4130653845

DOSTĘPNOŚĆ LITERATURY PERIODYCZNEJ 67

—    na poziomie krajowym — publikacje znajdują się w innych bibliotekach krajowych,

—    na poziomie międzynarodowym — publikacji nie można znaleźć w bibliotekach krajowych, ale mogą być sprowadzone z bibliotek zagranicznych;

2)    efektywności informacji o potencjalnej dostępności publikacji, wskazującej ich obecność i lokalizację za pomocą katalogów o różnych zasięgach i zakresach wynikających z kombinacji:

—    zasięgu geograficznego (np. lokalny, regionalny, ogólnokrajowy),

—    zakresu tematycznego (np. wszystkie dziedziny wiedzy, grupy dyscyplin, poszczególne dziedziny);

3)    sprawności procedur udostępniania dokumentów czytelnikom na dwu poziomach:

—    krajowym,

—    zagranicznym;

4)    różnego rodzaju przeszkód ograniczających efektywną dostępność publikacji przez:

—    ograniczanie dostępności potencjalnej,

—    zmniejszanie dostępności efektywnej w porównaniu z potencjalną.

Przy projektowaniu badania dostępności literatury periodycznej w bibliotekach naukowych, trzeba — odpowiednio do określonego celu analizy i lokalnej sytuacji — zdefiniować i zaplanować zakres i poziom szczegółowości zamierzonego badania, odpowiadając na trzy podstawowe pytania:

—    które biblioteki będą wzięte pod uwagę (np. wszystkie krajowe biblioteki naukowe, biblioteki określonego regionu, biblioteki akademickie, grupa bibliotek dziedzinowych),

—    które czasopisma będą objęte badaniem (np. wszystkie, tylko zagraniczne, tylko pochodzące z określonych krajów, tylko reprezentujące pewne dziedziny nauki i/lub praktyki),

—    jaki będzie zasięg czasowy badania (np. tylko aktualna sytuacja, lub również pewien okres retrospektywnie).

Badanie przeprowadzone w ramach Programu UAP obejmowało:

—    wszystkie polskie biblioteki naukowe (na podstawie danych pochodzących ze statystyk ogólnokrajowych) oraz wybrane biblioteki różnych typów (dane pochodzące z ankiet i wywiadów przeprowadzonych w celu uzyskania bardziej szczegółowych informacji ut. zbiorów i usług),

—    czasopisma zachodnie (i inne np. japońskie, pochodzące z tzw. II obszaru płatniczego), których pozyskiwanie stwarzało zawsze duże problemy ze względu na bardzo ograniczone środki finansowe przydzielane na prenumeratę,

—    okres ostatnich dwunastu lat (1980-1991), aby móc zaobserwować, czy zmieniające się warunki otoczenia (polityczne i społeczne) wpłynęły na stan dostępności czasopism zachodnich w bibliotekach krajowych.

Po sprecyzowaniu zakresu analizy trzy podstawowe obszary badań obejmowały:

A.    Zbiory czasopism (umownie nazwanych zachodnimi) w bibliotekach krajowych,

B.    Katalogi centralne o różnych zakresach, obejmujące czasopisma lub także inne wydawnictwa ciągłe,

C.    Usługi biblioteczne oferowane czytelnikom.

Jak już wspomniano, badanie dostępności czasopism prowadzono na dwóch poziomach — od sytuacji ogólnej w skali krajowej do sytuacji w wybranych bibliotekach naukowych. Informacje gromadzono na podstawie następujących źródeł:

—    statystyk sporządzanych przez Główny Urząd Statystyczny (na podstawie rocznych sprawozdań składanych przez biblioteki),

—    wykazów czasopism/wydawnictw ciągłych importowanych z krajów II obszaru płatniczego,

—    Centralnego Katalogu Zagranicznych Wydawnictw Ciągłych w Bibliotekach Polskich, opracowywanego i udostępnianego przez BN,

—    statystyk obejmujących dane nt dostarczania kopii i dokumentów z bibliotek zagranicznych, sporządzanych przez BN i British Council,

—    kwestionariuszy ankiety (I) wysłanych do 145 bibliotek naukowych i wypełnionych w 61 bibliotekach, w tym 32 akademickich,

—    kwestionariuszy ankiety (II), uzupełniających ankietę podstawową (I), służących do wywiadów w 16 wybranych bibliotekach (2 uniwersytetów, 2 politechnik, 2 akademii medycznych,