3833474473

greckokatolicki świętego Teodora Studyty, zgromadzenie, które w porównaniu do istniejącego od kilku wieków zakonu bazylianów, było w swoim charakterze życia zakoimego. w sposobie sprawowania liturgii, bliższe tradycji wschodniej niż łacińskiej¹⁸. Studyci w roku 1909 przy swoim monasterze Studion we Lwowie stworzyli kolekcję ikon. gromadząc je z wielu miejscowości w Galicji. Ihumen monasteru Zaśnięcia Marii w Uniowie. archimandyta Klemens Szeptycki kontynuował zbieranie ikon gromadząc je również w monasterze położonym kilkadziesiąt kilometrów od Lwowa. W roku 1920 zostały zakupione do zbiorów dzieła sztuki cerkiewnej z prywatnej kolekcji Włodzimierza Pieszczańskiego. Eksponaty, zgromadzone w siedzibie muzeum przy ulicy Piotra Skargi we Lwowie, służyły również do nauczania malowania ikon. bowiem w latach trzydziestych XX wieku otwarta została szkoła ikonopisców we Lwowie (czynnej w latach 1927-1933)¹⁸.

W 1905 roku pow ołane zostało przez metropolitę Andrzeja Szeptyckiego Muzeum Cerkiewne, do którego przekazał on część swojej kolekcji oraz szereg zabytków z archiwum kurii greckokatolickiej, a także z pałacu biskupiego oraz z katedry św. Jura. Pierwotnie zbiory umieszczono w budynku przj' ulicy Adama Mickiewicza, należącego niegdyś do malarza Jana Styki¹⁸. W 1911 roku zmieniono nazwę instytucji na Ukraińskie Muzeum Narodowe i dzięki finansowemu wsparciu metropolity zakupiono neobarokową willę Dunikow skich jako stalą siedzibę placów ki, przy ulicy Mochnackiego 42 (obecnie Drahomanowa). Uroczyste otwarcie muzeum nastąpiło w 1913 roku¹⁸. Najważniejszą część kolekcji stanow iły ikony. Oprócz nich znalazły się w niej numizmaty, zabytki archeologiczne oraz złotnictwo. W muzeum zebrano również kolekcję starych druków słow iańskich¹⁸, szereg rękopisów iluminowanych¹⁸, a także zabytki sztuki ludow ej z Galicji. Przez dziesięciolecia placówkę tę prowadził Ilarion Święcicki¹⁸. Wydal on szereg prac naukowych, w tym opracowanie w języku ukraińskim i niemieckim malarstwa ikonow ego ..Halickiej Ukrainy”¹⁸. Ukraiński badacz opracował również w dwóch wersjach językowych katalog w raz z albumem, przedstaw iającym ikony z kolekcji Ukraińskiego Muzeum Narodow ego¹⁸. Gorąco zachęcał ich gromadzenia ikon metropolita Szeptycki, który starał się w ten sposób uchronić dzieła sztuki cerkiewnej od zniszczeń. Proces niszczenia cerkw i niepokoił władze austriackie. Kiedy w 1916 roku spłonęła cerkiew w Bohorodczanach. dzięki wsparciu rządu zabezpieczono ikonostas (w okresie międzywojennym przewieziony do Muzeum Narodowego we Lwowie), jeden z najpiękniejszych dzieł sztuki cerkiewnej przełomu XVII i XVIII wieku. Autorem malowanych ikon był Jowa Kondzelewicz. jeromonach monasteru białostockiego na Wołyniu (kolo Łucka)¹⁸. Ikonostas pierwotnie został wmontowany w cerkwi Skitu w Maniawie. W roku 1785 sprzedano go do cerkwi miejskiej w Bohorodczanach. gdzie znajdował się do początku XX wieku.

Szeroką aktryw ność rozw inęło Ukraińskie Muzeum Narodowe w okresie międzywojennym, publikując szereg opracowań, a także wydając czasopismo „Litopys"¹⁸. Środow isko naukow e Ukraińców coraz częściej postulowało stworzenie narodowej instytucji we Lwowie, skupiającej cale grono uczonych zajmujący ch się wieloma dziedzinami nauki. W roku 1892 powołano Naukowe Towarzystwo im. Tarasa Szewczenki. Przez wiele lat kolekcjonowano dzielą sztuki, ale nie eksponowano ich. Część tej kolekcji w czasie I wojny światowej uległa rozproszeniu. Dopiero w 1921 roku zostało oficjalnie otwarte muzeum. Wówczas znalazły się na ekspozycji również ikony pochodzące z okolic Lwowa.

Kolejna placów ka muzealna pow ołana do gromadzenia zabytków sztuki cerkiewnej to Muzeum przy Greckokatolickiej Akademii Teologicznej we Lwowie. Kilka ikon zostało opisanych przez W. Sas Zalozieckiego¹⁸. Niektóre z nich zachowały się w zbiorach Muzeum Narodowego we Lwowie¹⁸. Wśród nich dzieło ukazujące św . Joachima i Annę ze scenami z życia Marii¹⁸.

W czasie I wojny światowej wszystkie zbiory muzealne we Lwowie ucierpiały. Miasto było okupowane przez wojska rosyjskie¹⁸. Szczególną uwagę nowych władz wzbudzało Muzeum Narodowe, ze względu na charakter kolekcji. Wówczas wywieziono do Rosji szereg dziel sztuki cerkiewnej, głównie ikony, rysunki i stare druki. W 1915 roku aresztowany został ówczesny dyrektor muzeum Ilarion Święcicki i deportowany wraz z rodziną do Kijowa¹⁸. Po przejęciu miasta przez wojska austriackie w 1916 roku rozpoczęto porządkowanie poszczególnych muzeów¹⁸. Dramatyczne dzieje przeżywały muzea po II wojnie światowej. Zabytki pochodzące z cerkiew nych instytucji zostały skonfiskowane. Wiele z nich trafiło do Muzeum Narodowego, które stało się centralna instytucją muzealną we Lwowie. Obecnie formowane są nowe kolekcje, w tym w spomniane zasoby Studytów, a także Muzeum Cerkiewne przy Grecko-Katolickiin Seminarium Duchownym w Rudnem¹⁸.

W badaniach naukowych uczonych pochodzących z kilku ośrodków naukowych daw nego cesarstwa austro-węgierskiego szczególnym zainteresowaniem cieszyły się zabytki pochodzące z Bukowiny¹⁸. Rząd austriacki finansował konserwację wielu zabytków¹⁸, stąd też bogata dokumentacja z daw nego Archiwum Centralnej Komisji Dokumentacji Zabytków^l8. jak i też szereg publikacji austriackich uczonych dotyczących cerkwi w: Dragomimie¹⁸. Reufeni¹⁸. Woronec¹⁸. Suczewicy¹⁸. Dużo miejsca poświęcono malowidłom ściennym wykonywanych na zewnątrz świątyń. Ogromny udział w ich opracowaniu miał Władysław Podlacha (1875-1951). który' wyniki swoich badań opublikował na lamach niemieckiego pisma Zeitschrift fiir Christliche Kunst'*. Zaś w roku 1912 wydal monografię, która również doczekała się tłumaczenia na język rumuński¹⁸. Był to ow oc w ieloletnich prac lwow skiego uczonego, które kontynuowali Austriacy'. Rumuni¹⁸ i Francuzi¹⁸. Warto podkreślić, że w roku 1906 zorganizowano w Bukareszcie wystawę dziel pochodzących z klasztorów w Putnie. Suczewicy i Dragomimie¹⁸.

15