1325

dóbr rośnie gwałtownie liczba cen względnych. Dla dwóch dóbr jest jedna cena względna, dla trzech są trzy takie ceny, a dla pięciu dziesięć. Potrzeba znalezienia wspólnego mianownika czy jednostki rozrachunkowej Jest oczywista. Pieniądz służy jako miernik wartości lub podstawa wyceny wszystkich innych dóbr.

Pieniądz to środek przechowywania wartości i miernik odroczonych płatności. Pieniądz rzeczywiści jest rodzajem aktywów i jako taki stanowi jeden ze sposobów przechowywania bogactwa. Przenosi on środki z chwili obecnej w przyszłość w celu późniejszej konsumpcji lub dalszej akumulacji. Wartość pieniądza może zmieniać się w czasie, ale to może stać się z każdym innym środkiem przechowywania wartości. Podobnie, pieniądz może być wykorzystywany jako miernik, za pomocą którego określa się w umowach wartość pożyczek. Występuje wtedy jako środek odroczonych płatności.

W obozach jeńców wojennych rolę pieniądza spełniały papierosy. W XIX wieku pieniądz występował głównie pod postacią złotych i srebrnych monet. Są to przykłady pieniądza towarowego - dobra o zastosowaniu przemysłowym (złoto) bądź konsumpcyjnym (papierosy), które równolegle spełniają funkcję środka wymiany. Wykorzystywanie na szeroką skalę pieniądza towarowego wymaga albo ograniczenia zakresu pozostałych zastosowań tego towaru, albo przeznaczenia zasobów rzadkich na produkcję dodatkowych jego ilości. Istnieją jednakże mniej kosztowne sposoby umożliwiające społeczeństwu wytwarzanie pieniądza.

Pieniądz symboliczny jest to środek płatniczy, którego wartość, czy też siła nabywcza, znacznie przewyższa koszt jego wytworzenia lub wartości jako towaru w Innych niż pieniądz zastosowaniach.

Banknot o nominale 10 funtów ma o wiele większą wartość jako pieniądz niż jako arkusik wysokiej klasy papieru o wymiarach 3x6 cali. Podobnie jest z bilonem; wartość większości monet spełniających funkcje pieniądza jest znacznie większa od sumy, jaką można by uzyskać z ich stopienia i sprzedaży metali, z których zostały wykonane. Wyrażając zbiorowo zgodę na posługiwanie się pieniądzem symbolicznym, społeczeństwo jest w stanie zaoszczędzić zasoby rzadkie konieczne do wyprodukowania pieniądza jako środka wymiany. W tym momencie powstaje jednak pytanie: skoro koszty wytwarzania pieniądza symbolicznego są niewielkie, dlaczego nie wszyscy produkują banknoty dziesięciofuntowe?

Istotnym warunkiem utrzymania funkcji pieniądza symbolicznego, jako pośrednika w wymianie, jest ograniczenie kręgu podmiotów upoważnionych do jego wytwarzania. Produkcja pieniądza symbolicznego przez podmioty prywatne jest prawie zabroniona.

Społeczeństwo narzuca w pewnym sensie posługiwanie się pieniądzem symbolicznym, nadając mu status prawnego środka płatniczego. Prawo stanowi, że pieniądz taki należy akceptować jako środek zapłaty. Niemniej jednak nie zawsze można wymusić stosowanie prawa. W okresach kiedy ceny rosną bardzo szybko, krajowy pieniądz symboliczny może być bardzo kiepskim środkiem przechowywania wartości i ludzie niechętnie będą go akceptowali jako środek wymiany. Sklepy i przedsiębiorstwa będą wówczas oferowały rabaty przy zakupie ludziom płacącym złotem lub w walutach obcych, tak jak to było w końcowych stadiach Wielkiej Inflacji w Niemczech w 1923 r. Przykłady takie to jednak tylko wyjątki potwierdzające regułę.

We współczesnych gospodarkach rynkowych obok pieniądza symbolicznego występuje także pieniądz bezgotówkowy, inaczej: żyrowy lub wkładowy. Pieniądz bezgotówkowy jest to środek wymiany, którego podstawą jest wierzytelność przedsiębiorstwa prywatnego lub osoby fizycznej, jednym z przykładów takiego pieniądza jest: wkład bankowy, ponieważ wkład jest to zobowiązanie banku wobec klienta. Jeśli ulokowaliśmy w banku pieniądze, to oznacza to, że bank ma wobec nas dług. Możemy w każdej chwili wypisać czek, a bank jest zobowiązany