plik


ÿþZestawy startowe Mój pierwszy wzmacniacz Wiele osób chciaBoby praktycznie zainteresowa si elektronik Podano w nim podstawowe wiadomo[ci o schematach, ukBa- i budowa rozmaite ukBady, ale wydaje im si, |e jest to bardzo dach i podzespoBach elektronicznych. trudne. Rzeczywi[cie, osignicia wspóBczesnej elektroniki Zachcono do budowy prostego, bardzo u|ytecznego wzmac- przyprawiaj dzi[ o zawrót gBowy, a zajrzenie do wntrza nowo- niacza akustycznego. czesnego telefonu komórkowego, magnetowidu, czy kompute- Komplet elementów wzmacniacza wraz z pBytk bdzie ra mo|e utwierdzi w przekonaniu, |e elektronikami mog by mo|na kupi w sieci handlowej AVT. Dla pocztkujcych tylko ludzie z ogromn wiedz i umiejtno[ciami. przygotowano tak|e dwa  zestawy startowe (taDszy oraz Nic bardziej bBdnego! dro|szy) zawierajce niezbdne narzdzia i miernik uniwer- Ka|dy, kto ma szczere chci, mo|e zaj si elektronik, jako salny (multimetr). Zestawy te zostan zaprezentowane piknym hobby. szczegóBowo za miesic. Na pocztek wcale nie trzeba wielkiej wiedzy. Nie potrzeba te| Wszystkie wspomniane zestawy mog si sta znakomitym ani specjalnych umiejtno[ci, wystarczy kilka podstawowych prezentem dla starszych i mBodszych, których chcieliby[cie za- narzdzi (lutownica, pinceta, szczypce boczne) oraz jakikolwiek razi elektronicznym hobby. Pomy[lcie, kogo ze swoich bliskich miernik uniwersalny. chcieliby[cie obdarowa. W nastpnym numerze EdW znaj- Niniejszy dwucz[ciowy artykuB przeznaczony jest przede dziecie specjalny kupon promocyjny, uprawniajcy do zamówie- wszystkim dla osób, które chciaByby rozpocz fascynujc nia takich zestawów. przygod z elektronik, a nie wiedz od czego zacz. ednym z najbardziej u|ytecznych peBni wszystkie elementy, jednak bardzo który pokazuje wszystkie elementy (w po- ukBadów elektronicznych jest wzmac- wa|ne jest, by byBy one poBczone dokBad- staci symboli) i sposób ich poBczenia. Zu- Jniacz akustyczny. nie tak, jak to przewidziaB konstruktor ukBa- peBnie pocztkujcym musz wic powie- WBa[nie od takiego wzmacniacza warto du. Wszelkie pomyBki po wBczeniu napi- dzie teraz par sBów na temat schematu zacz sw elektroniczn twórczo[. cia zasilajcego spowoduj albo bBdne ideowego oraz zasad rysowania schematów Do uruchomienia i wykorzystania ukBa- dziaBanie ukBadu, albo brak jakiegokolwiek ideowych. du nie jest potrzebna |adna wcze[niejsza dziaBania, albo nawet nieodwracalne uszko- Aby nie pogubi si w mnóstwie ele- wiedza  wszystkie potrzebne informacje dzenie niektórych elementów. mentów i poBczeD, oraz wprowadzi po- zawarte s w artykule. Dlatego zawsze nale|y zwraca szcze- rzdek przy rysowaniu schematów, wpro- góln uwag na poprawno[ monta|u. wadzono standardowe symbole elementów Schemat ideowy W elektronice podstawow pomoc elektronicznych i ogólne zasady rysowania Schemat ideowy swojego wzmacniacza przy analizie i wykonywaniu ukBadu nie s schematów. znajdziesz na rysunku 1. Zmontowany wcale jego fotografie, tylko schematy i wy- Dla uBatwienia przygotowaBem ci [ci- ukBad pokazany jest na fotografiach. kaz elementów. Bdziesz miaB do czynienia gawk z symbolami elementów oraz foto- {eby wykona ukBad elektroniczny, z dwoma rodzajami schematów: ideowymi grafiami, jak wygldaj w rzeczywisto[ci. trzeba odpowiednio poBczy (zlutowa) i monta|owymi. Znajdziesz j na rysunku 2. Na fotogra- pewn ilo[ elementów: rezystorów (zwa- W zasadzie do zmontowania prostego fiach zobaczysz, jak takie elementy na- nych potocznie opornikami), kondensato- ukBadu wystarczy schemat monta|owy prawd wygldaj. Zapoznaj si wic z ele- rów, diod, tranzystorów, ukBadów scalo- i wykaz elementów. mentami i ich symbolami. nych, a czsto tak|e innych podzespoBów. Ale, jak si szybko przekonasz, w elekt- Sprawa symboli elementów jest wa|na, Niekoniecznie trzeba wiedzie, jak rol ronice najwa|niejszy jest schemat ideowy, a wygld tych symboli jest ustalony przez ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 8/97 47 Pierwszy krok k Rys. 1a. Schemat ideowy ukBadu. Polsk Norm. Co ciekawe, symbole u|y- Bczca na schemacie ideowym koDcówki wane w ró|nych krajach ró|ni si midzy tych elementów wskazuje, i| s one poBczone sob w pewnych szczegóBach, dlatego (przewodem, [cie|k pBytki drukowanej). w obcojzycznych zródBach mo|na spotka Zapamitaj raz na zawsze, |e je[li inne symbole elementów (niektóre poda- w punkcie zbiegu linii wystpuje kropka, Bem ci tak|e dla informacji  nie stosuj ich to te linie s poBczone. Je[li dwie linie jednak na swoich schematach). (poBczenia) krzy|uj si na schemacie, ale Popatrz teraz na schemat ideowy Twoje- nie ma tam kropki  poBczenia midzy ob- go Pierwszego Wzmacniacza pokazany na wodami nie ma. PokazaBem ci to na rysun- rysunku 1. Zauwa|, |e wszystkie rezystory kach 3a i 3b, zawierajcych fragmenty s ponumerowane: od R1...R11. W ozna- schematów ideowych. Dodatkowo na ry- czeniu rezystora zawsze wystpuje litera R. sunku 3c znajdziesz sposób rysowania nie Tak samo kondensatory, niezale|nie, czy s stosowany ju| w praktyce  starsi elektro- to kondensatory staBe, czy elektrolityczne, nicy czasem z przyzwyczajenia tak wBa[nie maj w oznaczeniu liter C (od ang. Capa- zaznaczaj brak poBczenia. Ty stosuj tylko citor). Potencjometry oznaczane s liter P, sposoby z rysunków 3a i 3b. a potencjometry monta|owe niektórzy Odszukaj teraz na rysunku 1 kondensa- Rys. 1b. oznaczaj liter P, a inni PR, bo potencjo- tor C6. Czy ma on by poBczony z baz metry monta|owe nazywamy potocznie pe- tranzystora T1 i z kondensatorem C1? tak|e pod wzgldem wagi, ale przede erkami. Diody oznaczane s liter D. W na- Oczywi[cie |e nie, poniewa| w miejscu wszystkim byBo to doprowadzenie ujemne- szym ukBadzie wystpuje tylko jedna dioda, skrzy|owania linii nie ma kropki. Ujemna go napicia zasilajcego. WystarczyBo do- i na dodatek jest to dioda [wiecca, po- elektroda (nó|ka) kondensatora C6 jest po- Bczy element do któregokolwiek punktu wszechnie nazywana LEDem (od ang. Bczona tylko z rezystorami R4 i R5. Chy- metalowej podstawy, by uzyska poBcze- Light Emmiting Diode). Czsto oznacza si ba jest to dla ciebie oczywiste? nie z ujemnym biegunem zasilania, czyli diody [wiecce nie liter D, tylko LED. Charakterystycznym zwyczajem przy ry- wBa[nie z mas elektryczn ukBadu. Je[li Tranzystory oznaczamy liter T, ale na Za- sowaniu schematów ideowych jest te| sto- potem mierzono w ukBadzie jakie[ napi- chodzie powszechnie stosuje si oznaczanie sowanie pewnych, powiedzmy  skrótów. cia, zwykle byBy to napicia midzy mas liter Q. UkBady scalone oznaczane s US Na przykBad, zamiast rysowa wszyst- a danym punktem. albo U. W literaturze angielskojzycznej kie poBczenia za pomoc linii Bczcych Nie zawsze metalowa obudowa  masa  spotyka si tylko oznaczenia U oraz IC (od poszczególne elementy, wprowadzamy poBczona jest z ujemnym biegunem napi- ang. Integrated Circuit  ukBad scalony). umowne symbole. Najcz[ciej spotyka si cia zasilajcego. Na przykBad w telekomuni- O ile sposób rysowania symboli rezysto- symbol masy. Pojcie masy ma swoje ko- kacji od dziesitków lat masa jest Bczona do rów, kondensatorów, diod i tranzystorów jest rzenie w urzdzeniach lampowych, gdzie dodatniego bieguna napicia zasilajcego. [ci[le ustalony, o tyle symbole ukBadów sca- lampy i Bczówki lutownicze mocowane Biegunowo[ nie jest wic tu istotna. lonych (z wyjtkiem ukBadów cyfrowych, lo- byBy mechanicznie na blaszanej podstawie Dzi[ rzadko stosuje si metalowe pod- gicznych) rysujemy ró|nie, wedBug potrzeb. zwanej chassis (czytaj: szasi). Ta metalowa stawy czy nawet metalowe obudowy. Czy Nie ma te| specjalnych zasad numeracji podstawa byBa poBczona z ujemnym bie- w urzdzeniu zmontowanym na pBytce dru- elementów, ale dobr zasad jest trzymanie gunem gBównego napicia zasilajcego. Ta kowanej i umieszczonym w plastikowej si ogólnych reguB. Zauwa|, |e numeracja metalowa podstawa byBa te| czsto uzie- obudowie, mo|na mówi o masie? rezystorów wzrasta od lewej strony rysun- miana, czyli Bczona z rurami wodocigo- Tak! ku do prawej. Pozwala to Batwiej zlokalizo- wymi lub innymi zakopanymi w ziemi Cho nie ma tam fizycznie |adnej meta- wa element na schemacie ideowym. przedmiotami metalowymi. lowej, blaszanej masy, jeden z biegunów Podstawowe elementy ju| znasz  teraz pa- W takim urzdzeniu lampowym metalo- napicia zasilajcego oraz wszystkie poB- r sBów o poBczeniach. Jest oczywiste, |e linia wa podstawa rzeczywi[cie byBa  mas , czone z nim obwody nazywa si obwodem 48 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 8/97 Pierwszy krok k a) b) c) Rys. 3. Zaznaczanie poBczenia i braku poBczenia poziom kresk, rysowan zawsze jako oznaczenie masy. Oprócz oznaczeD i skrótów podanych na rysunku 4 spotkasz te| inne oznaczenia, na przykBad skróty V+, V-, czy U+, U-, czy jeszcze inne. Musisz zapamita, |e taki skrótowy sposób rysowania obwodów zasilania sto- sujemy tylko po to, by nasze schematy by- By czytelniejsze  by nie zawieraBy pltani- ny linii. W praktyce na schematach byBoby najwicej linii przedstawiajcych obwody zasilania  dlatego wBa[nie linie zasilania s najcz[ciej rysowane z u|yciem wspo- mnianych skrótów. W tym miejscu od razu wspomn ci jeszcze o rysowaniu zamiast wielu linii, tak zwanych szyn, zwanych BUSami (od ang. Bus). Zamiast rysowa poBczenia, jak na rysunku 5a, wykorzystujemy bardziej przejrzysty sposób pokazany na rysun- ku 5b. Przypomina to wizk przewodów. Rys. 2. Zcigawka z oznaczeniami elementów {eby nie zgubi si w pltaninie przewo- dów, poszczególne linie wchodzce masy. Zazwyczaj ujemny biegun napicia potkasz symbol masy (krótk grub pozio- w skBad wizki czy te| szyny, oznaczamy zasilajcego traktuje si jako mas. Obec- m kresk), a tak|e skrót GND umieszczo- tak zwanymi etykietami (na rysunku 5b s nie czsto stosuje si ukBady zasilane na- ny pod koDczc lini. GND to powszech- to etykiety D0...D7 oraz E1). Linie i punk- piciem symetrycznym. Wtedy mas sta- nie stosowany skrót oznaczajcy mas ty oznaczone na schemacie ideowym tak nowi obwód doBczony do punktu wspól- (ang. GrouND). sam etykiet maj by ze sob poBczone. nego obu zródeB zasilania. Zapamitaj wic raz na zawsze,|e Jeszcze dalej idce uproszczenie stosuje- Wikszo[ napi mierzy si potem wszystkie punkty i linie oznaczone symbo- my przy rysowaniu schematów, gdzie wy- midzy t mas a danym punktem. lem masy (i ewentualnie skrótem GND) stpuj ukBady cyfrowe. Wtedy z reguBy Mo|na powiedzie, |e obwód masy jest w rzeczywisto[ci maj by ze sob poB- jakby obwodem wspólnym dla caBego ukBa- czone. du. Zazwyczaj przewody lub [cie|ki obwo- Oprócz skrótu GND, bardzo czsto spo- du masy s grubsze od pozostaBych. W wie- tkasz skróty VCC, VEE, VSS, VDD  s lu wypadkach nie wystarczy jakkolwiek po- one stosowane w programach komputero- Bczy ze sob wszystkie punkty, które ma- wych do rysowania schematów i oznaczaj j by doBczone do obwodu masy  trzeba obwody napi zasilania. Na rysun- przestrzega pewnych zasad. Ten temat wy- ku 4 zobaczysz cz[ciej spotykane ozna- kracza jednak poza ramy artykuBu. czenia linii zasilania. Rys. 4. Sposoby oznaczania poBczenia Na niemal wszystkich schematach, tak- Do napi zasilajcych stosuje si z szyn zasilania |e na naszym rysunku 1, wielokrotnie na- zwykle inne oznaczenia, ni| krótk grub ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 8/97 49 Pierwszy krok k tam literki k lub M.) lepiej przy a) a) rezystorach o warto[ciach rzdu omów pisa du| liter R. Wtedy jest jasne, |e 33R to 33&!. Elektro- nicy rozmiBowani w skrótach id jeszcze dalej  je[li w zapisie wy- stpuje przecinek, to nie pisz go, a w jego miejsce wstawiaj liter k, M albo R. Rozszyfrujemy kilka takich dziwolgów: b) 2R2 = 2,2&! 5k11 = 5,11k&! =5110&! 1M5 = 1,5M&! = 1500k&! b) Analogicznie sprawa si ma z warto[ciami pojemno[ci. Jed- nostka podstawowa  farad (F)  jest jednostk bardzo du|, i war- to[ci praktycznie stosowanych c) kondensatorów wyra|amy w: Rys. 5. Sposób rysowania poBczeD wielo- mikrofaradach (µF), nanofaradach przewodowych (nF) i pikofaradach (pF). 1 mikrofarad = 1µF = 1000nF w ogóle nie zaznaczamy na schemacie = 1000000pF ideowym obwodów zasilania takich ukBa- 1nF = 1000pF dów scalonych. PrzykBad znajdziesz na ry- Czasami warto[ du|ych kon- d) sunku 6. Czternastonó|kowy ukBad scalony densatorów elektrolitycznych CMOS 4011 zawiera cztery bramki NAND w obwodach zasilania podaje si (rysunek 6a). Kostka jest zasilana napi- w milifaradach (mF): ciem doBczanym do przeciwlegBych nó|ek 1 farad = 1F = 1000mF (nr 7 i nr 14). Na schemacie ideowym bar- = 1000000µF dzo rzadko znajdziesz te koDcówki. Nie Ale cz[ciej, nawet przy du- e) szukaj wic koDcówek zasilania ukBadów |ych pojemno[ciach wyra|a si cyfrowych na schemacie ideowym. Oczy- warto[ w mikrofaradach. Przy- wi[cie musz one by podBczone, ale my kBadowo pisze si zwykle 2200µF liczymy na inteligencj analizujcego ten zamiast 2,2mF schemat (czyli twoj) i zamiast rysowa Na schematach pomija si schemat tak jak na rysunku 6b, czy 6c, ry- oczywi[cie literk F  oznaczenie Rys. 6. Ró|ne sposoby rysowania schematów z sujemy schemat 6d. Je[li korzystamy z pro- farada. ukBadami cyfrowymi gramów komputerowych do rysowania Std zapis: schematów (i projektowania pBytek druko- 47n = 47nF wanych), umieszczamy na schemacie ideo- 2n2 = 2,2nF Niekiedy w przypadku ukBadów wyso- wym symbole (VCC, GND, VDD, VSS), 6p8 = 6,8pF kiej czstotliwo[ci, pomija si literk p, bo jest to konieczne do utworzenia listy po- p7 = 0,7pF przy kondensatorach staBych. Mo|na wic BczeD, czyli tak zwanej netlisty  wtedy nie spotkasz natomiast na schemacie ozna- spotka schematy, gdzie warto[ kondensa- schemat wyglda, jak na rysunku 6e. czenia 22µ, dlatego |e zawarta jest tutaj tora staBego nie zawiera |adnej litery: Oprócz skrótów w oznaczaniu obwo- grecka litera µ. 15 = 15pF dów zasilania, stosuje si pewne uprosz- Zamiast µ zawsze pisze si liter u  za- 33 = 33pF czenia przy oznaczaniu warto[ci elemen- pamitaj to raz na zawsze! W przypadku cewek i dBawików nie za- tów. PrzykBadowo podstawow jednostk Std: wsze pomija si oznaczenie jednostki pod- rezystancji (oporno[ci) jest om, oznacza si 2u2 = 2,2µF stawowej  henra (H). Czsto warto[ za- go greck liter &!. 47u = 47µF wiera oznaczenie uH (mikrohenr), mH (mi- Jest to jednostka niewielka, wic prak- u22 = 0,22µF = 220nF lihenr) czy H (henr). tycznie stosowane rezystory maj warto[ci u1 = 0,1µF = 100nF. Tyle o skrótach. wyra|one w kiloomach (1 kiloom = 1k&! W przypadku kondensatorów elektroli- Dobrze narysowany schemat powinien = 1000&!) i megaomach (1megaom = 1M&! tycznych (zobacz rysunek 2 i fotografie) ponadto uBatwia zrozumienie dziaBania = 1000000&!). nie podaje si ani literki µ, ani u, bo wiado- ukBadu. Dlatego na naszym rysun- Na schematach bardzo rzadko spotyka mo, |e nie ma kondensatorów elektroli- ku 1 sygnaBy przebiegaj od lewej strony si liter &!, choby dlatego |e programy tycznych o warto[ciach mniejszych ni| do prawej, dodatnia szyna zasilajca jest do rysowania schematów nie maj mo|li- 1µF. W przypadku takich kondensatorów narysowana u góry i prdy pByn  z góry wo[ci wprowadzania greckich liter. czsto podaje si natomiast napicie nomi- na dóB . Lini przerywan zaznaczyBem, Je[li wic napotkasz na schemacie war- nalne kondensatora. Std przy kondensato- które elementy montowane bd na pBytce to[ rezystora 2,7k  chodzi o rezystancj rach elektrolitycznych: drukowanej. PozostaBe elementy doB- 2,7k&!. Poniewa| generalnie nie piszemy 100 = 100µF czysz przewodami do punktów oznaczo- &!, wic warto[ rezystora na schemacie 4700 = 4700µF nych literami A...P. równa 15 oznacza 15&!. Aby unikn wt- 10/16 = 10µF/16V Cig dalszy w EdW 9/97. pliwo[ci (czy przypadkiem nie zabrakBo 100/100 = 100µF/100V Piotr Górecki 50 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 8/97

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Mój pierwszy wzmacniacz
pierwszy wzmacniacz 2
Mój pierwszy wzmacniacz (na układzie TDA7056), cz 1
liczby pierwsze
Internet Pierwsza pomoc
Cw 9 Wzmacniacz mocy
3dni wzmacniajaca
Powstał pierwszy, stabilny tranzystor na bazie pojedynczego atomu
PIERWSZE
Pierwsza ofiara ukraińskiego faszyzmu
Pierwszy wyklad 14?z tła
FIT PL pierwszy w Polsce portal fitness

więcej podobnych podstron