3307664580

Czasopismo „Z Otchłani Wieków" (ZOW) w dorobku wydawniczym archeologii polskiej zajmuje miejsce wyjątkowe. Powstało w 1926 r. z inicjatywy prof. Józefa Kostrzewskiego - jednego z najwybitniejszych archeologów polskich - i szybko stało się głównym propagatorem rodzimej archeologii.

Pierwszy „lubelski” zeszyt „Z Otchłani Wieków” i pierwsi absolwenci archeologii UMCS

1.    A. Zakościelna (red.), Miejsce Profesora Stefana Noska w archeologii polskiej: 5o lat po wydaniu „Materiałów do badań nad historią starożytną i wczesnośredniowieczną międzyrzecza Wisły i Bugu". Lublin 2012, 305 s.

2.    J. Kowalczyk, Profesor Stefan Nosek jako człowiek i jako uczony. W: A. Zakościelna (red.), tamże, s. 10.

3.    J. Falicki, Izdebno - bliźniak Biskupina. ZOW, R. 18,1949, s. 183-192. Dodajmy, że artykuł ten napisany przez ucznia gimnazjalnego, uczestnika badań w Izdebnie, przed podjęciem studiów, do dziś jest cytowany w literaturze przedmiotu (por. m.in. J. Jaskanis [red.]. Prahistoryczny gród w Biskupinie. Warszawa 1991).

4.    Por. J. Rukówna, A. Abramowicz, J. Gurba, Bibliografia prac Romana Jakimowicza. Archeologia, T. 5,1952/1953 (druk: 1955), s. 386-389.

5.    Por. m.in. A. Zakościelna, Bibliografia prac naukowych i publicystyki katolickiej Doc. Dra hab. Jana Kowalczyka, byłego kierownika Katedry Archeologii UMCS. Archeologiczne Listy 1997 nr 1 (50); A. Zakościelna, J. Gurba, Doc. dr hab. Jan Kowalczyk (1918-2007). Archeologia Polski Środkowowschodniej T. 9, 2007, s. 384-387.

Mimo popularnonaukowego charakteru, ukazało się w nim wiele prac i informacji, które na trwałe weszły do stricte naukowej literatury. Na jego łamach debiutowali prawie wszyscy archeologowie wykształceni w Polsce międzywojennej i w pierwszych dziesięcioleciach po wojennej przerwie.

W 1951 r. ukazał się zeszyt ZOW (R. 20, z. 3-4) poświęcony niemal w całości wynikom badań na Lubel-szczyźnie, przygotowany przez prof. Stefana Noska, twórcę lubelskiej archeologii, kierownika Katedry Prehistorii UMCS'. Pod koniec 1950 r. profesor, jak zwykle „delikatnie acz stanowczo"², poprawiał przeznaczone do druku pierwsze opracowania naukowe swoich seminarzystów. Jedynie jeden z nich - Jerzy Falicki -zadebiutował na łamach ZOW dwa lata wcześniej³.

Zeszyt otwiera wspomnienie prof. J. Kostrzewskiego o śp. Romanie Jakimowiczu (s. 37-40). Wypada tu przypomnieć pominięty przez profesora fakt, że w roku 1944, dwa miesiące po wyzwoleniu spod Niemców wschodniej części ziem polskich, Wydział Szkół Wyższych Resortu Oświaty PKWN w Lublinie rozpoczął rejestrację przedwojennych pracowników szkół wyższych i instytucji naukowych. Wśród jednych z pierwszych znaleźli się ówczesny mgr Witold Hensel (późniejszy członek PAN, wieloletni dyrektor Instytutu Historii Kultury Materialnej PAN w Warszawie), który podjął pracę w Resorcie Kultury i Sztuki jako Generalny Konserwator Zabytków i równocześnie asystent w Katedrze Historii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, oraz dr R. Jakimowicz, przedwojenny dyrektor Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie, któremu władze tworzonego Uniwersytetu Marii Cu-rie-Skłodowskiej zaproponowały, w początkach 1945 r., organizację i kierownictwo Katedry Prehistorii. Dyrektor Jakimowicz odmówił ze względu na stan zdrowia własny.

a przede wszystkim żony. Dopiero w 1946 r. przyjął podobną ofertę z nowego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, gdzie utworzoną przez siebie Katedrą kierował do śmierci w 1951 r.⁴ Organizacji Katedry Prehistorii UMCS podjął się od 1 października 1945 r. dr Stefan Nosek, dodajmy, że przy wydatnej pomocy asystenta - Jana Kowalczyka⁵ - pierwszego wykształconego w Lublinie archeologa, późniejszego - po prof. S. Nosku - kierownika Zakładu Archeologii UMCS.

Lubelska część zeszytu ZOW zawiera artykuły wszystkich ówczesnych lubelskich archeologów, tj. prof. S. Noska i mgr. J. Kowalczyka oraz pięciu - czyli wszystkich - seminarzystów profesora, a także prof. Tadeusza Lewickiego, wybitnego numiz-matyka-orientalisty z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prof. Nosek ogłosił dwa artykuły: Lubelski ośrodek prehistoryczny (s. 40-42) oraz Z historii badań archeologicznych na Lu-belszczyżnie (s. 42-44). Rozszerzone ujęcie ostatniego tematu opublikował później w monumentalnej pracy Materiały do badań nad historią starożytną i wczesnośredniowieczną międzyrzecza Wisły i Bugu („Annales UMCS", Sectio F, vol. VI, 1951, druk: 1957). Jerzy Falicki przedstawił recenzję Pierwsza wystawa prehistoryczna w Lublinie (s. 44-47), prof. Nosek (pod kryptonimem NM) w dziale „Kronika" podał ogłoszenie o przedłużeniu jej eksponowania (s. 64).

Pozostałe artykuły prezentują wyniki prac terenowych Katedry lub

Wiadomości Uniwersyteckie • grudzień 2015