3833474475

zagadnień związanych z ewolucją ikonostasów w wieku XVI, pisząc nową wersję, której maszynopis znajduje się we wspomnianym wyżej muzeum, zaś ukraiński tekst opublikowano pośmiertnie na emigracji¹¹¹. Dokumentacja fotograficzna z Muzeum Budownictwa Ludów ego w Sanoku przedstaw ia ikony w ich naturalnym środowisku. Wiele z nich odnajdujemy obecnie w muzeach polskich i ukraińskich. Ikony z Busow isk¹⁸, Skwarzawy¹⁸, Rohatyna¹⁸ i Potylicza¹⁸ znajdują się obecnie w Muzeum Narodowym we Lwowie. Ikony z Lipia¹⁸ i Żukotyna¹⁸ przechowywane są w Muzeum Historycznym Sanoku. Ikony z ikonostasu w Uluczu są eksponowane w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku¹⁸. W latach 1961-1964 korespondował ukraiński badacz z firmą fotograficzną Foto-Heinrich w Monachium w sprawie wydania slajdów. Dużych fonnatów diapozytywy w oprawnych w skórę kasetach zachowały się w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku oraz Muzeum Narodowym w Krakowie i w Muzeum Narodowym we Lwowie.

Materiały Jarosława Konstantynowicza należą do najważniejszych w Polsce zespołów’ dokumentacji sztuki cerkiewnej. Jego niemiecka wersja planowanej serii Ikonostasis wy dana tuż przed drugą wojną światową nie dotarła do wielu bibliotek, a co więcej z czasem fakt wydania pracy w języku niemieckim sugerował wydanie pracy’ w okupowanym Lwowie. Tak napisał Aleksej Lidow w artykule wstępnym do książki zbierającej materiały z sesji naukowej zorganizowanej w Moskwie w 1996 roku¹⁸.

Zaprezentowana historia badań naukowych nad sztuką cerkiewną na przełomie XIX i XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem środowiska lwów skiego pokazuje nam drogi dalszych poszukiwań naukowych. Pow ojenne badania prowadzone były w innych warunkach. Całkowicie odseparowanie uczonych, zamknięcie granic spowodowało, że przedstaw iciele każdego narodu kontynuowali na własną rękę prace naukowe, stąd tak duże rozbieżności w wynikach badań. Wypada wspomnieć o działalności naukowej Mieczysława Gębarowicza. który pozostał we Lwowie, nadal prow adząc badania nad sztuką regionu. W najnowszych badaniach z zakresu sztuki bizantyńskiej coraz częściej historycy sztuki sięgają do zabytków sztuki graficznej czy też fotografii traktując je jako materiał porównawczy do opracowania malarstwa i architektury, ale są to prace dotyczące sztuki zachodniej. Sądzę, że w opracowaniu malarstwa cerkiewnego z dawnej Rzeczypospolitej badania porównawcze, zarówno w aspekcie zależności słowa od obrazu jak i też w sferze ..komparatystyki pośredniej" między dziełami pochodzący mi z innych środow isk religijnych, są ważne, ale również rekonstrukcje programów ikonograficznych są istotne, jak chociażby ustawienie ikonostasów, tak ważnych w przestrzeni liturgicznej. Tego typu prace możliwe są za pośrednictwem przekazów ikonograficznych, które pozw olą nam poznać w pełni zagadnienia sztuki cerkiewnej.

PRZYPISY:

¹⁸ Stan badań nad sztuką cerkiewną przedstawiono w następujących publikacjach: M. P. Kruk. Stan badań nad atrybutami warsztatowymi zachodnioniskiego malarstwa ikonowego XV- XVI w., [w :] Łemkowie i łemkoznawstwo w Polsce, [=Prace Komisji Wschodnioeuropejskiej, t. V], Kraków 1997, s. 163- 177; Idem, Stan badań nad zachodnioruskim malarstwem ikonowym XV- XVI wieku, [w :] Sztuka Kresów Wschodnich, t. II. Kraków 1996, s. 29-55; W. Ceran. Główne osiągnięcia polskich badań nad historią sztuki bizantyńskiej (do roku 1998), [w:] Sztuka średniowiecznego Wschodu i Zachodu. Osiągnięcia i perspektywy poznawcze u progu XXI wieku. Kraków 2002, s. 9-51.

¹⁸ O. Sydor, T. Łozynśkyj, Dawnja ukrajinśka ikona izprywatnych zhirok, Kyjiw 2003. Szczególnie w Rosji publikowany ch jest szereg dawnych ale i obecnie formowanych kolekcji prywatnych. Cf. Ikony iz czastnych sobranii. Russkaja ikonopiśXIV- naczala XX wieka. Katalog wystawki. Centralny/ Muziej Driewnierusskoj Kultury i Iskusstwa imieni Andrieja Rublewa, red. N. Komaszko, Moskwa 2004.

¹⁸ Sakralne mystectwo z kolekcji „Studion ”. Kataloh tworiwXVI-XXst., Lwiw 2003.

¹⁸ A. Małkiewicz, Z dziejów polskiej historii sztuki. Studia i szkice, Kraków 2005, s. 22.

¹⁸ J. T. Petrus. Muzea lwowskie 1823-1939, [w :] Sztuka Kresów Wschodnich, t. II. Kraków 1996, s. 425-442.

¹⁸ Cf. E. Pawłowicz, Katalog Muzeum imienia Lubomirskich, Lwów 1877; R. Mękicki, Muzeum Narodowe im. Króla Jana III Sobieskiego we Lwowie. Przewodnik po zbiorach. Lwów 1936; M. Holubec, Dział ruski Muzeum Nar. Im. Jana III, Wiadomości konserwatorskie.... 1.1, Lwów 1925, nr 5-6, s. 158-165.

¹⁸ Referaty były głoszone w ówczas w języku polskim i „ruskim". Cf. G. Ossowski, Spraw ozdanie o wystawie archeologicznej w roku 1885 we Lwowie, Przegląd Archeologiczny, Lwów 1888, z. 4, s. 209. Władysław Łoziński podkreślał ogromny wkład Mariana Sokołowskiego w ożywieniu dyskusji naukowej podczas zjazdu.

Cf. □. [W. Łoziński], Recenzje i sprawozdania. Kwartalnik historyczny, 1.1, Lwów 1885, s. 25.

¹⁸ G. Ossowski, op. cit., s. 217-218.

¹⁸ Wystawa Archeologiczna Polsko-Ruska urządzona we Lwowie w roku 1885, Lwów 1886. O wystawie oraz o publikacji przygotowanej w^: technice fototypi relacjonuje Wojciech Dzieduszycki w korespondencji skierowanej do Centralnej Komisji w Wiedniu. Cf. Zespól Denkmalamt Galizien, Óstcrrcichischc Staatsarchiv. Wien, Karton 19. nr 1002/1885.

¹⁸ I. Szaraniewicz, Pamiatniki Galicko-Russkoj Stariny w izobrażenijach, Lwów 1886.

¹⁸ Wystawa Archeologiczna Polsko-Ruska.... s. 15.

17