11003

Rys. 1 Krzywa wartości dla zysków i strat wg Kahnemana i Tversky'ego. Jak widać krzywa jest wklęsła dla strat a wypukła dla zysków. Co więcej funkcja wartości jest bardziej stroma dla strat niż dla zysków. Oznacza to, że tej stratę odczuwamy dużo mocniej niż zysk o tej samej wartości bezwzględnej (np. 500zł).

Użyteczność = Wartość

Otóż Kahneman i Tversky zastąpili pojęcie użyteczności terminem wartość oraz dokładnie przeanalizowali kształt funkcji wartości dla potencjalnych strat i dla możliwych zysków. Podczas, gdy wcześniej użyteczność zazwyczaj była definiowana w kategoriach bogactwa, wartość rozumiana przez twórców teorii perspektywy definiowana jest w kategoriach zysków i strat (czyli odchyleń w obie strony od jakiegoś punktu odniesienia). Co więcej, kształt funkcji wartości dla strat jest inny niż dla zysków. Jak widać na Rys. 1, funkcja wartości dla strat jest wklęsła i stosunkowo stroma, podczas gdy funkcja wartości dla zysków jest wypukła i nie tak stroma. Te cechy funkcji wartości są niezmiernie istotne jeśli chodzi o stosunek ludzi do ryzyka. Jak mawiają Anglosasi: „losses loom larger than gains", czyli w wolnym tłumaczeniu: strata boli bardziej niż zysk cieszy. Na przykład stratę 500 zł odczuwamy mocniej niż radość z zyskania 500 zł. Z tym fenomenem związane jest bezpośrednio zjawisko „endowment effect", czyli wyceniania wyżej dóbr już posiadanych niż identycznych dóbr będących w posiadaniu kogoś innego.

Teoria perspektywy przewiduje, że preferencje decydentów będą zależały od tego jak sformułowany zostanie problem. Jeśli punkt odniesienia dobierzemy tak, że wynik podjętej decyzji odczuwany będzie jako zysk, funkcja wartości będzie wypukła i decydent wykaże awersję do ryzyka. Jeśli natomiast punkt odniesienia ustawimy tak, że wynik podjętej decyzji odczuwany będzie jako strata, decydent wykaże skłonność do ryzyka. Jako przykład rozważmy dwa następujące problemy z eksperymentu przeprowadzonego przez Kahnemana i Tversk/ego.

Problem 1