rozstrzyga bdzie decyzja ustalajca warunki zabudowy i zagospodarowania przestrzennego. Takie przeznaczenie mo|e nadto wynika z innych rozstrzygni, tak|e podejmowanych w caBkowitym oderwaniu od wymagaD zagospodarowania przestrzennego (przykBadem mo|e by decyzja o ustanowieniu strefy ochronnej ujcia wody czy akt o ustanowieniu której[ z obszarowych form ochrony przyrody). Autor: Aleksander LipiDski 1. Rekultywacja mo|e by podjta w zwizku z niekorzystnym przeksztaBceniem naturalnego uksztaBtowania terenu albo zanieczyszczeniem gleby lub ziemi (ust. 1 i 2 art. 103). 2. Niekorzystne przeksztaBcenie powierzchni ziemi wymaga przywrócenia jej w drodze rekultywacji do poprzedniego stanu. 69 3. Trudno[ci mog powsta wtedy, gdy rekultywacji poddaje si zanieczyszczon gleb lub ziemi. Rekultywacja ta polega wówczas na przywróceniu do stanu wymaganego standardami jako[ci (patrz te| art. 105 p.o.[. i uwagi do tego artykuBu). Z art. 103 ust. 3 wynika, |e standard jako[ci okre[la zawarto[ substancji w glebie albo w ziemi, poni|ej których |adna z funkcji peBnionych przez powierzchni ziemi nie jest naruszona. Jak wynika za[ z art. 103 ust. 4, funkcje peBnione przez powierzchni ziemi ocenia si na podstawie jej faktycznego zagospodarowania i wykorzystania gruntu, chyba |e inna funkcja wynika z planu zagospodarowania przestrzennego. Autor: Edward Radziszewski 1. W aktualnym brzmieniu art. 103 odnosi si jedynie do standardów jako[ci powierzchni ziemi. Natomiast w pierwotnym brzmieniu ust. 1 i 2 dotyczyB rekultywacji. Z punktu widzenia zasad techniki legislacyjnej Bczenie rekultywacji z regulacjami odnoszcymi si do standardów jako[ci powierzchni ziemi nie byB dobrym rozwizaniem (patrz § 55 zaBcznika do rozporzdzenia Prezesa Rady Ministrów z 20 czerwca 2002 r. w sprawie  Zasad techniki prawodawczej , Dz. U. Nr 100, poz. 908). Ust. 1 i 2 zostaB uchylony na mocy art. 32 pkt 5 ustawy z 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w [rodowisku i ich naprawie (Dz. U. Nr 75, poz. 493). 2. W ust. 2 art 103 prawodawca zdecydowaB si zdefiniowa pojcie standardu jako[ci powierzchni ziemi. Jednocze[nie jest to wyrazna wskazówka dla organów wydajcych rozporzdzenia wykonawcze, jak powinny by ksztaBtowane owe standardy i jakie kwestie nale|y w ich okre[laniu uwzgldnia. Standard jako[ci powinien okre[la zawarto[ niektórych substancji w glebie albo ziemi. Jest to typowa cecha wystpujca równie| przy innych standardach. Okre[lenie tej zawarto[ci nie mo|e nastpi dobrowolnie, ale musi uwzgldnia drug ze wskazanych w ust. 2 art. 103 okoliczno[. 70 Podstawow przesBank ustawodawca sformuBowaB ogólnie, odwoBujc si do funkcji powierzchni ziemi. ZakBada on, |e powierzchnia ziemi peBni okre[lone funkcje i wedBug niego standardy powinny by ustalone na takim poziomie, aby |adna z tych funkcji nie zostaBa naruszona. Wida tu nawizanie do konserwatorskiej roli prawa w ochronie [rodowiska. Standardy maj bowiem zmierza do zachowania wszystkich funkcji powierzchni ziemi. 3. Funkcj powierzchni ziemi okre[la si na podstawie tre[ci miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Plan ten bowiem powinien okre[la, jakie jest przeznaczenie danej nieruchomo[ci, a w konsekwencji, jakie jest wykorzystanie powierzchni ziemi. Ustawodawca jest jednak [wiadomy tego, |e dla danego obszaru miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego mógB nie zosta sporzdzony i wprowadza kryterium pomocnicze. Okre[lenie funkcji nieruchomo[ci mo|e si tak|e odbywa przez uwzgldnienie jej faktycznego zagospodarowania i wykorzystania. Oczywi[cie funkcja ta powinna by okre[lana ka|dorazowo w konkretnej sytuacji. Autor: Bartosz Rakoczy Art. 104 NOTA REDAKCYJNA Komentarz uwzgldnia przepisy ustawy z dnia 8 czerwca 2001 r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia (Dz. U. Nr 73, poz. 764), które utraciBy moc na podstawie art. 15 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze [rodków pochodzcych z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (Dz. U. Nr 229, poz. 2273) z dniem 15 stycznia 2004 r. 1. Cel tego rozwizania jest oczywisty. Chodzi tu o zapewnienie nale|ytych standardów jako[ci przedmiotu rekultywacji, przede wszystkim odnoszcych si do jako[ci gleby, wymagaD sanitarnych itp. FormuBa 71 komentowanego artykuBu jest jednak niepeBna. Przede wszystkim brak podstaw by zakBada, |e prace ziemne (jako element rekultywacji) mog by prowadzone wyBcznie z zastosowaniem gleby, ziemi oraz osadów dennych. Nie ma jakichkolwiek przeszkód, by wykorzystywa w tym celu odpady (zwBaszcza |e cz[ z nich, np. niektóre osady [ciekowe, doskonale nadaje si do tego celu). Takie wykorzystanie musi jednak pozostawa w zgodno[ci z wymaganiami przewidzianymi ustaw z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. 2. Je|eli prace ziemne maj by elementem rekultywacji, zwizane z tym szczegóBy odnoszce si do wykorzystywanych w tym celu materiaBów) okre[la decyzja starosty [art. 106 POZ]. ArtykuB 104 POZ znajdzie jednak zastosowanie tak|e do innych prac ziemnych, w tym zwizanych z budownictwem. Instrumentów nadzoru nad przestrzeganiem standardów nakazanych tym przepisem nale|y wówczas poszukiwa w rozwizaniach dotyczcych procesu budowlanego. 3. Wykorzystywanie do rekultywacji gleby bdz ziemi nie odpowiadajcych ustalonym standardom jako[ci jest zagro|one grzywn (art. 336 ust. 2 pkt 2 POZ). 4. Por. tak|e ustaw z dnia 8 czerwca 2001 r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia, obowizujc od dnia 1 stycznia 2002 r. Autor: Aleksander LipiDski 1. Art. 104 stanowi podstaw do ochrony gleby i ziemi u|ywanych do prac ziemnych. Gleba i ziemia musz zachowywa standardy okre[lone w rozporzdzeniu wydanym na podstawie art. 105. Standardy jako[ciowe powinny te| by zachowywane w odniesieniu do osadów pochodzcych z dna zbiorników powierzchniowych. Jednak|e standardy dotycz tych osadów jedynie wtedy, gdy s u|yte do prac ziemnych. 2. Komentowany przepis ten wydaje si zbyt rygorystyczny, gdy| prawodawca uznaje, |e osady te musz speBnia takie same standardy jako[ci, jak gleba i ziemia. A contrario nie mog by wykorzystywane 72 osady niespeBniajce tych standardów. Przeczy to z kolei idei wykorzystywania odpadów, czyli przedmiotów i substancji, w tym tak|e osadów, które wBa[nie tych wymogów standardowych nie speBniaj. De lege ferenda mo|na ograniczy wymóg speBniania standardów jedynie do gleby i ziemi. Autor: Bartosz Rakoczy Art. 105 NOTA REDAKCYJNA Komentarz uwzgldnia przepis art. 105 niniejszej ustawy w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej przez art. 1 ustawy z dnia 3 pazdziernika 2003 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony [rodowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 190, poz. 1865) z dniem 8 grudnia 2003 r. Komentarz uwzgldnia przepisy ustawy z dnia 16 pazdziernika 1991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2001 r. Nr 99, poz. 1079), które utraciBy moc na podstawie art. 161 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880) z dniem 1 maja 2004 r. Komentarz uwzgldnia przepisy ustawy z dnia 16 marca 2001 r. o rolnictwie ekologicznym (Dz. U. Nr 38, poz. 452), które utraciBy moc na podstawie art. 17 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o rolnictwie ekologicznym (Dz. U. Nr 93, poz. 898) z dniem uzyskania przez Rzeczpospolit Polsk czBonkostwa w Unii Europejskiej. Art. 105. 1. Minister wBa[ciwy do spraw [rodowiska, w porozumieniu z ministrem wBa[ciwym do spraw rolnictwa, w drodze rozporzdzenia: 1) okre[li standardy jako[ci gleby, 2) mo|e okre[li standardy jako[ci ziemi. 2. W rozporzdzeniach, o których mowa w ust. 1, zostan uwzgldnione: 1) grupy rodzajów gruntów - wedBug kryterium ich funkcji aktualnej lub planowanej, 73 2) standardy jako[ci gleby lub ziemi jako zawarto[ci niektórych substancji w glebie albo ziemi, zró|nicowane dla poszczególnych grup rodzajów gruntów oraz z uwagi na wodoprzepuszczalno[ i gBboko[. 3. W rozporzdzeniach, o których mowa w ust. 1, mog zosta ustalone: 1) standardy jako[ci gleby albo ziemi, u|ywanych do okre[lonych prac ziemnych, w tym u|ywanych do tego celu osadów pochodzcych z dna zbiorników powierzchniowych wód stojcych lub wód pByncych, 2) referencyjne metodyki wykonywania badania jako[ci gleby lub ziemi, 3) referencyjne metodyki modelowania rozprzestrzeniania substancji w glebie i ziemi. Na podstawie art. 105 wydane zostaBo rozporzdzenie Ministra Zrodowiska z dnia 9 wrze[nia 2002 r. w sprawie standardów jako[ci gleby oraz standardów jako[ci ziemi (Dz. U. Nr 165, poz. 1359). Zgodnie z § 1 rozporzdzenia gleb lub ziemi uznaje si za zanieczyszczon, gdy st|enie co najmniej jednej substancji przekracza warto[ dopuszczaln, chyba, |e przekroczenie warto[ci dopuszczalnej st|enia substancji w badanej glebie lub ziemi wynika z naturalnie wysokiej jej zawarto[ci w [rodowisku (w tym wypadku uwa|a si, |e przekroczenie dopuszczalnej warto[ci st|eD w glebie lub ziemi nie nastpiBo). Dopuszczalne warto[ci st|eD w glebie lub ziemi okre[lone zostaBy w zaBczniku do rozporzdzenia, natomiast w zakresie dopuszczalnych st|eD metali ci|kich w glebach znajdujcych si na terenach gospodarstw, w których mo|e by prowadzona produkcja rolna metodami ekologicznymi rozrzdzenie odsyBa do przepisów o rolnictwie ekologicznym. Warto[ dopuszczaln ustala si w trzech etapach: 1) etap pierwszy - ustalenie listy substancji, których wystpienie jest spodziewane ze wzgldu na prowadzon na danej nieruchomo[ci lub w jej ssiedztwie dziaBalno[; 74 2) etap drugi - przeprowadzenie pomiarów wstpnych, których celem jest ustalenie czy substancje, o których mowa w pkt 1, faktycznie wystpuj; 3) etap trzeci - badania szczegóBowe w celu okre[lenia st|eD substancji ustalonych i wskazanie zakresu i sposobu przeprowadzenia rekultywacji gleby lub ziemi. Rozporzdzenie okre[la standardy jako[ci gleby lub ziemi, z uwzgldnieniem ich funkcji aktualnej i planowanej, dla nastpujcych grup rodzajów gruntów: 1) grupa A: a) nieruchomo[ci gruntowe wchodzce w skBad obszaru poddanego ochronie na podstawie przepisów ustawy - Prawo wodne, b) obszary poddane ochronie na podstawie przepisów o ochronie przyrody; je|eli utrzymanie aktualnego poziomu zanieczyszczenia gruntów nie stwarza zagro|enia dla zdrowia ludzi lub [rodowiska - dla obszarów tych st|enia zachowuj standardy wynikajce ze stanu faktycznego, z zastrze|eniem pkt 2 i 3; 2) grupa B - grunty zaliczone do u|ytków rolnych z wyBczeniem gruntów pod stawami i gruntów pod rowami, grunty le[ne oraz zadrzewione i zakrzewione, nieu|ytki, a tak|e grunty zabudowane i zurbanizowane z wyBczeniem terenów przemysBowych, u|ytków kopalnych oraz terenów komunikacyjnych; 3) grupa C - tereny przemysBowe, u|ytki kopalne, tereny komunikacyjne. Autor: Magdalena Bar, Aleksander LipiDski NOTA REDAKCYJNA Komentarz uwzgldnia przepis art. 105 niniejszej ustawy w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej przez art. 1 ustawy z dnia 3 pazdziernika 2003 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony [rodowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 190, poz. 1865) z dniem 8 grudnia 2003 r. Komentarz uwzgldnia przepisy ustawy z dnia 16 marca 2001 r. o rolnictwie ekologicznym (Dz. U. Nr 38, poz. 452), które utraciBy moc na podstawie art. 17 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o rolnictwie 75 ekologicznym (Dz. U. Nr 93, poz. 898) z dniem uzyskania przez Rzeczpospolit Polsk czBonkostwa w Unii Europejskiej. Art. 105. 1. Minister wBa[ciwy do spraw [rodowiska, w porozumieniu z ministrem wBa[ciwym do spraw rolnictwa, w drodze rozporzdzenia: 1) okre[li standardy jako[ci gleby, 2) mo|e okre[li standardy jako[ci ziemi. 2. W rozporzdzeniach, o których mowa w ust. 1, zostan uwzgldnione: 1) grupy rodzajów gruntów - wedBug kryterium ich funkcji aktualnej lub planowanej, 2) standardy jako[ci gleby lub ziemi jako zawarto[ci niektórych substancji w glebie albo ziemi, zró|nicowane dla poszczególnych grup rodzajów gruntów oraz z uwagi na wodoprzepuszczalno[ i gBboko[. 3. W rozporzdzeniach, o których mowa w ust. 1, mog zosta ustalone: 1) standardy jako[ci gleby albo ziemi, u|ywanych do okre[lonych prac ziemnych, w tym u|ywanych do tego celu osadów pochodzcych z dna zbiorników powierzchniowych wód stojcych lub wód pByncych, 2) referencyjne metodyki wykonywania badania jako[ci gleby lub ziemi, 3) referencyjne metodyki modelowania rozprzestrzeniania substancji w glebie i ziemi. 1. Art. 105 ust. 1 zobowizuje ministra wBa[ciwego do spraw [rodowiska do okre[lenia w drodze rozporzdzenia standardów jako[ci gleby oraz upowa|nia go do okre[lenia ( mo|e okre[li ) standardów jako[ci ziemi. 2. Minister Zrodowiska rozporzdzeniem z dnia 9 wrze[nia 2002 r. w sprawie okre[lenia jako[ci gleby oraz standardów jako[ci ziemi (Dz. U. Nr 165 poz. 1359) wykonaB delegacj zawart w art. 105 ust. 1 p.o.[. ZaBcznikiem do tego rozporzdzenia s ustalone warto[ci dopuszczalnych st|eD w glebie lub ziemi metali, niektórych zanieczyszczeD 76 nieorganicznych, zanieczyszczeD [rodkami ochrony ro[lin i niektórych innych zanieczyszczeD. Gleba lub ziemia jest uwa|ana za zanieczyszczon, gdy st|enie co najmniej jednej z substancji, okre[lone w zaBczniku, przekracza warto[ dopuszczaln. Je|eli przekroczenie warto[ci dopuszczalnej st|enia substancji w badanej glebie lub ziemi wynika z naturalnie wysokiej jej zawarto[ci w [rodowisku, uwa|a si, |e przekroczenie dopuszczalnej warto[ci st|eD w glebie lub ziemi nie nastpiBo. W omawianym rozporzdzeniu ustalono, |e w glebach znajdujcych si na terenie gospodarstw, w których mo|e by prowadzona produkcja rolna metodami ekologicznymi - dopuszczalne st|enie metali ci|kich w glebie okre[laj przepisy o rolnictwie ekologicznym (patrz ustawa z dnia 16 marca 2001 r. o rolnictwie ekologicznym - Dz. U. Nr 38 poz. 452). 3. W rozporzdzeniu, o którym mowa w uwadze 2, okre[lono te| standardy jako[ci gleby lub ziemi, z uwzgldnieniem ich aktualnej lub planowanej funkcji, dzielc grunty na grupy A, B i C i ustalajc w zaBczniku do rozporzdzenia warto[ci dopuszczalnych st|eD zanieczyszczeD w glebie lub ziemi dla tych grup. Autor: Edward Radziszewski 1. Art. 105 zawiera upowa|nienie dla ministra wBa[ciwego do spraw [rodowiska do wydania, w porozumieniu z ministrem wBa[ciwym do spraw rolnictwa, dwóch rozporzdzeD. Jedno z tych rozporzdzeD, o którym mowa w ust. 1, powinno okre[la standardy jako[ci gleby i ziemi, przy czym wydanie tego rozporzdzenia jest obowizkiem kompetentnego organu. Drugie z rozporzdzeD, o którym mowa w ust. 2, ma charakter fakultatywny. Ustawodawca wyraznie wskazuje, |e minister mo|e okre[li, co [wiadczy o fakultatywno[ci wydania rozporzdzenia. Ustawodawca pozostawiB ministrowi wBa[ciwemu do spraw [rodowiska decyzj co do wydania rozporzdzenia. 2. Minister Ochrony Zrodowiska, na podstawie art. 105 ust. 1, wydaB rozporzdzenie z 9 wrze[nia 2002 r. w sprawie standardów jako[ci 77 gleby oraz standardów jako[ci ziemi (Dz. U. Nr 165, poz. 1359). Gleba lub powierzchnia ziemi s zanieczyszczone, je[li nastpi przekroczenie st|enia choby jednej ze substancji ponad warto[ dopuszczaln. Ustalanie warto[ci dopuszczalnej nastpuje w trzech etapach. Etap pierwszy obejmuje ustalenie listy substancji, których wystpienie jest spodziewane ze wzgldu na prowadzon na danej nieruchomo[ci lub w jej ssiedztwie dziaBalno[. W ramach etapu drugiego przeprowadza si pomiary wstpne, których celem jest ustalenie, czy substancje przekraczaj st|enie ponad warto[ dopuszczaln. Etap trzeci obejmuje badania szczegóBowe w celu okre[lenia st|eD substancji ustalonych i wskazanie zakresu i sposobu przeprowadzenia rekultywacji gleby lub ziemi. Zgodnie z § 2 powoBanego rozporzdzenia ,,okre[la si standardy jako[ci gleby lub ziemi, z uwzgldnieniem ich funkcji aktualnej i planowanej, dla nastpujcych grup rodzajów gruntów: 1) grupa A: a) nieruchomo[ci gruntowe wchodzce w skBad obszaru poddanego ochronie na podstawie przepisów ustawy - Prawo wodne, b) obszary poddane ochronie na podstawie przepisów o ochronie przyrody; je|eli utrzymanie aktualnego poziomu zanieczyszczenia gruntów nie stwarza zagro|enia dla zdrowia ludzi lub [rodowiska - dla obszarów tych st|enia zachowuj standardy wynikajce ze stanu faktycznego, z zastrze|eniem pkt 2 i 3; 2) grupa B - grunty zaliczone do u|ytków rolnych z wyBczeniem gruntów pod stawami i gruntów pod rowami, grunty le[ne oraz zadrzewione i zakrzewione, nieu|ytki, a tak|e grunty zabudowane i zurbanizowane z wyBczeniem terenów przemysBowych, u|ytków kopalnych oraz terenów komunikacyjnych; 3) grupa C - tereny przemysBowe, u|ytki kopalne, tereny komunikacyjne . Tre[ rozporzdzenia odpowiada zakresowi okre[lonemu w komentowanym przepisie. 78 3. Natomiast minister wBa[ciwy do spraw [rodowiska nie wydaB rozporzdzenia, o którym mowa w ust. 3 art. 105. Autor: Bartosz Rakoczy Art. 109 1. PaDstwowy monitoring [rodowiska jest systemem pomiarów, ocen i prognoz stanu [rodowiska oraz gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o [rodowisku [por. komentarz do art. 25 ust. 2]. Jednym z jego zadaD jest ocena jako[ci gleby oraz ziemi, a tak|e obserwacja ich zmian. Realizacja tego obowizku nale|y przede wszystkim do starostów i wojewódzkich inspektorów ochrony [rodowiska. Nastpuje ona na podstawie: - wieloletnich programów opracowywanych przez GBównego Inspektora Ochrony Zrodowiska, zatwierdzonych przez ministra wBa[ciwego do spraw [rodowiska, - programów wojewódzkich, opracowanych przez wojewódzkiego inspektora ochrony [rodowiska, zatwierdzanych przez GBównego Inspektora Ochrony Zrodowiska w porozumieniu z wojewod. 2. Zadania tego monitoringu s realizowane przede wszystkim w sieciach: - krajowych, - regionalnych (wojewódzkich i midzywojewódzkich). Organy administracji publicznej (rzdowej, samorzdowej) prowadzce rejestry, wykazy, pomiary, analizy i obserwacje stanu [rodowiska finansowane z ich wBasnych [rodków, maj obowizek nieodpBatnego udostpniania uzyskanych w ten sposób danych dla potrzeb paDstwowego monitoringu [rodowiska. 3. Obowizek badania jako[ci gleby i ziemi spoczywa na staro[cie (ust. 2). SzczegóBowy zakres i sposób prowadzenia badaD mo|e zosta okre[lony rozporzdzeniem wykonawczym (dotychczas nie zostaBo ono 79 jeszcze wydane). Standardy jako[ci okre[laj przepisy wykonawcze do art. 105 POZ. 4. Je|eli starosta stwierdzi przekroczenie standardów jako[ciowych gleby (ziemi), ma obowizek przekazania wyników pomiarów wojewódzkiemu inspektorowi ochrony [rodowiska (ust. 6). Autor: Aleksander LipiiDski 1. Oceny jako[ci gleby i ziemi oraz obserwacji zmian dokonuje si w ramach paDstwowego monitoringu [rodowiska (patrz art. 25-30 i uwagi do tych artykuBów). 2. W art. 109 ust. 2 starosta (prezydent miasta na prawach powiatu) jest obowizany prowadzi okresowe badania jako[ci gleby i ziemi. 3. Zakres i sposób prowadzenia przez starost (prezydenta miasta na prawach powiatu) okresowych badaD jako[ci gleby i ziemi mo|e okre[li minister wBa[ciwy do spraw [rodowiska. 4. Poniewa| do zadaD Inspekcji Ochrony Zrodowiska nale|y m.in. kontrola przestrzegania przepisów o ochronie [rodowiska i racjonalnym u|ytkowaniu zasobów przyrody, a wojewódzki inspektor ochrony [rodowiska wykonujcy w imieniu wojewody zadania i kompetencje Inspekcji Ochrony Zrodowiska z zakresu ochrony [rodowiska, wykonuje ró|ne zadania kontrolne (patrz przepisy ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Zrodowiska - jedn. tekst: Dz. U. z 2002 r. Nr 112 poz. 982) - art. 109 ust. 6 p.o.[. zawiera tre[ zobowizujc wojewódzkiego inspektora ochrony [rodowiska do przekazywania staro[cie (prezydentowi miasta na prawach powiatu), jako organowi ochrony [rodowiska, wyników pomiarów dotyczcych jako[ci gleby i ziemi, w których stwierdzono naruszenie standardów jako[ci gleby lub ziemi. Autor: Edward Radziszewski 80 Art. 110a 1. Ju| z art. 101 wynika, |e ochrona powierzchni ziemi polega tak|e na zapobieganiu ruchom mas ziemi i ich skutkom. Szczególny akcent ustawodawca kBadzie na zapobieganie ruchom. W tym te| celu nakBada na starost obowizek obserwowania terenów zagro|onych ruchami mas ziemi. Dodatkowo zobowizuje te| starost do prowadzenia rejestrów tych terenów. 2. Na podstawie ust. 2 art. 110a Minister Ochrony Zrodowiska wydaB 20 czerwca 2007 r. rozporzdzenie w sprawie informacji dotyczcych ruchów masowych ziemi (Dz. U. Nr 121, poz. 840). Kryteria oceny zagro|enia okre[la § 2 powoBanego rozporzdzenia, który stanowi, |e: ,,1. Tereny zagro|one ruchami masowymi ziemi oraz tereny, na których wystpuj te ruchy, ustala si na podstawie: 1) wywiadu i analizy dostpnych w tym zakresie materiaBów archiwalnych; 2) analizy dostpnych materiaBów kartograficznych; 3) analizy dostpnych dokumentacji geologicznych; 4) analizy dostpnych zdj lotniczych, map satelitarnych i ortofotomap (materiaBów teledetekcyjnych); 5) wizji w terenie; 6) badaD geologiczno-in|ynierskich, hydrogeologicznych, geotechnicznych i geofizycznych. 2. Je|eli na podstawie sposobów, o których mowa w ust. 1 pkt 1-5, nie ma mo|liwo[ci ustalenia terenów zagro|onych ruchami masowymi ziemi oraz terenów, na których wystpuj te ruchy, przeprowadza si badania, o których mowa w ust. 1 pkt 6. 3. Informacje o terenach, które w wyniku analizy materiaBów archiwalnych i przeprowadzonych badaD zostan wskazane jako tereny, na których wystpuj ruchy masowe ziemi, oraz informacje o terenach zagro|onych tymi ruchami wprowadza si do rejestru . 81 Natomiast zagadnienia dotyczce rejestru reguluje § 4 ust. 1 powoBanego rozporzdzenia, który stanowi, |e: ,,1. Rejestr jest prowadzony w formie elektronicznej bazy danych, w powszechnie dostpnym formacie, która powinna zawiera: 1) dane graficzne w formie map terenów, na których wystpuj ruchy masowe ziemi, oraz terenów zagro|onych mo|liwo[ci wystpienia ruchów masowych ziemi; 2) karty rejestracyjne: a) terenu zagro|onego ruchami masowymi ziemi, b) osuwiska . Rozporzdzenie nie narusza upowa|nienia ustawowego. Autor: Bartosz Rakoczy DZIAA VII Ochrona kopalin Art. 125 1. ZBo|a kopalin stanowi element [rodowiska [art. 3 pkt 39 POZ], a zatem co najmniej cz[ciowo podlegaj rygorom ochronnym, wynikajcym z prawa ochrony [rodowiska. Problematyk ich ochrony mo|na rozpatrywa wielopBaszczyznowo, przede wszystkim jako: - caBoksztaBt zabiegów umo|liwiajcych ich wykorzystywanie, zwBaszcza za[ zapobie|enie takiemu zagospodarowaniu pozostaBych elementów [rodowiska, które uniemo|liwi wykorzystanie zBo|a kopaliny (np. przez wprowadzenie ograniczeD bdz zakazu zabudowy w sposób uniemo|liwiajcy odkrywkow eksploatacj zBo|a), - obowizek ich racjonalnego (oszczdnego, kompleksowego) wykorzystania w toku eksploatacji, - co w obu sytuacjach nale|y traktowa jako wyraz zasady zrównowa|onego rozwoju [por. art. 3 pkt 50 POZ]. 2. Oba rozwizania cechuj si siln uznaniowo[ci oraz zró|nicowaniem ksztaBtujcych je mechanizmów prawnych. Chocia| w istocie s one powtórzeniem regulacji przewidzianej w dotychczasowym 82 stanie prawnym (zwBaszcza za[ w ustawie z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i ksztaBtowaniu [rodowiska), to jednak z wielu przyczyn (w tym m.in. z powodu nieprzestrzegania prawa) wokóB omawianych zagadnieD narosBo wiele nieporozumieD, przede wszystkim majcych swe zródBo w nierespektowaniu obowizujcego prawa. 3. Prawnych instrumentów sBu|cych do realizacji nakazów wynikajcych z art. 125 POZ nale|y upatrywa przede wszystkim w przepisach dotyczcych zagospodarowania przestrzennego [zob. ustaw z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym] oraz odnoszcych si do wydobywania kopalin [zob. ustaw z dnia 4 lutego 1994 r. - Prawo geologiczne i górnicze]. Zob. tak|e art. 126 POZ. Autor: Aleksander LipiDski 1. Komentowany przepis wskazuje na dwa zasadnicze, ale jak|e istotne, kierunki ochrony kopalin. Pierwszym z nich jest racjonalne gospodarowanie zasobami kopalin, a drugim ich kompleksowe wykorzystanie. 2. Kierunki i sposoby ochrony kopalin wi| si [ci[le z zasad zrównowa|onego rozwoju. Racjonalne gospodarowanie zasobami [rodowiska polega na ich wydobywaniu jedynie w stopniu minimalnym, niezbdnym do prawidBowego funkcjonowania gospodarki. Oznacza to obowizek nie tylko uwzgldniania potrzeb wspóBczesnego pokolenia, ale tak|e przyszBych pokoleD. Racjonalne gospodarowanie zasobami kopalin oznacza tak|e obowizek wBadz publicznych poszukiwania alternatywnych zródeB energii pozwalajcych zastpowa kopaliny. Chodzi wic nie tylko o wsko pojmowane dziaBania dotyczce samych kopalin, ale tak|e o zastpowanie ich innymi zródBami energii. U podstaw takiej koncepcji le|y to, |e kopaliny s nieodnawialnym elementem przyrodniczym i ochrona ich powinna koncentrowa si na zastpowaniu innymi elementami. 3. Drugi kierunek, i jednocze[nie sposób ochrony kopalin, to ich kompleksowe wykorzystywanie. Jak stanowi art. 5 ustawy z 4 lutego 1994 83 r. - Prawo geologiczne i górnicze (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947): ,,1. Kopaliny dzieli si na podstawowe i pospolite. 2. Do kopalin podstawowych zalicza si: 1) gaz ziemny, rop naftow oraz jej naturalne pochodne, wgiel brunatny, wgiel kamienny i metan z wgla kamiennego; 2) kruszce metali szlachetnych, rudy metali (z wyjtkiem darniowych rud |elaza) i metale w stanie rodzimym, Bcznie z rudami pierwiastków rzadkich i rozproszonych oraz pierwiastków promieniotwórczych; 3) apatyt, baryt, fluoryt, fosforyt, gips i anhydryt, piryt, siark rodzim, sole potasowe i potasowo-magnezowe, sole strontu, sól kamienn; 4) azbest, bentonit, diatomit, dolomit, gliny biaBo wypalajce si i kamionkowe, gliny i Bupki ogniotrwaBe, grafit, kaolin, kamienie szlachetne i ozdobne, kwarc, kwarcyt, magnezyt, miki, marmury i wapienie krystaliczne, piaski formierskie i szklarskie, skalenie, ziemi krzemionkow. 2a. W rozumieniu ustawy wszystkie kopaliny wystpujce w granicach obszarów morskich Rzeczypospolitej Polskiej s kopalinami podstawowymi. 3. Kopaliny niewymienione w ust. 2 i ust. 2a s kopalinami pospolitymi. 4. W rozumieniu ustawy nie s kopalinami wody podziemne, z wyjtkiem solanek, wód leczniczych i termalnych . 4. Ustawodawca nie definiuje pojcia  kopaliny towarzyszce . Mo|na jednak przyj, |e kopaliny towarzyszce to takie, które wystpuj w niewielkiej ilo[ci w stosunku do tej kopaliny, która wystpuje w danym zBo|u jako wiodca. Wydobywanie kopalin towarzyszcych nie le|y w zasadzie w krgu zainteresowania przedsibiorcy. Jednak|e je|eli ju| doszBo do rozpoczcia wydobywania kopalin, to zasadne jest, aby przy okazji wydobywania kopalin wiodcych wydobywa równie| te wystpujce w znacznie mniejszych ilo[ciach, jako kopaliny towarzyszce. Kompleksowe wykorzystywanie kopalin oznacza tak|e tak sytuacj, gdy 84 zBo|e zostanie wyeksploatowane do samego koDca, a granice bd wyznaczaBy nie wzgldy ekonomiczne, lecz fizyczne. Autor: Zbigniew Bukowski Art. 126 1. Podstawowych instrumentów ochrony zBó| kopalin przez zagospodarowanie [rodowiska w sposób wykluczajcy przyszBe wydobycie zBo|a nale|y upatrywa w systemie zagospodarowania przestrzennego [por. art. 72 POZ w zw. z ustaw o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym]. W szczególno[ci za[ studia uwarunkowaD i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego powinny uwzgldnia obszary wystpowania zBó| kopalin oraz obecne i przyszBe potrzeby ich eksploatacji. Obowizkiem organów planowania przestrzennego jest zatem ujawnienie w planie miejscowym informacji o wystpowaniu zBo|a kopaliny (art. 48 prawa geologicznego i górniczego). Co prawda, informacja o wystpowaniu zBo|a kopaliny jest jednocze[nie informacj o stanie [rodowiska, jednak|e z wielu przyczyn ujawnienie jej mo|e by problematyczne. Prawo geologiczne i górnicze przewiduje, |e jednostki samorzdu terytorialnego mog |da nieodpBatnego udostpniania tych informacji, uzyskanych w wyniku prowadzenia prac geologicznych, które odnosz si do ich terytoriów i s niezbdne do wykonywania ich zadaD. Uzyskane w ten sposób informacje nie mog by wykorzystywane do prowadzenia dziaBalno[ci gospodarczej ani udostpniane innym podmiotom (art. 47 ust. 6 prawa geologicznego i górniczego). SBabo[ tego rozwizania polega na tym, |e brak mechanizmów prawnych pozwalajcych na rozstrzyganie zwizanych z nim sporów (np. dotyczcych szczegóBowo[ci |danej informacji). 2. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego musi zatem zawiera informacje o tym, |e na objtym nim terytorium wystpuje zBo|e kopaliny. Nie przesdza to jednak o przeznaczeniu go do wydobycia. 85 Wydaje si, |e mo|na tu wyró|ni dwie potencjalne sytuacje, zale|ne od przyjtej metody eksploatacji. 3. Wydobywanie zBó| pBytko wystpujcych odbywa si metod odkrywkow. Jest oczywiste, |e wyklucza ono pozostaBe sposoby wykorzystywania objtych nim nieruchomo[ci, co najmniej do czasu zakoDczenia wydobycia. Udzielenie koncesji na podjcie eksploatacji takiego zBo|a mo|e zatem nastpi tylko wówczas, gdy plan miejscowy przeznaczy objte nim nieruchomo[ci w opisanym wy|ej celu. 4. Inne rozwizanie powinno mie miejsce w odniesieniu do wydobywania kopaliny metod robót podziemnych bdz wiertnicz. W celu prowadzenia takich rodzajów dziaBalno[ci wymagane jest wykonanie niezbdnych obiektów napowierzchniowych (z zakresu budownictwa przemysBowego), co - rzecz jasna - musi pozostawa w zgodno[ci z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. Kluczowy problem dotyczy natomiast szkodliwych oddziaBywaD takiej dziaBalno[ci na pozostaBe elementy [rodowiska, zwBaszcza za[ na wykorzystywane w inny sposób nieruchomo[ci gruntowe. W wielu sytuacjach uniknicie takich szkodliwych oddziaBywaD (uci|liwo[ci) nie jest mo|liwe, a w rezultacie pojawia si problem ich zmniejszenia. Wypada broni zapatrywania, |e przeznaczenie zBo|a do wydobycia mo|e w takiej sytuacji nastpi, gdy wspomniane wpBywy nie narusz przeznaczenia objtych ni nieruchomo[ci, rzecz jasna, ustalonym planem miejscowym. Nadu|yciem prawa byBoby natomiast |danie, aby uzale|nia dopuszczalno[ wydobycia metod podziemn bdz otworow wyBcznie od przeznaczenia na ten cel objtych im wpBywami nieruchomo[ci. 5. SzczegóBy odnoszce si do mechanizmów podejmowania decyzji niezbdnych do rozpoczcia wydobywania zBo|a kopaliny okre[lone s przepisami prawa geologicznego i górniczego. W tym celu niezbdne jest uzyskanie koncesji. Wymaga ona uzgodnienia z wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta), co nastpuje na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (wyjtkiem jest dziaBalno[ prowadzona w obrbie wód morskich RP). Postanowienie organu uzgadniajcego 86 podlega kontroli instancyjnej, a nastpnie sdowoadministracyjnej (art. 16 oraz 105a prawa geologicznego i górniczego). Brak planu miejscowego wyklucza zatem mo|liwo[ uzyskania koncesji. Nowela do prawa geologicznego i górniczego [ustawa z dnia 27 lipca 2001 r.] przewiduje natomiast, |e (poczwszy od dnia 1 stycznia 2002 r.) w razie braku planu miejscowego uzgodnienie mo|e nastpi na podstawie decyzji o ustaleniu warunków zabudowy i zagospodarowania terenu. 6. Postpowanie koncesyjne toczy si z udziaBem spoBeczeDstwa oraz winno odpowiada wymaganiom odnoszcym si do ocen oddziaBywania planowanych przedsiwzi na [rodowisko (art. 31 i nast.; art. 46 i nast. POZ). 7. Koncesja nie narusza jednak wymagaD wynikajcych z przepisów znajdujcych si poza prawem geologicznym i górniczym [art. 16 ust. 6 prawa geologicznego i górniczego]. Oznacza to, |e przedsibiorca prowadzcy dziaBalno[ koncesjonowan na podstawie prawa geologicznego i górniczego (zwBaszcza za[ w zakresie wydobywania kopalin), zale|nie od powodowanych jego dziaBalno[ci zagro|eD dla [rodowiska, winien speBni wymagania przewidziane odrbnymi przepisami, odnoszcymi si do ochrony poszczególnych elementów [rodowiska (zwBaszcza uzyskujc stosowne pozwolenia, np. wynikajce z prawa wodnego, przepisów dotyczcych gospodarki odpadami czy wreszcie prawa ochrony [rodowiska). Wbrew obiegowym zapatrywaniom ani koncesja, ani mechanizm jej podejmowania nie mog by traktowane jako uniwersalny instrument, pozwalajcy na rozstrzyganie o wszystkich konfliktach zwizanych z wpBywem górnictwa na [rodowisko [wyrok NSA z dnia 21.04.1995 r., niepublikowany]. 8. Prawo geologiczne i górnicze dostarcza licznych instrumentów, ksztaBtujcych zasady wydobywania kopalin, zarówno pod ktem widzenia zapewnienia szeroko pojmowanego bezpieczeDstwa, jak i wymagaD ochrony [rodowiska (w tym polegajcych m.in. na wydobywaniu kopaliny w sposób eliminujcy bdz ograniczajcy pozostawianie niewybranych partii zBo|a). PrzykBadami mog by: koncesja (w cz[ci, w jakiej okre[la 87 metod i wielko[ wydobycia oraz wymagania ochrony [rodowiska, por. art. 22 prawa geologicznego i górniczego), plan zagospodarowania przestrzennego terenu górniczego, czyli przestrzeni objtej (szkodliwymi) wpBywami robót górniczych zakBadu górniczego (mo|e ona zawiera rozwizania ograniczajce bdz wyBczajce dopuszczalno[ wydobywania niektórych cz[ci zBo|a, por. art. 53 prawa geologicznego i górniczego), czy te| wreszcie projekt zagospodarowania zBo|a oraz plan ruchu zakBadu górniczego (przez okre[lenie przedsiwzi niezbdnych do ochrony [rodowiska, w tym m.in. zapobiegania szkodom (art. 54 oraz art. 64 prawa geologicznego i górniczego). 9. Wszystkie te rozstrzygnicia winny by podejmowane m.in. z uwzgldnieniem wymagaD uksztaBtowanych przez art. 126 POZ. Oznacza to, |e organy wBa[ciwe w zakresie prawa geologicznego i górniczego (tj. organy gminy, koncesyjne, nadzoru górniczego), niezale|nie od przesBanek bezpo[rednio odnoszcych si do podejmowanych przez nie rozstrzygni, maj obowizek badania, czy speBnione s wymagania przewidziane wspomnianym przepisem. W istocie szczegóBy wielokrotnie staj si niezwykle uznaniowe, pozostajc zreszt w [cisBym zwizku z uwarunkowaniami ekonomicznymi. 10. Warto tak|e zwróci uwag, |e ustawodawca jest [wiadom, i| prowadzenie wydobycia kopaliny w sposób wykluczajcy mo|liwo[ powstania szkód nie jest mo|liwe. W konsekwencji art. 126 wprowadza nakaz  ograniczania powstawania szkód w [rodowisku, co zreszt mo|na traktowa jako wyjtek od zasady wyra|onej w art. 6 POZ. Je|eli za[ ruch zakBadu górniczego odbywa si zgodnie z wymaganiami prawa geologicznego i górniczego, temu, kto jest zagro|ony powstaniem szkody stanowicej konsekwencje tego ruchu, nie przysBuguje roszczenie o wstrzymanie dziaBalno[ci bdcej zródBem zagro|eD [art. 91 prawa geologicznego i górniczego]. Inaczej mówic, wBa[ciciel traci wówczas roszczenie negatoryjne [art. 222 § 2 k.c.]. Mo|e on jednak domaga si zapobie|enia szkodzie (np. w postaci odpowiednich zabiegów technicznych, utrzymujcych zagro|ony obiekt w nale|ytym stanie, art. 88 99 prawa geologicznego i górniczego). O ile za[ dojdzie do powstania szkody, poszkodowanemu sBu|y roszczenie odszkodowawcze, oparte na wzorach kodeksu cywilnego (z nieznacznymi modyfikacjami, wynikajcymi z prawa geologicznego i górniczego; por. art. 91-95 prawa geologicznego i górniczego). 11. Co do obowizków w zakresie rekultywacji, por. art. 102 i nast. POZ. Autor: Aleksander LipiDski 1. W art. 126 kontynuuje zaBo|enia w zakresie ochrony kopalin. Przyj mo|na, |e przepis ten uszczegóBawia koncepcj przyjt w art. 125. Komentowany przepis odnosi si do eksploatacji zBo|a kopalin. Ma on oczywi[cie charakter przepisu ogólnego i ustawodawca nie przypisuje sobie prawa uregulowania problematyki eksploatacji zBó| kopalin w jednym tylko przepisie. Przepis ten nale|y odczytywa jako wskazówk zarówno dla organów stanowicych prawo, je[li chodzi o przepisy szczególne, jak i dla organów stosujcych prawo, je[li chodzi o wydawanie decyzji administracyjnych w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej. Natomiast ust. 2 art. 126 adresowany jest przede wszystkim do przedsibiorców zajmujcych si eksploatacj kopalin. W art. 126 wida te| wyraznie [cisBy zwizek midzy eksploatacj zBó| kopalin a dziaBalno[ci gospodarcz. Przy |adnym innym elemencie [rodowiska ten zwizek nie jest tak wyraznie widoczny. 2. Pierwszym warunkiem, który ustawodawca formuBuje, je|eli chodzi o eksploatacj zBó| kopalin, jest gospodarcze uzasadnienie. Ustawa nie precyzuje, co nale|y rozumie przez to pojcie. Nie jest te| zasadne tworzenie definicji legalnej tej przesBanki. PrzesBanka ta, jako wyznacznik mo|liwo[ci gospodarczego wykorzystywania [rodowiska, pojawia si po raz pierwszy. FormuBujc, nawet w sposób ogólny, przesBanki ochrony innych zasobów [rodowiska, ustawodawca abstrahowaB od gospodarczych podstaw. Po raz pierwszy odwoBaB si do gospodarczego uzasadnienia 89 eksploatacji zBo|a, jako do przesBanki warunkujcej w ogóle podjcie eksploatacji. Nale|y zatem uzna, |e w przypadku braku gospodarczego uzasadnienia eksploatacji zBo|a nie powinna by w ogóle udzielana koncesja (np. zbyt maBa ilo[ kopalin albo zbyt wysoki koszt eksploatacji zBo|a). A zatem ju| sam organ koncesyjny powinien bada gospodarcze uzasadnienie eksploatacji zBo|a. Tak mo|liwo[ daje mu chocia|by art. 20 ust. 1 pkt 2Prawa geologicznego i górniczego, uprawniajcy do |dania od przedsibiorcy informacji dotyczcych wielko[ci i sposobu zamierzonego wydobycia kopaliny. O gospodarczym uzasadnieniu eksploatacji zBo|a decyduj przede wszystkim elementy ekonomiczne i rachunek zysków i strat. Z gospodarczym uzasadnieniem eksploatacji zBo|a kopalin wi|e si racjonalne wydobycie kopalin i ich zagospodarowanie. Na ten temat zob. komentarz do art. 125. Eksploatacja zBó| kopalin powinna odbywa si w sposób ograniczajcy szkody w [rodowisku. Ta przesBanka wi|e si [ci[le z zasad prewencji i przezorno[ci, a tak|e z zasad  zanieczyszczajcy pBaci . Ustawodawca jest [wiadomy tego, |e prowadzenie eksploatacji zBó| kopalin wi|e si z mo|liwo[ci powodowania szkód w [rodowisku. Dlatego te| kBadzie nacisk na to, aby te szkody ogranicza. 3. Ust. 2 art. 126 zawiera w sobie elementy bdce uszczegóBowieniem dwóch zasad prawa ochrony [rodowiska. Po pierwsze, wida wyraznie odwoBywanie si ustawodawcy do zasady kompleksowo[ci. Zwraca on bowiem uwag na to, |e przedsibiorca eksploatujcy zBo|e nie tylko powinien dba o ochron zasobów zBo|a, ale tak|e powierzchni ziemi i wód oraz o inne elementy przyrodnicze (przede wszystkim bd to ro[liny i zwierzta). Po drugie, wida wyrazne nawizanie do zasady zanieczyszczajcy pBaci i restytucyjnej funkcji prawa w ochronie [rodowiska. Ustawodawca bowiem nakazuje prowadzenie rekultywacji terenów poeksploatacyjnych. Autor: Zbigniew Bukowski 90 91

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
5 Ochrona przed promieniowaniem materialy
Geografia procesy zewnętrzne kształtujące powierzchnie ziemi
020 Ochrona Twojej Ziemi
Zastosowanie promieniowania jonizujacego w badaniach i ochronie zabytków kultury materialnej
Degradacja i rekultywacja powierzchni ziemi w Polsce
cw 2 pomiary rezystywnosci skrośnej i powierzchniowej materiałów elektroizolacyjnyc stałych
Prawo ochrony rodowiska materia roboczy 2009
2 2 Materiały ochrony przeciwwilgociowej iizolacje cieplne
Ochrona srodowiska material
6 Ochrona wod materia ly
Krzemianowa powłoka ochronna na spękanej powierzchni betonu
rozdział 31 Szósty i ostatni pobyt Belzebuba na powierzchni naszej Ziemi

więcej podobnych podstron