i n s t a l a c j e e l e k t r o e n e r g e t y c z n e
i n s t a l a c j e e l e k t r o e n e r g e t y c z n e
wyłączniki średnich napięć
eksploatowane w Polsce
mgr inż. Robert Fiuk  Politechnika Wrocławska
Na świecie w zakresie średnich napięć dominują dwie konstrukcje wyłączników, próżnio-
we oraz z sześciofluorkiem siarki SF6. Udział tych pierwszych w rynku światowym oce-
nia się na 50 do 70 % [1,2,3], w Europie jest on mniejszy i wynosi około 40 % [4]. Nato-
miast udział wyłączników SF6 w rynku światowym ocenia się na 25 do 35 % [3]. W Euro-
pie jest on wiÄ™kszy i wynosi okoÅ‚o 50÷60 % [4]. UdziaÅ‚ pozostaÅ‚ych rodzajów wyÅ‚Ä…czni-
ków (powietrznych, olejowych, magneto-wydmuchowych) jest mały i w sumie nie prze-
kracza 5 %. Należy zaznaczyć, że mówimy o liczbie wyłączników produkowanych w da-
nym czasie. Natomiast dane te nie określają w jakimkolwiek stopniu liczby wyłączników
eksploatowanych, określającej stan faktyczny, oraz tendencji zmian w energetyce.
artykule zostanÄ… zaprezento-
a) b)
Wwane dane dotyczÄ…ce liczby
eksploatowanych przez zakłady ener-
getyczne wyłączników SN poszczegól-
nych typów.
wyłączniki
eksploatowane w Polsce
Bez wątpienia największymi użyt-
kownikami wyłączników SN w Pol-
sce są zakłady energetyczne (w znacz-
Rys. 1 Liczba eksploatowanych wyłączników według poszczególnych typów na terenie czterech zakładów energetycznych w la-
nie mniejszym stopniu są to duże za-
tach 2000-2004: a) liczba sztuk, b) udział procentowy
kłady  rafinerie, elektrownie, ko-
palnie itp.). Dostarczają one ener- eksploatowanych wyłącz-
a) b)
gię elektryczną poprzez rozległą sieć ników. Obecnie najwięk-
energetyczną, która ciągle się zmie- szą grupę eksploatowa-
nia, budowane są nowe stacje, zamy- nych wyłączników stano-
kane stare, wykonywane są remon- wią wyłączniki olejowe.
ty itp., co wpływa na liczbę i rodzaj Stanowią one ponad 80 %
c) d)
Rys. 2 Zmiana liczby wyłączników SN eksploatowanych przez cztery za- Rys. 3 Liczba eksploatowanych wyłączników według poszczególnych typów przez cztery za-
kłady energetyczne w latach 2001-2004, w sztukach kłady energetyczne: odpowiednio a, b, c, d, w latach 2000-2004
w w w. e l e k t r o . i n f o . p l n r 9 / 2 0 0 5
50
Na koniec roku [sztuk]
Napięcie
[kV]
2000 2001 2002 2003 2004
0 19 10 19 8
1÷6
10 29 0 0 0 0
15 1116 1064 1064 1033 967
20 0 0 0 0 0
30 8 1 1 1 1
Tab. 1 Zmiana liczby wyłączników SN eksploatowanych przez jeden zakład energe-
tyczny w latach 2001-2004, z uwzględnieniem poziomu napięcia znamionowego
całości (rys. 1). Pozostałe konstruk- ki próżniowe. Oznacza to, że za 10
cje mają znacznie mniejszy udział do 15 lat wyłączniki próżniowe będą
największy spośród nich mają wy- konstrukcją dominującą, jeżeli utrzy-
łączniki próżniowe (około 14 %), naj- ma się dotychczasowe tempo zmian,
mniejszy  wyłączniki powietrzne, co pokywa się z obecnymi przypusz-
tylko kilka sztuk, co przy dużej licz- czeniami  że w zakresie SN będzie
bie obserwowanych wyłączników nie dominowała technika próżniowa,
ma znaczenia. Na rysunku 3 zapre- a SF6 będzie przeważał w wysokich
zentowano liczbę eksploatowanych napięciach. Dodatkowym atutem
wyłączników SN w poszczególnych przemawiającym na rzecz wyłączni-
zakładach energetycznych. Jak moż- ków próżniowych (w zakresie SN) jest
na zaobserwować, mniejsze zakłady to, że obecnie prowadzone są dysku-
eksploatują tylko dwa typy wyłącz- sje nad wprowadzeniem recyklingu
ników  olejowe i próżniowe. Wyda- SF6 [6], który jest gazem cieplarnia-
je siÄ™ to rozwiÄ…zaniem racjonalnym, nym [5]. Wprowadzenie wymogu obo-
ponieważ mniej typów wyłączników wiązkowego recyklingu SF6, oczywi-
oznacza prostszą eksploatację. ście podniosłoby koszty eksploatacji
Ciekawie przedstawia się też pod- wyłączników SF6, obniżając jednocze-
sumowanie zmian w zakresie licz- śnie ich konkurencyjność w stosunku
by eksploatowanych wyłączników do wyłączników próżniowych.
(rys. 2). Wyłączniki olejowe są wy-
cofywane z użytkowania i zastępo- literatura
wane głównie przez wyłączniki próż-
niowe. Tempo wymiany zwiększa się 1. J. H. Brunie, Circuit-Breakers
z roku na rok. past, present and future, Electra
W tabeli 1 przedstawiono liczbÄ™ N°208 June 2003.
eksploatowanych wyłączników SN 2. H. Fink, R. Renz, Future trends In
w kolejnych latach na terenie jednego vacuum technology applications,
zakładu energetycznego, z uwzględ- XXth International Symposium
nieniem poziomu napięcia znamio- on Discharger and Electrical Insu-
nowego. Jak możemy zauważyć, liczba lation in Vacuum  Tours 2002.
eksploatowanych wyłączników mala- 3. P. G. Slade, R. K. Smith, The ap-
ła niezależnie od poziomu napięcia, plication of Culter-Hammer vacu-
pewnym zaskoczeniem może być tu- um interrupter to switch, control
taj przeważająca liczba wyłączników land protest the World s distribu-
15 kV. Dla innych zakładów energe- tion circuits, Cultler-Humer 1999.
tycznych struktura eksploatowanych 4. Cahier technique no. 198, Vacu-
wyłączników pod względem napięcia um switching, Schneider Electric
może być całkowicie odmienna, zależ- 2000.
na od struktury sieci eksploatowanej 5. CIGRE WG 23-02, SF6 and the
przez dany zakład energetyczny. global atmosphere, Electra, Fe-
Obecnie w zakresie średnich na- bruary 2002.
pięć w eksploatacji dominują wyłącz- 6. Technical brochure No. 234, SF6
niki olejowe, które są stopniowo za- recycling guide revision 2003,
stÄ™powane, głównie przez wyÅ‚Ä…czni- Elektra N°209 August 2003.
n r 9 / 2 0 0 5 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l
51