skanuj0008

Autorzy teorii elastycznościowej analizują również wpływ zmian cen zagranicznych na poziom cen krajowych, a także na poziom kursu walutowego. Dochodzą przede wszystkim do wniosku, żc jeśli tempo wzrostu światowych cen towarów i usług importowanych oraz towarów i usług eksportowanych jest równe (niezależnie od posunięć ekonomicznych w kraju, zwłaszcza małym), to aby utrzymać stałe saldo bilansu handlowego, muszą następować płynne zmiany poziomu kursu walutowego. Dalej twierdzą oni, żc płynne kursy walutowe w zasadzie izolują gospodarkę danego kraju od zmian cen za granicą, pod warunkiem żc popyt na import i podaż eksportowa nie są sztywne.

Teoria elastycznościowa w minimalnym stopniu pełni funkcję wyjaśniającą, co jest związane przede wszystkim z przyjęciem przez jej autorów wielu rygorystycznych założeń upraszczających i ograniczeniem się w zasadzie do rozważań nad związkami między kursem walutowym, cenami oraz sytuacją w bilansie handlowym i, ceteris paribus, bilansie płatniczym. Pomijają oni prawic całkowicie pieniężne skutki zachodzących zjawisk oraz powiązania między sytuacją w bilansie handlowym a całością gospodarki.

8.3.3. Teoria racjonalnych oczekiwań i efekt I. Fishera

Jedną z koncepcji współczesnej teorii ekonomii jest teoria racjonalnych oczekiwań¹. Zgodnie z nią podstawowe podmioty gospodarcze (producenci, konsumenci, ich zrzeszenia itd.) starają się przy podejmowaniu decyzji gospodarczych w jak największym stopniu wykorzystywać wszystkie dostępne informacje. Uwzględniają m.in. przewidywane kształtowanie się stopy inflaąji i poziomu kursu walutowego, przy czym — jak twierdzą autorzy tej koncepcji (głównie A. Lucas i S. Fischer) — przewidując na podstawie dostępnych danych i innego rodzaju informacji, raczej nic popełniają błędów o charakterze systematycznym².

Jedną z istotnych koncepcji dotyczących kształtowania się kursu walutowego i mających związek z teorią racjonalnych oczekiwań jest efekt I. Fishera. Koncepcja ta została sformułowana jeszcze w latach dwudziestych XX w.; zgodnie z nią występuje dodatni związek korelacyjny między poziomem oczekiwanej stopy inflacji a poziomem nominalnej stopy procentowej, tj. bieżącej ceny kapitału. Podstawowe twierdzenie I. Fishera jest następujące:

nominalna stopa procentowa = realna stopa procentowa+

+ oczekiwana stopa inflacji,

przy czym realna stopa procentowa to nominalna stopa procentowa z przeszłości, skorygowana o przyszłą stopę inflacji³.

Według I. Fishera realna stopa procentowa w ujęciu długookresowym kształtuje się w zasadzie na stałym poziomic, co uzasadniał on m.in. długofalowym kształtowaniem się stopy rentowności kapitału produkcyjnego. W związku z tym — twierdził I. Fisher — w odpowiedni sposób kształtuje się też poziom kursu walutowego. Każdy bowiem podmiot gospodarczy udzielający kredytu w warunkach inflacji zdaje sobie sprawę z tego, że kredyt ten będzie spłacany w przyszłości w walucie zagranicznej (np. w dolarach amerykańskich) reprezentującej już w'tedy niższą realną siłę nabywczą. W sumie efekt kursowy I. Fishera jest oparty na rozumowaniu wyjaśniającym spodziewany poziom inflacji, według niektórych ekonomistów w znacznym stopniu skorelowany z poziomem płac.

Dokonanie oceny pełnienia przez koncepcję I. Fishera podstawowych funkcji teorii (tj. funkcji wyjaśniającej, decyzyjnej i funkcji optymalizacji uwarunkowań) jest trudne bez uwzględnienia innych koncepcji. Z tego punktu widzenia istotne znaczenie mają m.in. założenia i istota teorii parytetu stóp procentowych.

8.3.4. Teoria parytetu stóp procentowych

W teorii parytetu stóp procentowych za punkt wyjścia przyjmuje się realny kurs walutowy, który — jak wiadomo — określa względną siłę nabywczą w aluty danego kraju (załóżmy, dolara amerykańskiego) przez skorygowanie jej kursu nominalnego o poziomy cen w' krajach-partnerach. Przyjmując te założenia, możemy przykładowo napisać:

_EP^k

p:    >

realny kurs USD =

zagraniczna cena towarów- amerykańskich zagraniczna cena towarów' zagranicznych

gdzie:

E — kurs dolara amerykańskiego,

P^k — ceny krajowe w Stanach Zjednoczonych,

P^: — ceny światowe ujmowane jako agregat.

W teorii parytetu stóp procentowych zakłada się dalej, żc występuje wprost proporcjonalna zależność między realnym kursem waluty danego kraju (w naszym przykładzie dolara amerykańskiego) a stopą procentową w tym kraju, tzn.:

247

1

^i: Zob. D. Begg, S. Fischer, R. Dombusch, Ekonomia, PWE, Warszawa 1997; R.E. Caves, J.A. Frankel, R.W. Jones, Handel i finanse..., jw.

2

Zob. R. Dombusch, S. Fischer, Macroeconomics, McGraw-Hill Book Company, New York 1984; R.E. Hall, J.B. Taylor, Makroekonomia, jw., JD. Sachs, F. Larrain, Macroeconomics in ihe Global Economy, Prenlice-ilall Inc., New Jersey 1993.

3

I. Fisher, The Theory of Inierest, New York 1930; cyt. za: R. Dombusch, S. Fischer, Macroeconomics, jw.