plik


ÿþWstp 1 CzBowiek w  antropologii adekwatnej Karola WojtyBy 2 Wstp NR 2814 Wstp 3 Magdalena Mruszczyk CzBowiek w  antropologii adekwatnej Karola WojtyBy Wydawnictwo Uniwersytetu Zlskiego Katowice 2010 4 Wstp Redaktor serii: Filozofia Andrzej Kiepas Recenzent Stefan KonstaDczak Publikacja bdzie dostpna  po wyczerpaniu nakBadu  w wersji internetowej: Zlska Biblioteka Cyfrowa www.sbc.org.pl Wstp 5 Spis tre[ci Wstp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 RozdziaB pierwszy Rozwój zainteresowaD filozoficznych Karola WojtyBy . . . . 13 Droga do Karola WojtyBy  antropologii adekwatnej . . . . . 14 Karol WojtyBa a Jan PaweB II. W kwestii formalnej . . . . . 14 Problem relacji filozofii do teologii . . . . . . . . . . 21 Projekt antropologii adekwatnej . . . . . . . . . . . 25 Badawczy styl filozoficzny Karola WojtyBy . . . . . . . 33 Inspiracje my[l [w. Jana od Krzy|a . . . . . . . . . . . 38 Inspiracje tomizmem . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Inspiracje fenomenologiczne . . . . . . . . . . . . . 53 RozdziaB drugi Do[wiadczenie czBowieka . . . . . . . . . . . . . . . 59 Pytanie o podmiotowo[ czBowieka w antropologii adekwatnej . 60 Kosmologiczna perspektywa poznawcza a potrzeby antropo- logii filozoficznej . . . . . . . . . . . . . . . 60  To, co nieredukowalne w czBowieku . . . . . . . . . 74 Metoda poznania antropologii adekwatnej w [wietle dwóch per- spektyw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Próba poBczenia dwóch perspektyw i jej konsekwencje . . . . 95 6 Spis tre[ci Opracowanie do[wiadczenia czBowieka . . . . . . . . . . 106 Interpretacja do[wiadczenia czBowieka . . . . . . . . 114 Do[wiadczenie jest zrozumieniem . . . . . . . . . . 117 Karola WojtyBy koncepcja [wiadomo[ci . . . . . . . . . . 121 RozdziaB trzeci Do[wiadczenie czynu . . . . . . . . . . . . . . . . 131 Czyn, który ujawnia osob . . . . . . . . . . . . . . 132 Dynamiczne struktury a sprawczo[ czBowieka-osoby . . . . 141 Realizacja czBowieka jako osoby . . . . . . . . . . . . 148 Wolno[ i osobowa struktura samostanowienia . . . . . . . 156 Powinno[ moralna czBowieka . . . . . . . . . . . . . 167 Sumienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174 Odpowiedzialno[ . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 Transcendencja osoby w czynie . . . . . . . . . . . . 179 Integracja podmiotu w czynie . . . . . . . . . . . . . 183 ZakoDczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191 Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195 Indeks osobowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203 Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 Zusammenfassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 Wstp 7 Wstp Pytanie: Kim jest czBowiek?  to pytanie zadawane najcz[ciej, a jednocze[nie problem, który nigdy nie traci na aktualno[ci. Dla- czego tak jest, skoro czBowiekiem zajmuj si wszystkie dziedziny nauki? Biologia czy psychologia robi to bezpo[rednio. Inne  zgBbiajc tajniki [rodowiska, w którym |yje i które przeksztaBca. Mo|na nawet sparafrazowa znane powiedzenie o drogach pro- wadzcych do Rzymu i stwierdzi, |e  wszystkie drogi prowadz do czBowieka . Oczywi[cie, drogi poznawcze, a co za tym idzie  tak|e filozoficzne. Mimo to w XXI wieku pytanie o czBowieka pozostaje otwarte. Nie mo|e wic dziwi, |e Karol WojtyBa, jeden z najznako- mitszych polskich filozofów wspóBczesnych nam czasów, problem ten podejmuje i w centrum swych rozwa|aD filozoficznych umiesz- cza osob ludzk. Jako filozof, którego zwizki z Krakowem pozwa- laj okre[la mianem  krakowskiego filozofa , swój namysB nad ludz- kim bytem rozpoczyna od podkre[lenia faktu, |e najwicej problemów poznawczych przysparza sobie czBowiek wspóBczesny, któremu wydaje si, |e ludzko[ jeszcze nigdy nie byBa tak bliska prawdy jak dzi[.  Odkrywca tylu tajników przyrody sam musi by nieustannie odkrywany na nowo. Wci| pozostajc w jakiej[ mierze »istot nieznan«, wci| si domaga nowego i coraz dojrzalszego wy- razu tej istoty. [...] Istotne dla tej koncepcji wydaje si przede wszystkim to, |e d|ymy do zrozumienia osoby ludzkiej dla niej sa- mej, a|eby odpowiedzie temu wyzwaniu, jakie przynosi do[wiad- 8 Wstp czenie czBowieka w caBym swoim bogactwie, a tak|e egzystencjalna problematyka czBowieka we wspóBczesnym [wiecie 1. A| trudno uwierzy, |e nadal i wci| na nowo pozostajemy dla siebie nieznanymi istotami. Po dzieD dzisiejszy nie zmieniB tego po- t|ny arsenaB narzdzi i metod poznania, jakimi dysponujemy. Co ciekawe, to wBa[nie w nich Karol WojtyBa upatruje gBównej przyczy- ny samonieznajomo[ci czBowieka. CaBy ten arsenaB tyle samo mo|e pomóc, co przeszkodzi w odkrywaniu interesujcej nas prawdy. Dlatego poszukiwania w obrbie ludzkiej istoty powinny rozpocz si od znalezienia metody, za której pomoc poznanie takie byBoby mo|liwe. Wicej nawet  byBoby adekwatne do poznawanego przed- miotu, jakim jest czBowiek. Podobna my[l spowodowaBa, |e spod pióra K. WojtyBy wyszBa  antropologia adekwatna rozumiana jako fi- lozoficzna nauka o czBowieku oraz jej metoda poznania. W tym miejscu zwrómy uwag na sBowa Antoniego B. Stpnia, który w artykule zatytuBowanym Stan filozofii we wspóBczesnej Pol- sce pisze:  Sdz, |e na przeBomie lat sze[dziesitych i siedemdzie- sitych filozofia  nie tylko w Polsce  znalazBa si w fazie epigoD- skiej. To znaczy, tworzy si pewne przyczynki, traktuje si autorów np. sprzed lat trzydziestu jako klasyków, poza których si nie wycho- dzi [...], lecz nie ma zasadniczo nowych koncepcji, nowych argumen- tacji itp. 2. Tymczasem lata sze[dziesite XX wieku to okres, w któ- rym Karol WojtyBa tworzyB i publikowaB swe najwa|niejsze prace z zakresu filozofii czBowieka. Ich zwieDczenie stanowiBo dzieBo zaty- tuBowane Osoba i czyn3, zawierajce najpeBniejszy wykBad antropolo- gii filozoficznej krakowskiego filozofa i jednocze[nie wykBad ostatni. Z pewno[ci na taki przebieg, a zwBaszcza na zakoDczenie jego filozo- ficznej pracy miaB wpByw zwizek autora z Ko[cioBem katolickim, równie| w jego instytucjonalnym wymiarze.  Kariera Karola WojtyBy na kolejnych szczeblach hierarchii ko[cielnej, zwieDczona pontyfika- tem na lata 1978 2005, jest doskonale znana. Lecz jako Jan PaweB II, Karol WojtyBa nie zajmowaB si ju| tylko filozofi, jako |e  tylko filo- zofi nie zajmowaB si nigdy. Zainteresowania te zawsze pozostawaBy obok teologii towarzyszcej mu od najwcze[niejszych lat mBodo[ci. 1 K. Woj t yB a: Osoba i czyn. W:  Osoba i czyn oraz inne studia antropolo- giczne. Seria: CzBowiek i Moralno[. T. 4. Red. T. S t y c z e D, W. Chudy, J.W. Ga B kows ki, A. Rodz i Ds ki, A. Sz os t ek. Lublin 1994, s. 69 71. 2 A.B. St pi eD: Stan filozofii we wspóBczesnej Polsce. W: Filozofowa dzi[. Z badaD nad filozofi najnowsz. Red. A. B r o n k. Lublin 1995, s. 316. 3 Pierwsze wydanie tego dzieBa miaBo miejsce w Krakowie w 1969 r. Informacj podaj za: J. K el l er: Wstp. W: Filozofia i my[l spoBeczna Jana PawBa II. Seria: Stu- dia Religioznawcze. T. 17. Red. M. N o w a k. Lublin 1983, s. 5. Wstp 9 Pobie|ne potraktowanie tego faktu mo|e nasuwa przypuszcze- nie, |e Antoni B. StpieD, nie dostrzegajc w owym czasie jakiego[ znaczcego rozwoju w polskiej my[li filozoficznej, miaB wiele racji. Antropologia WojtyBy mogBaby zosta potraktowana jako filozoficzna koncepcja stworzona na potrzeby teologii katolickiej. Jednak|e zaBo|eniem niniejszej pracy noszcej tytuB: CzBowiek w  antropologii adekwatnej Karola WojtyBy, jest wykazanie, |e koncepcja antropolo- gii adekwatnej jest nie tylko doskonale samodzielnie funkcjonujc koncepcj filozoficzn, ale nade wszystko  koncepcj oryginaln, a zarazem uniwersaln, gdy| nie stanowi jedynie odpowiedzi na inte- lektualne zapotrzebowanie czasów, w których powstawaBa. Antropo- logia adekwatna, jakkolwiek zainspirowana czBowiekiem wspóBczes- nym, niesie ponadczasow prawd o czBowieku jako takim, czBo- wieku, który jest tym, kim jest, i takim, jaki jest, niezale|nie od warunków |ycia, mo|liwo[ci dziaBania oraz poznawania. Przyzna trzeba jednak, |e studia nad antropologiczn my[l Ka- rola WojtyBy przysparzaj jej badaczom wielu trudno[ci. Jedn z nich, a zarazem jedn z najwa|niejszych jest konieczno[ uznania czBowie- ka jednocze[nie za podmiot i przedmiot poznania. I chocia| rzecz wydaje si oczywista, oczywista wcale nie jest, gdy| nasuwa si pyta- nie o charakter owego swoistego przedmiotu. Czy mo|na adekwatnie pozna czBowieka, kierujc si wyBcznie zaBo|eniami nauk przyrod- niczych, czy te| da si tego dokona tylko w oderwaniu od zewntrz- no[ci otaczajcego go [wiata? Odpowiedz, jak formuBuje krakowski filozof, nie mie[ci si ani w jednej, ani w drugiej opcji. Jest nowa, jak- kolwiek zainspirowana gBosem tradycji. Dla rozwijajcej si filozofii WojtyBy bardzo wa|ne byBo spotkanie z mistyk [w. Jana od Krzy|a. Droga na gór Karmel4 staBa si inte- lektualn drog, po której kroczc, krakowski filozof przeszedB od py- tania, jak |y Bogiem, do poszukiwania mo|liwo[ci poznania istoty czBowieka, a co za tym idzie  jego wewntrznego |ycia. HiszpaDski karmelita zaszczepiB w mBodym Karolu fenomenologiczn postaw badawcz, do której przekonanie zrodziBo w jego my[leniu o czBowie- ku [wiadomo[ konieczno[ci opracowania  do[wiadczenia czBo- wieka  specyficznego do[wiadczenia antropologii adekwatnej. Filo- zofia czBowieka oparta na tym do[wiadczeniu miaBaby ambicje 4 Zw. J a n od Kr z y| a: Droga na gór Karmel. W: I dem: DzieBa. PrzeB. o. Ber na r d od Ma t ki Bo| ej. T. 1 2. Kraków 1975. Inne wa|ne pisma hisz- paDskiego karmelity to: I dem: Noc ciemna. W: I dem: DzieBa...; I dem: Pie[D duchowa i |ywy pBomieD miBo[ci. W: I dem: DzieBa... Informacj podaj za: J. G a - l a r owi cz: Zbudowa dom na skale. Spotkanie Karola WojtyBy z mistyk [w. Jana od Krzy|a.  Znak 1986, nr 7 8, s. 72, przypis 24. 10 Wstp mówienia o swym przedmiocie wyBcznie w kategoriach wywiedzio- nych z bezpo[redniego wgldu w ludzki, osobowy byt. Nie intereso- waBoby jej podporzdkowanie poznania czBowieka poznaniu [wiata zewntrznego, gdy| do[wiadczenie czBowieka ma by w gruncie rze- czy samodo[wiadczeniem. Na tym wszak|e etapie, o którym teraz mowa, my[l ta dopiero za- czBa kieBkowa w [wiadomo[ci WojtyBy. Wyraznie nale|y podkre[li, |e jej rozwój poprzedziBy studia nad innym, teologiczno-filozoficz- nym systemem, którym byB system [w. Tomasza z Akwinu. Scholastyk zaproponowaB koncepcj metafizyczn, realistyczn i pluralistyczn zarazem. W niej krakowski filozof dostrzegB wysBowienie wBasnej in- tuicji [wiata i czBowieka. Podkre[laBa ona realno[ i konkretno[ po- znawanego przedmiotu, co w przypadku antropologii filozoficznej oznaczaBo, |e poznanie czBowieka jako czBowieka nale|y rozpoczyna od czBowieka  tego-oto . Przy caBej akceptacji tre[ci Summy teologicz- nej5 Akwinaty, krakowski my[liciel dostrzegB jej niewystarczalno[ wzgldem swoistego, bo osobowego, bytu czBowieka. Mo|na wrcz mówi o swego rodzaju akcie sceptycyzmu WojtyBy wzgldem nauki [w. Tomasza z Akwinu i próbie pokazania, |e czBowiekiem nale|y si zaj w sposób szczególny, gdy| szczególny charakter ma jego wn- trze. W peBni polemiczne stanowisko WojtyBa sformuBowaB w odniesie- niu do fenomenologicznego systemu Maxa Schelera, opierajc si na dziele Der Formalismus in der Ethik und die materiale Wertethik6. StaBo si tak, mimo |e to Scheler ugruntowaB w nim przekonanie, i| postawa fenomenologiczna i zwizana z ni metoda poznania s tymi, które jako jedyne mog sprosta ambitnemu i trudnemu zada- niu: adekwatnemu poznaniu swoistego, osobowego bytu czBowieka w jego najistotniejszych tre[ciach. Zainspirowany tak ró|nymi kierunkami my[lenia, Karol WojtyBa zbudowaB wBasn koncepcj antropologii filozoficznej, nazywajc j  antropologi adekwatn . Dlatego rola tradycji w jego intelektual- 5 W pracy wykorzystano nastpujce opracowanie: [w. T oma s z z Akwi nu: Traktat o czBowieku. W: I dem: Summa teologiczna. Oprac. S. Swi e| a ws ki. PoznaD 1956. 6 Pierwsze wydanie ksi|kowe: Der Formalismus in der Ethik und die materia- le Wertethik. Neuer Versuch der Grundlegung eines ethischen Personalismus. Um ein Vorwort vermehrt. Halle 1916. Informacj podaj za: K. W o j t y B a: Ocena mo|- liwo[ci zbudowania etyki chrze[cijaDskiej przy zaBo|eniach systemu Maxa Schele- ra. W: Zagadnienie podmiotu moralno[ci. Seria: CzBowiek i Moralno[. T. 2. Red. T. St ycz eD, J.W. Ga B kows ki, A. Rodz i Ds ki, A. Sz os t ek. Lublin 2001, s. 13, przypis 1. Wstp 11 nym |yciu zostanie naszkicowana w rozdziale pierwszym niniejszej pracy. Jego tytuB brzmie bdzie: Rozwój zainteresowaD filozoficz- nych Karola WojtyBy. Kolejne dwa rozdziaBy bd prób przybli|enia kierunku, w którym pod|aBa autorska my[l krakowskiego filozofa prowadzona tradycj, a zwieDczona opracowaniem do[wiadczenia czBowieka. Odpowiednio zatem rozdziaB drugi: Do[wiadczenie czBowieka, b- dzie prób w miar szczegóBowego nakre[lenia tych elementów wmetafizyce i wfenomenologii, które z jednej strony tworz zakresy odpowiadajce zaBo|eniom antropologii filozoficznej K. WojtyBy, a z drugiej  ukazuj zaznaczajc si w nich luk w sposobie my[le- nia o czBowieku. Szczególn uwag zwróc na podejmowan przez filozofa prób poBczenia fenomenologicznej postawy badawczej z metafizycznym obrazem [wiata i czBowieka. Na tak ambitnym, cho- cia| do[ czsto uwa|anym za niemo|liwe do realizacji, przedsiwzi- ciu epistemologicznym chce oprze WojtyBa do[wiadczenie czBo- wieka. Wi|ce si z tym problemy równie| znajd swe omówienie w rozdziale drugim. Natomiast rozdziaB trzeci: Do[wiadczenie czynu, to kontynuacja rozdziaBu poprzedniego zarówno w jego merytorycznych rozwiza- niach, jak i w zaBo|onej w niniejszej pracy oryginalno[ci caBo[ci kon- cepcji antropologii adekwatnej i jej do[wiadczenia. Swoj drog, ch wykazania tej oryginalno[ci bdzie mi towarzyszy od samego pocztku pisania pracy. Z pewno[ci za[ zaBo|enie to znajdzie swe potwierdzenie w wykazaniu, |e koncepcja antropologii adekwatnej oraz zwizana z ni koncepcja czBowieka-osoby oparta zostaBa na analizie ludzkiego, osobowego dynamizmu. Od czynu do istoty czBowieka, jak uwa|a krakowski filozof, to wprawdzie nie jedyna, ale zapewne najwBa[ciwsza i najkrótsza droga poznawcza. Na niej odkry- wamy, |e czBowiek to byt, którego nie mo|na odseparowa od sfery moralno[ci, gdy| ona tylko w nim istnieje, a on  tylko przez ni mo|e  stawa si coraz bardziej kim[ . Jest to  stawanie si pod wzgldem osobowo[ci, a zarazem pod wzgldem moralnym. Wa|- nym problemem oka|e si, w jakim stopniu poznanie czBowieka z perspektywy jego czynu, a wBa[ciwie  przez czyn i w czynie, po- zwala o nim mówi w sposób adekwatny. Dlatego rozdziaB trzeci b- dzie prób zaprezentowania zagadnienia do[wiadczenia czBowieka rozumianego jako do[wiadczenie moralne i jednocze[nie  do[wiad- czenie czynu. Porusz tu problematyk sprawczo[ci, samorealizacji, wolno[ci bdcej samostanowieniem, powinno[ci moralnej, sumie- nia, odpowiedzialno[ci, a wkonsekwencji  transcendencji i integra- cji osoby w czynie. 12 Wstp RozdziaB ten (nie liczc zakoDczenia) zamknie niniejsz prac, chocia| z pewno[ci nie zdoBa pokaza wszystkich zagadnieD wi|cych si z Karola WojtyBy antropologi adekwatn i jednocze[- nie wszystkich wynikajcych z niej problemów oraz kontrowersji. Te- matyka pracy zapowiedziana we Wstpie to tematyka wynikajca gBównie z dzieBa Osoba i czyn i w dziele tym skoncentrowana. Do- starcza ono tre[ci o bardzo szerokim wymiarze, których podjcie wy- maga wkroczenia w do[ liczne szczegóBy, niejednokrotnie spra- wiajce wra|enie nawaBu zagadnieD doskonale dajcych si od siebie odseparowa. Wra|enie takie nie bdzie do koDca bBdne. Ale ten wBa[nie sposób opracowania problematyki poznania czBowieka-osoby Karol WojtyBa uznaje za najwBa[ciwsz (adekwatn) drog pro- wadzc do ukazania czBowieka w caBo[ci, w peBni tego, kim jest i kim mo|e si sta. Autor dostarcza przy tym niezwykle ciekawych i nowatorskich rozwizaD, prowokujc  jak ka|dy krytyczny filozof  do wielu uzasadnionych pytaD odnoszcych si do sBuszno[ci za- proponowanych przez siebie rozwizaD. W zwizku z tym niniejsza praca stanowi jedn z prób dokonania analizy dróg, którymi kroczyBa antropologiczna i filozoficzna my[l WojtyBy, a celem obrania tytuBu: CzBowiek w  antropologii adekwatnej Karola WojtyBy, staBa si ch pokazania caBo[ci intelektualnego przedsiwzicia krakowskiego filo- zofa, przedsiwzicia zwanego antropologi adekwatn. Mie[ci si w nim d|enie autora do zbudowania zarówno teorii poznania po- twierdzajcej oczywisty dla niego fakt, |e czBowiek jest osob, jak i samej teorii osoby. Z rozwa|aD Karola WojtyBy wypBywa wyrazne przesBanie, |e ostatecznie tym, co [wiadczy o osobowym charakterze bytu czBowieka, jest jego d|enie do samopoznania. Indeks osobowy 203 Indeks osobowy A C Adam, pierwszy biblijny czBowiek Carrel Aelxis 45 28 Chudy Wojciech 8, 15, 20, 22, 31, Arystoteles 50, 52, 66, 79, 105, 112, 50, 60, 97, 132, 135, 195 202 117, 142, 151 Czarkowski Józef 80, 187, 199 F B Fichte Johann Gottlieb 72 Bartel Wojciech 31, 39, 40, 88, 197 Forycki Roman SAC 37, 115, 117, Bkowska Eligia 32, 199 118, 151, 152, 186, 198 Bednarski Feliks o. 51 Freud Siegmund 186, 187 Bernard od Matki Bo|ej o. 9, 202 Fr[ Jan Andrzej 14, 38, 40, 41, Bernard z Chartres 32 47 50, 198 Boecjusz 60, 161 Fromm Erich 43 Bronk Andrzej 8, 49, 62, 199, 201 Frossard André 48, 198 Buttiglione Rocco 26, 30, 48, 50, 52, 63, 64, 66, 68 70, 72, 74, G 77 80, 83, 84, 86, 87, 90 95, 97, 101, 102, 109, 110, 112 116, Galarowicz Jan 9, 15, 20, 23, 25, 27, 118, 120, 124, 126, 128, 132, 137, 29 31, 33, 36 39, 41 47, 50, 141, 143, 144, 146, 147, 149, 151, 51, 53 56, 62, 72, 76 78, 83, 155, 156, 164 166, 171 174, 87 89, 91, 93 95, 102, 103, 178, 179, 181, 184 186, 188, 105 107, 109 112, 117, 132, 189, 197, 198 134, 137, 139 141, 145, 146, 150, 204 Indeks osobowy 152 157, 160 164, 166 169, K 172, 175 177, 183, 198 Kalinowski Jerzy 34, 51, 97 99, Galileusz (Galileo Galilei) 29 101, 114, 115, 187, 199 GaBkowski Jerzy W. 8, 10, 31, 48, KamiDski StanisBaw 97, 104, 110, 51, 60, 61, 63, 70, 88, 102, 107, 111, 113, 115, 119, 120, 134, 136, 112, 113, 115, 116, 132, 137, 139, 199 140, 144, 157, 183, 184, 188, Kant Immanuel 53, 63, 72, 78 80, 195 198 87, 111, 137, 148, 163, 164, Garigou-Lagrange Reginald o. 38, 170 172, 196 47 Kartezjusz (René Descartes) 28, 29, Giertych Wojciech OP 16, 24, 198 72, 77, 78, 80, 82, 83, 137 Gilson Étienne 21 Keller Józef 8, 26, 39, 53 56, 199 Gogacz MieczysBaw 22, 23, 34, 36, KiliaDczyk-Ziba Justyna 18, 197 60, 100 102, 119, 135, 136, 180, KBósak Kazimierz 40, 48, 100, 108 198 110, 120, 199 Grygiel StanisBaw 35, 36, 98, 103, KoBacz Franciszek ks. 33 127, 128, 136, 151, 192, 199 Krajewski Kazimierz 47, 85, 199 Krpiec MieczysBaw Albert OP 15, H 49, 62, 63, 98, 133, 140, 199, 202 Hartmann Nicolai 163, 200 Heidegger Martin 77, 88, 89, 92 L Hennelowa Józefa 40, 68, 195, 196 Le Goff Jacques 32, 199 Hume David 108 Leon XIII 49, 50 Husserl Edmund 26, 55, 68, 71, 77, Leonard od Mki PaDskiej OCD 43, 79 84, 87, 89, 90, 92, 108, 115, 197 122, 133, 140, 186, 200 LeszczyDski WBadysBaw 39 45, 199 Locke John 108 I Ingarden Roman 26, 71, 77, 84, 88, M 89, 133, 179, 198, 200 Marecki JarosBaw SDS 16, 24, 26, 63, 132, 198, 200, J Maryniarczyk Andrzej 49, 51, 52, Jan XXIII 48, 50 62, 64, 199 Jan PaweB II 5, 8, 14 23, 25, 26, MikoBejko Zbigniew 32 34, 36, 200 28 34, 38 42, 47 51, 53, 55, 56, 61, 63, 69, 70, 83, 87, 88, N 105, 131, 132, 146, 173, 197 Nagy StanisBaw SCJ 50, 200 202 Noras Andrzej Jan 163, 200 Jaworski Marian 71, 87, 91, 100, Nowak Marian 8, 26, 70, 199, 200, 101, 103, 107, 116, 118, 122, 125, 202 137, 199 Jezus Chrystus 23, 40, 68, 173, 195, P 196 Judycki StanisBaw 79 81, 88, 122 PaweB VI 50 Pawlak Józef 80, 187, 199 Indeks osobowy 205 PawBowski Jerzy 80, 187, 199 StpieD Antoni Bazyli 8, 9, 51, 88, Pelczar Andrzej 31, 69, 197, 200 96, 100, 105, 110, 128, 129, Pilu[ Henryk 25, 33, 37 39, 41, 44, 201 47 50, 52, 59, 65, 68 70, 82, Stró|ewski WBadysBaw 17, 31, 39, 94, 96, 97, 105, 109, 110, 116, 63, 69, 105 107, 111, 114, 117 133, 134, 139, 150, 151, 175, 189, 119, 128, 132, 136, 138, 140, 141, 200 152, 197, 198, 200 202 Piwowarczyk Jan ks. 41 StyczeD Tadeusz SDS 8, 10, 15, 16, Platon 151 18, 19, 22 24, 28 33, 37, 51, 53, PBu|aDski Tadeusz 19, 42, 61, 200 57, 60, 61, 63, 70, 72, 76, 83, 85, Poniewierski Janusz 34, 199 87 89, 94, 95, 114, 121, 122, PóBtawski Andrzej 26, 31, 32, 44, 132, 133, 135, 137, 144, 161, 168, 53, 55, 56, 69 79, 81, 82, 87, 89, 179, 182, 195 202 91, 92, 94, 96, 102, 108, 111, 120, Swie|awski Stefan 10, 23, 24, 64, 122, 124, 125, 133, 136, 137, 65, 134, 201, 202 139, 140, 142, 143, 145, 146, Szczypka Jan 47, 201 148 150, 156, 161, 162, 164, 167, Szostek Andrzej 8, 10, 31, 51, 60, 169, 174, 176, 177, 180, 181, 187, 61, 63, 70, 132, 137, 144, 195 188, 200 197 Szulc Tad 18, 22, 25, 26, 29, 38 40, R 47, 48, 50, 51, 53, 55, 56, 88, Reale Giovanni 18, 69, 73, 89, 91, 202 97, 103, 135, 178, 181, 200 Z Ritter Cezary 44, 107, 195 RodziDski Adam 8, 10, 31, 51, 60, Zlipko Tadeusz SJ 14, 26, 202 61, 63, 70, 132, 137, 144, Zwity Anzelm z Canterbury 23 195 197 Zwity Augustyn 32, 72, 73 Ró|ycki Ignacy ks. 38 Zwity Bonawentura 72 Zwity Jan od Krzy|a 5, 9, 38 47, S 53, 72, 92, 93, 107, 195, 197, Sapieha Adam S. kard. 41 198, 202 Scheler Max 10, 26, 51, 53 56, 63, Zwity PaweB 54 76 78, 84 87, 93, 102, 104, 126, Zwity StanisBaw Kostka 40 137, 140, 146, 147, 153 155, Zwita Teresa z Avila 41, 92 164, 165, 168, 170 173, 176, Zwity Tomasz z Akwinu 10, 19, 22, 195, 196, 199 47 53, 60, 62 65, 67, 68, Schilson Arno 21, 200 70 73, 79, 87, 90 92, 99, 101, Scola Angelo 16, 201 102, 104, 105, 120, 121, 134, 137, Seifert Josef 24, 79 140, 141, 143, 146, 159, 165, 168, SBowik ZdzisBaw 17, 18, 201 169, 172, 186, 195, 201, 202 Sokrates 72 Zwider Józef ks. 34 Stawecka Krystyna 44, 107, 195 T Stein Edyta ([w. Teresa Benedykta od Krzy|a) 24, 26, 55, 62, 71, 92, Tarnowski Kazimierz 20, 30, 61, 68, 133, 200, 201 75, 95, 104, 121, 202 206 Indeks osobowy Tertil Roman 17, 202 Wojciechowski Tadeusz 105, 109, Tishner Józef 104, 140, 202 114, 181 183, 187, 202 Tyranowski Jan Leopold 39 41, 46 WojtyBa Edmund 41 WojtyBa Emilia 41 U WojtyBa Karol 1, 3, 5 57, 59 80, Uhrynowska-Hanasz Zofia 18, 88, 83 129, 131 189, 191 193, 202 195 202, 205 208 WojtyBa Karol (ojciec) 41 W Woroniecki Jacek o. 51 Wais Kazimierz ks. 48 Wójtowicz Andrzej 28, 37, 38, 42, Wierzbicki Alfred 19, 52, 202 44, 45, 70, 101, 202 Wiktor Emmanuel 49 WroczyDski MichaB 18, 88, 202 Wilk RafaB Kazimierz OSPPE 24, 62, { 92, 202 {yciDski Wojciech SDB 17, 197 Summary 207 Magdalena Mruszczyk Man in the  adequate anthropology by Karol WojtyBa Summa r y The 1960s is the period in which K. WojtyBa wrote and published his most important works within the scope of the philosophy of man. His stan- dard anthropological work Person and act was published in 1969 in Kraków. The very time, with reference to an epistemic condition of a con- temporary man WojtyBa defined as the  crisis of self-cognition caused by a maximum concentration on the outer world and, at the same time, with- drawal from what is most significant for a man as an individual. In the light of the issues perceived in such a way a philosopher from Kraków made an attempt to build such a conception of philosophical anthropology (as a ho- listic field of philosophy) and within its frame, a defined anthropologi- cal-philosophical conceptions, whose aim was to build an experiential, not speculative image of a human being, the image taken out from a conscious experience of a given real  I , and responding to man standing in the face of challenges of the contemporary world. A man in the  adequate anthropology by Karol WojtyBa constitutes an attempt to show main assumptions and methodological solutions the author of Person and act accepted in anthropological-philosophical issues. Thus a need to present this way of thinking which led WojtyBa to concentrate on the problem of human cognition and individual being, and, consequently, work out a human experience, is outlined. As a consequence, the analysis of human dynamism, i.e. act which, according to a philosopher from Kraków, is what expresses a personal touch of our existence most adequately is made. Thus, man, as a person,  becomes and this  becoming is what differ- entiates him/her from the remaining world of nature with which he/she is 208 Summary against all odds inseparably.connected. Man (a psychophysical unity), through his/her actions, reveals the truth that his/her internal development happens thanks to him/her and that reality of the person is coterminous with the moral reality, the morality of good and moral evil. Speaking of the conception of the  adequate anthropology by Karol WojtyBa one cannot conceal the fact of thinker s relations with Catholic the- ology. The very fact is fully taken into account in Man in the  adequate an- thropology by Karol WojtyBa but the author of the book tries to concen- trate on the issue of his intellectual work which is entirely placed in the philosophical area and does not go beyond it. That is why the focal point here is the analysis of experience constituting the method of cognition of a philosophical science of man which WojtyBa regarded as the  adequate an- thropology . The very analysis seems to lead to the conclusion that experi- ence reveals itself in the conception in question under the umbrella of a phenomenological insight into the nature of the object of cognition on the one hand and as experience worked out by means of a phenomenological method, i.e. combining different types of experiences the subject of which, according to the philosopher from Kraków, is always man. Because the very person is the subject which seems to manifest as the object of cognition to him/herself, each experience, at the same time, en- riches the process of cognition by man him/herself and each time forces him/her to raise a fundamental question for the  adequate anthropology , i.e. In what way is man as a person given him/herself in a cognitive way?, and further on, In what way does man as a person experience him/herself? In order to answer the questions one needs to look at the conception of hu- man awareness and from the perspective of the philosophical and philo- sophical-theological conception which inspired the author of Person and act to treat the anthropological phenomena thoroughly. In this perspective the originality of the position and contribution to the output of the Polish and European philosophy regarding particularly man and his/her cognition is revealed. Zusammenfassung 209 Magdalena Mruszczyk Ein Mensch in  adäquater Anthropologie von Karol WojtyBa Zus a mmenf a s s ung Karol WojtyBa schuf und veröffentlichte seine wichtigsten Werke auf dem Gebiet der Philosophie des Menschen in den 60er Jahren des 20.Jhs. Sein bedeutendstes anthropologisches Werk Die Person und die Tat er- schien im Jahre 1969 in Krakau. In Bezug auf epistemologische Lage des da- maligen Menschen wurde diese Zeit von Karol WojtyBa  Selbsterkenntniskri- se genannt. Diese Krise lag darin, dass sich der Mensch sehr auf die Außenwelt konzentrierte und von den Sachen abwandte, die für ihn als ei- ner Person am wichtigsten sein sollten. Der Krakauer Philosoph bemühte sich also, eine solche Konzeption der philosophischen Anthropologie (als eines Philosophiegebietes) und in deren Bereich eine bestimmte anthropo- logisch-philosophische Konzeption zu entwickeln, welche ein empirisches und nicht ein spekulatives Bild des Menschen erschaffen sollten. Ein Bild, das aus einem bewussten Erlebnis des konkreten, wirklichen Ichs erschei- nen und den Bedürfnissen des angesichts der Herausforderungen der ge- genwärtigen Welt stehenden Menschen entsprechen wird. In vorliegender Monografie versucht die Verfasserin, die von Karol Woj- tyBa angenommenen anthropologisch-philosophischen Hauptrichtlinien und methodologische Lösungen näherzubringen. Sie möchte der Denkweise des Philosophen nachfolgen, der seine Aufmerksamkeit auf die Methode der menschlichen Erkenntnis und des persönlichen Daseins und demzufolge auch auf die persönliche menschliche Erfahrung konzentriert hat. Infolge- dessen untersuchte WojtyBa den menschlichen Dynamismus, also die menschliche Tat, die seiner Meinung nach auf die adäquateste Weise pe- rsönliche Züge des menschlichen Daseins ausdrückt. Ein Mensch  wird 14  CzBowiek... 210 Zusammenfassung eine Person, und das  Werden unterscheidet ihn von der übrigen Natu- rwelt, mit der er trotzdem untrennbar verbunden ist. Der Mensch als eine psychophysische Einheit gibt durch seine Tätigkeit die Wahrheit bekannt, dass seine innere Entwicklung nur deswegen erfolgt, dass die persönliche Wirklichkeit mit moralischer Wirklichkeit, mit der Wirklichkeit des morali- schen Guten und Bösen identisch ist. Wenn man über die  adäquate Anthropologie von Karol WojtyBa spricht, darf man die Verbindung des Autors zur katholischen Theologie nicht ver- schweigen. Man kann sogar vermuten, dass der Philosoph seine Theorie zu theologischen Erwägungen anzuwenden beabsichtigte. In vorliegender Mo- nografie wird das vollkommen berücksichtigt, obwohl sich die Verfasserin eher auf den Aspekt der intellektuellen Arbeit des Philosophen zu konzen- trieren versucht, der dem Philosophiegebiet gehört und das Gebiet nicht verlässt. Zum Schwerpunkt macht sie die Analyse der Erfahrung als einer Er- kenntnismethode von der philosophischen Menschenlehre, die von WojtyBa  adäquate Anthropologie genannt wurde. Sie kommt dabei zum folgenden Schluss: einerseits ist diese Erfahrung ein phänomenologischer Einblick in den Kern von dem Erkenntnisgegenstand, andererseits verbindet die mit phänomenologischer Methode ausgearbeitete Erfahrung in sich verschiede- ne Erfahrungstypen, deren Subjekt, nach WojtyBa, immer ein Mensch sei. Da eine Person ein solcher Subjekt ist, der selbst als ein Erkenntnisgegenstand erscheint, bereichert jede Erfahrung den Erkenntnisprozess des einzelnen Menschen und erzwingt jedes Mal eine für  adäquate Anthropologie funda- mentale Fragenstellung: Auf welche Weise ist der Mensch als eine Person sich selbst als ein Erkenntnisgegenstand gegeben? und noch: Wie erlebt sich der Mensch selbst als eine Person? Möchte man diese Fragen beantworten, muss man in die von Karol Wojtyla entwickelte Konzeption des menschli- chen Bewusstseins erforschen und das Problem hinsichtlich der philosophi- schen und philosophisch-theologischen Tradition betrachten, die den Autor des Werkes Eine Person und eine Tat zur besonderer Betrachtung der an- thropologischen Problematik angeregt hat. Hier kommt auch der unbestrit- tene Beitrag des Krakauer Denkers zu Errungenschaften der polnischen und europäischen Philosophie ans Tageslicht. 212 Zusammenfassung Redaktor: MaBgorzata PogBódek Projekt okBadki: Paulina Tomaszewska-CiepBy Redaktor techniczny: Barbara Arenhövel Korektor: Aleksandra Gazdzicka Copyright © 2010 by Wydawnictwo Uniwersytetu Zlskiego Wszelkie prawa zastrze|one ISSN 0208-6336 ISBN 978-83-226-1888-2 Wydawca Wydawnictwo Uniwersytetu Zlskiego ul. Bankowa 12B, 40-007 Katowice www.wydawnictwo.us.edu.pl e-mail: wydawus@us.edu.pl Wydanie I. Ark. druk. 13,25. Ark. wyd. 15,0. Papier offset. kl. III, 90 g Cena 23 zB Aamanie: Pracownia SkBadu Komputerowego Wydawnictwa Uniwersytetu Zlskiego Druk i oprawa: SOWA Sp. z o.o. ul. Hrubieszowska 6a, 01-209 Warszawa

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Biesaga T Godność a wolność w antropologii Karola Wojtyły
Antropogeneza, systematyka człowieka
ANTROPOLOGIA stworzenie czlowieka
p 06 miary antropometryczne czlowieka
Pułapka typologii antropologicznej
4 Relacja człowiek środowisko
A Manecki Minerały i skały Ziemi i ich znaczenie dla czlowieka
Człowiek wobec przestrzeni Omów na przykładzie Sonetó~4DB

więcej podobnych podstron