13816

porównywać zachowanie sie sprawcy aby można było je oceniać jako należyte. Miernik taki musi mieć charakter obiektywny tzn. abstrakcyjny.

Na mocy art. 415 sprawca deliktu ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą zarówno w przypadku gdy element subiektywny nosi znamiona umyślności jak i nieumyślności.

Sprawca może uwolnić się od odpowiedzialności za szkodę deliktową wyrządzoną czynem własnym w drodze ekskulpacji.

Element obiektywny winy jest wyłączony w wypadkach:

-    obronx koniecznej - odparcie bezpośredniego i bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro własne lub innej osoby. W takiej sytuacji wyrządzający szkodę napastnikowi nie ponosi odpowiedzialności - art. 423.

-    stan w\ższei konieczności - który polega na istnieniu bezpośredniego zagrożenia dla dobra własnego lub cudzego nie wskutek zamachu człowieka lecz na skutek innych zdarzeń gdy przeciwdziałanie tym zdarzeniom wymaga koniecznego wyrządzenia szkody, działający w stanie wyższej konieczności nie ponosi odpowiedzialności, o ile niebezpieczeństwa sam nie wywołał a ratowane dobro jest oczywiście ważniejsze niż poświęcone, - art. 424,

-    dozwolona samopomoc - przewidziana przez pizepisy praw^ra w wyjątkowych sytuacjacli,

-    zsoda no szkodo waneuo w takim zakresie w jakim podmiot może dysponować przysługującymi mu dobrami lub zezwalać na działania ingerujące w sferę tych dóbr, (zgoda na zabieg lekarski).

Element subiektywny winy wyłącza:

-    niepoczytalność sprawcy w chwili wyrządzenia szkody (winę można przypisać osobie która ma dostateczny stopień rozeznania oraz dostateczną swobodę kierowania własnym postępowaniem).

Do osób niepoczytalnych należy zaliczyć (wg przepisów' prawa deliktowego):

-    osoby niedorozwinięte umysłowo lub chore psychicznie ( poza okresem lucidaintcrvalla).

-    osoby, które w chwili czyim uległy zakłóceniu czynności psychicznej ( wyjątek dotyczy wypadków, gdy ten stan został wywołany wskutek użycia napojów odurzających lub innych środków',

-    osoby niepełnoletnie, których stopień dojrzałości z powodu wieku nie jest dostateczny - z mocy ustawy wyłączona jest całkowita odpowiedzialność nieletnich do lat 13,

-    osoby, które z powodu stanu cielesnego np.; kalectwa, wieku nie mogą kierować swym postępowaniem na tyle by innym nie wyrządzać szkód,

W przypadku wyrządzenia szkody przez kilka osób, wszystkie one ponoszą odpowiedzialność odszkodowawczą solidarną Niezależnie od tego odpowiedzialność solidarną ponoszą również podżegacze, pomocnicy, oraz osoby, które świadomie ze szkody skorzy stały.

3. Odpowiedzialność za cudze czyny.

Obejmuje to trzy stupy przypadków:

-    odpowiedzialność za niepoczytalnych.

-    nie ponoszą one odpowiedzialności deliktowej za szkodę wyrządzoną czynem własnym, ponieważ nie można im przypisać winy, szkoda wyrządzona pizez niepoczytalnego jest efektem nienależytego sprawowania nad nim nadzoru przez podmioty do tego powołane,

-    dlatego odpowiedzialność ponosi ten, kto zobowiązany jest do nadzoru ustawowego (rodzice), umownego, lub faktycznego o charakterze stałym nad taką osobą przy czym nadzomjący musi ponosić winę w nadzorze.

2