4037603169

W ekonomii klasycznej (A. Smith, D. Ricardo) główne zagadnienia stanowiły czynniki i mechanizm wzrostu gospodarczego, a także mechanizm funkcjonowania gospodarki. Zagadnienia te badano w związku z dokładną analizą funkcji poszczególnych klas społecznych w procesie gospodarczym oraz z ich udziałem w dochodzie narodowym. Ekonomia klasyczna w centrum uwagi postawiła więc zagadnienie ekonomicznych podstaw społecznej struktury kapitalizmu, „filozofię” społeczeństwa burżuazyjnego.

W ekonomii subiektywno-marginalistycznej (lata 70. XIX w.) podstawę całej analizy stanowiły reguły postępowania „człowieka gospodarującego” (homo economicuś). Od tych reguł dopiero próbuje się znaleźć pomosty wiodące do analiz zjawisk gospodarczych w skali społecznej. Uważano, że zasady odnoszące się do jednostki gospodarującej stosuje się też bezpośrednio do społeczeństwa jako całości. Taki sposób pojmowania zjawisk gospodarczych przyjęto nazywać mikroekonomią.

Mikroekonomiczny punkt widzenia jest wyrazem indywidualizmu poznawczego, postulującego uznanie motywów postępowania jednostki ludzkiej za właściwy punkt wyjścia do podejmowania badań ekonomicznych. Zasadniczą sferą rozważań tego kierunku stanowi stosunek człowieka do rzeczy, który wyraża się w silniejszym lub słabszym pożądaniu tej rzeczy, w większym lub mniejszym zadowoleniu odczuwanym z jej osiągnięcia. Są to rozważania indywidualistyczne, a treść ich stanowią subiektywne oceny dokonywane przez jednostkę ludzką. W konsekwencji najważniejsze zjawiska i procesy ekonomiczne są ujmowane w kategoriach subiektywnych.

Na rynku, w procesie wymiany i kształtowania się stosunku wymiennego (cen), działają siły podaży i popytu. Są one uwzględniane w każdej teorii, ale duże znaczenie ma to, którą z nich się akcentuje. W analizie kształtowania się stosunku wymiennego (cen) w ekonomii klasycznej i marksizmie najistotniejsze są czynniki leżące po stronie podaży (koszt produkcji wyrażony w nakładach pracy społecznej). Ekonomia subiektywistyczna bazuje natomiast na gustach i upodobaniach konsumentów, jako na czynniku kształtującym popyt.

3. Ekonomia pozytywna i normatywna

W studiowaniu ekonomii ważne jest rozróżnienie dwóch sposobów podejścia do tego przedmiotu, tj. ekonomii pozytywnej oraz ekonomii normatywnej.

Ekonomia pozytywna zajmuje się obiektywnym, naukowym objaśnieniem zasad funkcjonowania gospodarki. Celem ekonomii pozytywnej jest wyjaśnienie, w jaki sposób społeczeństwo gospodarujące podejmuje decyzje dotyczące konsumpcji, produkcji i wymiany dóbr. Służy to dwojakim celom: pierwszy z nich stanowi odpowiedź na pytanie, dlaczego gospodarka działa tak, jak dzia-

17