plik


P R A C A P O G L  D O W A Renata Madetko, Barbara wiertnia Pracownia Podstaw Opieki Instytutu Fizjoterapii PoBo|niczej, WydziaB Nauk o Zdrowiu Instytutu Pielgniarstwa i PoBo|nictwa Collegium Medicum Uniwersytetu JagielloDskiego w Krakowie R ehabilitacja po mastektomii Rehabilitation after mastectomy STRESZCZENIE Adres do korespondencji: Rak piersi jest najczstszym nowotworem wystpujcym u kobiet, w licznych przypadkach wymaga mgr Renata Madetko ul. Wielkotyrnowska 20/22 radykalnego postpowania chirurgicznego, a amputacja piersi stanowi ogromne prze|ycie dla pacjent- 31 326 Krakw ki. Stres psychiczny wynikajcy z faktu choroby nowotworowej i jego umiejscowienia nakBada si na tel.: 664 145 244 dolegliwo[ci fizyczne. Po mastektomii czsto wystpuje osBabienie, ograniczenie siBy mi[niowej i za- e-mail: rmadetko@interia.pl kresu wykonywania ruchw po stronie operowanej oraz obrzk limfatyczny powstajcy na skutek usu- nicia wzBw chBonnych. Aby temu przeciwdziaBa, pacjentka powinna by wdra|ana zarwno przed operacj, jak i po niej, do aktywno[ci fizycznej. wiczenia fizyczne dostosowane do mo|liwo[ci i stanu zdrowia kobiety poprawiaj sprawno[ koDczyny po stronie operowanej, wydolno[ ukBadu sercowo- -naczyniowego, ukBadu kostnego, a tak|e uBatwiaj utrzymanie prawidBowej masy ciaBa i wpBywaj na polepszenie kondycji psychicznej. Zmniejszenie liczby nawrotw raka piersi i spadek umieralno[ci w[rd kobiet aktywnych fizycznie w porwnaniu z populacj prowadzc siedzcy tryb |ycia dowodz, |e celowym jest objcie wszystkich kobiet poddawanych operacji raka piersi r|nym formom kinezyte- rapii. Problemy Pielgniarstwa 2008; 16 (4): 397 400 SBowa kluczowe: mastektomia, rehabilitacja fizyczna, dieta ABSTRACT Breast cancer is the most common tumor among women. In many cases it requires drastic surgical procedure, and breast amputation is an extreme experience for a woman. Psychological strain resulting from the fact of having a tumor and its location is accompanied by physical ailments. Weakness, limita- tion of muscular strength and scope of movement on the operated side, and lymphoedema following lymph nodes amputation are very common after mastectomy. To prevent these, a patient should be encouraged to do physical exercises both before and after the surgery. Such exercises, adapted to the patient s abilities and health, improve dexterity of the limb on the operated side as well as efficiency of the cardiovascular and osseous systems and facilitate both keeping proper body mass and psychical state improvement. Decrease in the number of breast cancer recurrence and reduced mortality rate among physically active women compared to those with sedentary lifestyle prove that it is important that all women after breast cancer surgery undergo some form of kinesitherapy. Nursing Topics 2008; 16 (4): 397 400 Key words: mastectomy, physical rehabilitation, diet Wstp wi ogromne prze|ycie dla pacjentki. Stres psychiczny wywoBany chorob nowotworow i jej umiejscowieniem Nowotwr piersi jest najcz[ciej wystpujcym no- nakBada si na dolegliwo[ci fizyczne. Po mastektomii wotworem u kobiet. Czsto wymaga radykalnego po- kobieta jest czsto bardzo osBabiona, wystpuje u niej stpowania chirurgicznego, a amputacja piersi stano- ograniczenie siBy mi[niowej i zakresu wykonywania ru- 397 PROBLEMY PIELGNIARSTWA 2008, tom 16, zeszyt nr 4 chw po stronie operowanej oraz obrzk limfatyczny po- tworzcej si blizny. Kolejno[ trenowanych okolic ciaBa wstajcy na skutek usunicia wzBw chBonnych. Aby powoduje uruchomienie pompy mi[niowej dziaBaj- temu przeciwdziaBa pacjentka powinna by wdra|ana cej z obwodu do centrum ciaBa. Do wykonywania wi- zarwno przed operacj, jak i po niej, do aktywno[ci fi- czeD wybiera si pozycje wyj[ciowe uBatwiajce odpByw zycznej. wiczenia fizyczne dostosowane do mo|liwo[ci krwi i chBonki z obwodu. W kolejnych dniach rozszerza i stanu zdrowia kobiety poprawiaj sprawno[ koDczyny si zakres kinezyterapii o wiczenia czynne staww ob- po stronie operowanej, wydolno[ ukBadu sercowo-na- rczy barkowej w pozycji siedzcej i stojcej, tak|e czyniowego, ukBadu kostnego, uBatwiaj utrzymanie pra- wspomagane przyborami. Na trzecim etapie rehabili- widBowej masy ciaBa i wpBywaj na polepszenie kondy- tacji szpitalnej wdra|ane s wiczenia w pozycji stoj- cji psychicznej. cej przy [cianie, drabinkach oraz wcze[niej wykonywa- Choroba nowotworowa piersi stanowi cigle zna- ne wiczenia czynne. czc przyczyn [mierci kobiet, jednak coraz skutecz- W proponowanych pacjentce wiczeniach czynnych niej stosowana profilaktyka, nowoczesne metody dia- i samowspomaganych przestrzegana jest zasada zwik- gnostyki i leczenia daj szanse na wyleczenie i caBkowi- szania ich zakresu w zale|no[ci od mo|liwo[ci i wy- ty powrt do zdrowia. Leczenie raka piersi wywoBuje dolno[ci indywidualnej organizmu chorej. Zaleca si czsto kalectwo fizyczne, co jest cen, jak pBaci kobie- wykonywa wiczenia co 2 godziny przez 10 minut [1]. ta za uratowane |ycie. By powrt do sprawno[ci psy- Pacjentka wypisywana do domu zwykle w 5. 6. dobie chicznej (to znaczy zaakceptowanie swojej inno[ci, osi- po operacji powinna by przygotowana do wykony- gnicie samodzielno[ci, przezwyci|enie kryzysu psy- wania wiczeD. Zatem oprcz instrukta|u pacjentka chicznego, znalezienie wsparcia w[rd najbli|szych) byB otrzymuje materiaBy edukacyjne dotyczce wBa[ciwe- szybki, zadowalajcy, bardzo wa|ne jest wdro|enie go postpowania w |yciu codziennym, tak by chroni  w stosunku do wszystkich pacjentek  postpowa- si przed powikBaniami pooperacyjnymi. W wyniku nia usprawniajcego w sferze fizycznej. Proces ten po- radykalnej operacji chirurgicznej kobieta nara|ona winien si rozpocz w czasie poprzedzajcym opera- jest na utrat piersi, ograniczenie ruchomo[ci w sta- cj i ma polega na poprawie sprawno[ci fizycznej i psy- wie obrczy barkowej, zmniejszenie siBy mi[ni w koD- chicznej. W[rd wiczeD fizycznych mog to by ogl- czynie i obrczy barkowej po stronie operowanej oraz nousprawniajce wiczenia wzmacniajce siB mi- czsto pojawiajcy si obrzk limfatyczny ramienia [niow, zakres ruchomo[ci koDczyny i obrczy barko- i przedramienia. wej po stronie operowanej oraz nauka wiczeD i sposo- Najbardziej bolesny problem, wymagajcy szybkie- bu ukBadania rki po operacji. Jednak przede wszyst- go dziaBania, to uzupeBnienie ubytku piersi. Odpowied- kim pacjentka wymaga rozmowy, wyja[nienia celowo- nio dobrana proteza pod wzgldem wielko[ci, ci|aru [ci prowadzonej po zabiegu rehabilitacji. Opracowane i ksztaBtu, zastosowana tu| po zagojeniu si ran, po zdj- przez doktor Krystyn Mik i wprowadzone najpierw ciu opatrunkw, zapobiega zaburzeniom statyki tuBo- w Centrum Onkologii w Warszawie, a stopniowo w ca- wia oraz skrzywieniom krgosBupa. Ma to rwnie| Bym kraju, we wszystkich placwkach wykonujcych ogromny wpByw na stan psychiczny kobiety, zarwno radykalne operacje nowotworw piersi, zasady post- bowiem choroba nowotworowa, jak i utrata piersi, uzna- powania rehabilitacyjnego dotycz 3 okresw. Pierw- wanej za atrybut kobieco[ci i macierzyDstwa, mog po- szy przypada na czas pobytu kobiety w szpitalu i trwa wodowa u chorej stan przygnbienia, depresji, poczu- zwykle 3 5 dni, drugi  po opuszczeniu szpitala, pa- cie mniejszej warto[ci i atrakcyjno[ci. Oprcz protezy cjentka powinna otrzyma wwczas pomoc w zakBadzie w dalszej kolejno[ci pacjentka powinna mie szanse na rehabilitacji lub w ambulatorium, i trzeci  pzniej- chirurgiczn rekonstrukcj piersi. Zastosowanie ope- szy, utrwalajcy uzyskane wyniki: w zakBadach rehabi- racyjnej rekonstrukcji piersi nie zwalnia pacjentki od litacji, na turnusach rehabilitacyjnych w uzdrowiskach systematycznych wiczeD zwikszajcych elastyczno[ lub w ramach dziaBalno[ci klubw kobiet po mastekto- blizny pooperacyjnej i podnoszcych sprawno[ mi- mii (tzw. Amazonek) [1]. [niow tej okolicy ciaBa [1]. W okresie pooperacyjnym w szpitalu pacjentka Rehabilitacja fizyczna w drugim i trzecim okresie po wdra|a si do specyficznego, wysokiego uBo|enia koD- mastektomii powinna prowadzi do staBego podnosze- czyny, wykorzystujc do tego klin. Taki sposb ukBada- nia sprawno[ci fizycznej, a po[rednio i psychicznej, nia rki zapobiega wczesnym powikBaniom poopera- i jest oparta na dynamicznej, rytmicznej pracy mi[ni cyjnym w postaci obrzku limfatycznego. Pocztkowo oddziaBujcej na naczynia krwiono[ne, chBonne, uBa- rehabilitacja obejmuje palce, dBonie i przedrami oraz twiajce odpByw krwi |ylnej i chBonki. U wielu kobiet, stawy obrczy barkowej strony operowanej z wykorzy- szczeglnie na trzecim etapie leczenia pooperacjnego, staniem wiczeD czynnych samowspomaganych i odde- za zgod onkologa, mog by wdra|ane r|norodne za- chowych, poprawiajcych wydolno[ pBuc po operacji, biegi fizykalne, na przykBad masa|e, natryski, kpiele oraz wpBywajcych na delikatne, Bagodne rozciganie i zabiegi elektrolecznicze dziaBajce miejscowo. 398 Renata Madetko, Barbara wiertnia, Rehabilitacja po mastektomii Jednym z najcz[ciej wystpujcych odlegBych powi- Bardzo wolny prd chBonki wymusza wolne tempo kBaD pooperacyjnych, a dotyczcych prawie 30 50% wykonywania drena|u limfatycznego [3]. operowanych kobiet, jest obrzk limfatyczny koDczyny Pacjentka, po przeprowadzonym instrukta|u przez strony operowanej. Mechanizm powstawania obrzku fizjoterapeut lub masa|yst, mo|e samodzielnie wy- jest zBo|ony i jeszcze do koDca niewyja[niony przez fi- konywa automasa|, przestrzegajc obowizujcych zjologw. Do najcz[ciej wymienianych przyczyn mo|- zasad, mianowicie: nale|y dokBadnie umy rce i ma- na zaliczy: zaburzenia wchBaniania biaBek i produktw sowan koDczyn, u|ywa do masa|u olejku lub tBu- przemiany materii, mechaniczne utrudnienie przepBy- stego kremu, rka powinna by swobodnie uBo|ona na wu chBonki, znaczne rozszerzenie naczyD chBonnych klinie, maksymalnie rozluzniona, wszystkie ruchy i niewydolno[ zastawkow oraz hemodynamiczn nie- musz by wykonywane wzdBu| przebiegu naczyD wydolno[ przepBywu chBonki. Obrzk limfatyczny po- chBonnych, masa| nie powinien wywoBywa blu ani wstaBy na skutek zaburzonego przepBywu chBonki wywo- trwa krcej ni| 10 minut; nale|y omija miejsca na- Buje zmiany na skrze i w tkance podskrnej; rozlegBo[ promieniowane i okolice blizny pooperacyjnej, tych zmian jest uzale|niona od czasu utrzymywania si a wszystkie techniki powtarza 5 10 razy. obrzku i jego nasilenia. Najcz[ciej obserwowane zmia- Wzbogaceniem masa|u palpacyjnego mo|e by ny to: zgrubienie i nadmierne rogowacenie naskrka, wykorzystanie masa|u aparaturowego, na przykBad zwBknienie skry wBa[ciwej, zastpowanie tkanki tBusz- pneumatycznego, podci[nieniowego, wibracyjnego, czowej tkank Bczn, zanik gruczoBw potowych, za[ kpieli wirowej, natrysku podwodnego [1]. W razie przyczynami bezpo[rednimi tego typu s: zmiany blizno- znacznego i uporczywego obrzku limfatycznego pa- wate okolicy operowanej, utrudnienie odpBywu chBonki cjentka mo|e zakBada elastyczny rkaw obejmujcy po usuniciu wzBw chBonnych i naczyD chBonnych, za- caB koDczyn od nadgarstka do barku. ka|enie rany pooperacyjnej, przerzuty nowotworowe, Jako[ |ycia kobiet po radykalnej operacji piersi otyBo[ oraz zastosowanie leczenia poprzez napromie- zale|y od prawidBowego procesu rehabilitacji i post- niowanie. Istotn przyczyn powstajcego obrzku lim- powania w |yciu codziennym. Rka po stronie opero- fatycznego tu| po operacji, przechodzcego nastpnie wanej powinna by przez caBe |ycie traktowana spe- w stan utrwalony, jest zmniejszenie aktywno[ci rucho- cjalnie, ochronnie, to znaczy nie mo|e by nadmier- wej koDczyny po stronie operowanej [1]. Kobieta, od- nie obci|ana przez noszenie nawet niewielkich ci- czuwajc bl przy wykonywaniu ruchu, ogranicza go do |arw, nie nale|y z tej koDczyny pobiera krwi do ba- minimum, co niekorzystnie wpBywa na przepByw krwi daD ani wykonywa pomiarw ci[nienia. W profilak- |ylnej i chBonki. Dlatego tak wa|ne wydaje si wdro|e- tyce obrzku limfatycznego wa|n zasad jest wyso- nie pacjentki do systematycznej aktywno[ci fizycznej po- kie ukBadanie rki na klinie w czasie snu i wypoczynku prawiajcej jako[ |ycia. oraz podczas pracy. Istotnym elementem jest dobra- Oprcz wiczeD ruchowych, znaczn warto[ maj nie wBa[ciwego ubrania i bielizny niepowodujcych r|nego rodzaju masa|e. W profilaktyce i leczeniu ucisku okolicy barku i ramienia [1]. obrzku pooperacyjnego mo|e by wykorzystany dre- Zgodnie z oglnie przyjtymi zasadami |ywienia na| limfatyczny oraz techniki masa|u klasycznego ta- pacjentka powinna ograniczy przyjmowanie wglo- kie jak: gBaskanie, rozcieranie, ugniatanie, uciski. Dre- wodanw i tBuszczw zwierzcych. Dieta obfita w wa- na| limfatyczny mo|na stosowa codziennie, wykonu- rzywa i owoce uBatwi utrzymanie nale|nej masy ciaBa, jc techniki masa|u od obwodu w kierunku uj[ |yl- zmniejszy niebezpieczeDstwo wystpienia chorb uzna- nych, rozpoczynajc od wzBw i naczyD limfatycz- wanych wspBcze[nie za cywilizacyjne [4]. Prowadzo- nych, znajdujcych si jak najbli|ej uj[ |ylnych i stop- ne w r|nych o[rodkach klinicznych badania wykazuj, niowo, zachowujc kierunek, masowa dalsze cz[ci. |e otyBo[, na ktr jest nara|onych wiele kobiet po Nie mo|na przepchn limfy z obwodu, je|eli jej od- mastektomii, z racji wystpienia menopauzy i wieku, pByw do uj[ |ylnych bdzie znacznie ograniczony. mo|e mie wpByw na nasilanie si obrzku limfatycz- Nale|y najpierw udro|ni wiksze pnie limfatyczne nego, a nawet przyczynia si do nawrotw choroby i wzBy chBonne usytuowane bli|ej uj[cia, a dopiero nowotworowej [5, 6]. U kobiet otyBych lub majcych potem przepycha chBonk z obwodu. Stosowane tech- nadwag w chwili rozpoczcia leczenia wstpne i dal- niki musz mie charakter przepychajcy i nale|y sze rokowanie mo|e by gorsze [7]. Aktywno[ fizycz- wykonywa je pBynnie, mikko, z umiarkowan siB, na i spo|ywanie pokarmw bogatych w wapD bdzie aby nie doprowadzi do zbytniego rozgrzania tkanek. tak|e profilaktyk osteoporozy, choroby stanowicej KoDczyna grna pacjentki powinna znajdowa si zagro|enie dla wielu kobiet. w pozycji drena|owej, uBatwiajcej odpByw chBonki Wyniki badaD wskazujce na zmniejszenie liczby tak|e podczas odpoczynku po zabiegu [2]. W ten spo- nawrotw raka piersi i spadek umieralno[ci w[rd ak- sb powstaje tzw. oddziaBywanie ssce, dziki ktre- tywnych fizycznie kobiet w porwnaniu z populacj mu limfa jest [cigana z obwodowych okolic ciaBa. prowadzc siedzcy tryb |ycia dowodz, |e celowym 399 PROBLEMY PIELGNIARSTWA 2008, tom 16, zeszyt nr 4 jest objcie wszystkich kobiet poddawanych terapii dualnie dobrane do mo|liwo[ci kobiety wiczenia fi- przeciwnowotworowej r|nym formom aktywno[ci fi- zyczne odgrywaj istotn rol w zmniejszeniu ryzyka zycznej [8]. Same kobiety  poprzez szeroko zakro- nawrotu choroby i utrzymaniu dobrego stanu zdrowia. jon edukacj prowadzon jeszcze w szpitalu przez pie- U kobiet mog by rwnie| stosowane zabiegi fizykal- lgniarki, poBo|ne, lekarzy, wolontariuszki z klubu ne i masa|e wspomagajce leczenie obrzku limfatycz- Amazonek, jak i w o[rodkach rehabilitacyjnych przez nego. Wa|ne jest, by pacjentka miaBa [wiadomo[ zna- fizjoterapeutw  powinny uzyska wiedz i mie gB- czenia wkBadanego wysiBku i znalazBa wsparcie odpo- bok [wiadomo[, |e tylko wBa[ciwy styl |ycia, w tym wiedzialnych za to osb. aktywno[ fizyczna dadz im szanse na dobre samopo- czucie i komfort |ycia. Kobiety, ktre do[wiadczyBy nastpstw odjcia piersi, jego skutkw fizycznych i psy- Pi[miennictwo chicznych oraz przekonaBy si o korzystnym wpBywie 1. Mika K. Po odjciu piersi. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, procesu rehabilitacji, maj wysok motywacj do sys- Warszawa 2005. tematycznego przestrzegania zaleceD decydujcych 2. Zborowski A. Drena| limfatyczny. Wydawnictwo AZ, Krakw 1995. o powodzeniu postpowania rehabilitacyjnego [1]. 3. Fldi M., Strenreutjer R. Podstawy manualnego drena|u lim- fatycznego. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wro- cBaw 2005. Podsumowanie 4. Krenke C.H., Fung T. Dieary patterns and survival after bre- ast cancer diagnosis. Clin. Onkol. 2005; 23: 9295 9303. 5. Balewska M., Terlikowski R. Opieka nad chor po leczeniu raka Zarwno rozpoznanie raka piersi, jak i zastosowa- piersi. W: Krajewska-KuBak E. (red.). Problemy terapeutyczno- ne metody leczenia maj ogromny wpByw na psychik i pielgnacyjne od poczcia do staro[ci. BiaBystok 2007; 211. zdrowie fizyczne kobiety, dlatego w tej grupie chorych 6. Carmichael A.R. Obesity and prognosis of breast cancer. Obes. wystpuje du|e zapotrzebowanie na pomoc w postaci Rev. 2006; 7: 333 340. 7. de Walden-GaBuszko K. Jako[ |ycia w chorobie nowotworo- kontaktw z onkologiem, psychologiem, rehabilitan- wej. Wydawnictwo Uniwersytetu GdaDskiego, GdaDsk 1994. tem. Aktywno[ fizyczna ma du|e znaczenie dla prze- 8. Terlikowski R., Balewska M. Aktywno[ fizyczna i dieta w tera- biegu okresu okoBooperacyjnego i dalszego rokowania, pii raka piersi. W: Krajewska-KuBak E. (red.). Problemy tera- mo|e zapobiega powikBaniom i przyczyni si do po- peutyczno-pielgnacyjne od poczcia do staro[ci. BiaBystok prawy jako[ci |ycia. WBa[ciwie zaplanowane i indywi- 2007; 423 426. 400

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
262 969 2 PB
Okuma OSP 5020L [PB] L604 85 1
2010 09 PB 28 33 ezerskiy (1)id 146
12719 15837 1 PB
(20140723 PB kolizje TK Telekom tunel Toruń)
PB BO W3
Ciekłe kryształy PB
import contents BPB2 0034 0030 httpwww?tawm pb?u plvol3no1czabanszpica
SM IM kaol sm sorpcja Pb
Compost Soil 847 1538 1 PB
Ładowarka akumulatorów Pb
9310 12754 1 PB
pb
WentyleCwkNFA PB
Hitchhiking History PB

więcej podobnych podstron