1196

zakupu wzajemna konfrontacja ujawnionych planów, uruchomienie mechanizmu przetargowego, wskutek czego następuję zawarcie porozumienia cenowego (cena równowagi), określającego jednocześnie rozmiary zawartych transakcji (wielkość równoważąca rynek). O ile zatem, niezbędnym warunkiem funkcjonowania rynku jest ujawnienie przez nabywców i sprzedawców swoich zamiarów, o tyle w trakcie uruchamiania mechanizmu przetargowego dojść może do zmian tych planów. Oczywiście procesy negocjacyjne mają złożony charakter i obejmują takie uzgodnienia jak np. rodzaj produktu, techniczne warunki wymiany (warunki dostawy, płatności, gwarancji itp.). Stosunki wymiany (proces negocjacyjny) przebiegają najsprawniej w warunkach niczym nieograniczonego mechanizmu rynkowego (wolnego rynku), kiedy to cena kształtowana jest wyłącznie jako efekt gry sił rynkowych. Jeżeli cena przestaje być składnikiem procesu negocjacyjnego pomiędzy sprzedawcami a nabywcami, a zatem mechanizm rynkowy zostaje ograniczony (np. przez zmonopolizowanie gospodarki, ingerencję rządu itp.), proces negocjacyjny przestaje odgrywać kluczowe znaczenie w procesie gospodarowania. W praktyce wymiana ma obecnie charakter towarowo - pieniężny, stąd współczesne gospodarki noszą miano towarowo - pieniężnych. Oznacza to, że pieniądz jest ekwiwalentem umożliwiającym wymianę towaru (usługi) na pieniądz a następnie pieniądza na towar (usługę). Ułatwia to proces wymiany i stwarza warunki do rozprzestrzeniania się procesów wymiany handlowej. W dawnych systemach społecznych występowała jednakże gospodarka naturalna, w której wymiana nosiła miano barterowej ( towar za towar) i odbywała się bez użycia pieniądza. Ten rodzaj wymiany, w ograniczonym zakresie, ma miejsce także i dziś.

Rynek można rozpatrywać według różnych kryteriów np. przedmiotu obrotu, zasięgu terytorialnego, zależności od sytuacji rynkowej, od stopnia wyrównywania się ceny, stopnia legalności rynku. Na tej podstawie wyodrębniane są różne rodzaje rynków, które następnie, w miarę potrzeb, możemy agregować lub dezagregować:

1.    według podmiotu obrotu wyróżniamy:

•    rynek dóbr i usług konsumpcyjnych (zaspokaja bieżące potrzeby nabywców);

•    rynek czynników produkcji np. rynek ziemii, pracy, kapitału (zaspokaja przyszłe potrzeby nabywców);

2.    według zasięgu terytorialnego wyróżniamy:

•    rynek lokalny;

•    rynek regionalny;

•    rynek krajowy;

•    rynek międzynarodowy;

•    rynek światowy

3.    według zależności od sytuacji rynkowej wyróżniamy:

•    rynek sprzedawcy (przewaga popytu nad podażą);

•    rynek nabywcy (nadwyżka podaży nad popytem)