4130649096

3

uprawnione twierdzenia a priori. Różnią się jednak umiarkowani empiryści i umiarkowani aprioryści w kwestii ich statusu epistemicznego. Dla umiarkowanych empirystów uprawnione w nauce są jedynie te twierdzenia, które wyłuszczają sens zawartych w nim terminów. Przykładowo okrąg jest to zbiór wszystkich punktów płaszczyzny odległych od ustalonego punktu o zadaną odległość. Zmuszeni zatem jesteśmy mocą definicji tego terminu, przyjąć go za prawdziwy. Nie sposób również poddać okręgu testowi empirycznemu, który dowiódłby, iż istnieje taki okrąg którego punkty płaszczyzny nie są równo oddalone od danego punktu. Kto przyjąłby taki test za podważający przyjętą definicję pogwałciłby jej znaczenie. Takie twierdzenia wyłuszczające jedynie sens zawartych w nim terminów, nazywamy twierdzeniami analitycznymi. Umiarkowany aprioryzm uznaje istnienie uprawnionych twierdzeń a priori nie będących twierdzeniami analitycznymi. Twierdzenia, które nie są twierdzeniami analitycznymi nazywamy twierdzeniami syntetycznymi. Twierdzenia syntetyczne są ponadto wartościowsze od twierdzeń analitycznych, bowiem nie wyłuszczają jedynie sensu zawartych w nim terminów ale są twierdzeniami rzeczowymi. Mogą być przez doświadczenie potwierdzone bądź obalone. Przykładowo twierdzenie: „kawa którą teraz piję jest gorąca”, jest twierdzeniem syntetycznym. Istotnie bowiem świadectwo zmysłów podpowiada mi, iż jest gorąca. Ciepłota kawy nie jest zawarta w jej definicji. Jest jasne, że większość twierdzeń ma postać twierdzeń syntetycznych na doświadczeniu opartych. Czy istnieją jednak twierdzenia syntetyczne a priori? Umiarkowani empiryści twierdzą, że istnieją takie twierdzenia. Prostym przykładem niech będzie twierdzenie, że suma dwóch boków trójkąta jest większa od długości boku trzeciego. Aby przekonać się czy tak jest można mierzyć kolejno boki danych trójkątów, dowiadując się o prawdziwości twierdzenia. Można jednak wyobrazić sobie podstawę, która ledwo co pokryta jest dwoma odcinkami. Jeśli odcinki te zaczną się obracać wokół końców podstawy to zaznaczą okręgi, które nie będą na siebie zachodzić. Nie ma zatem możliwości by utworzyły trójkąt. Nie potrzeba zatem aby się