16063

•prawa jecbiostki na wysokim miejscu

- gnpj narodościowe obce etnicznie nie miały praw obywatelskich.

•państwa te opierały się na eksploatowanai niewolników

I1ŁBZYM W OKRESIE CESARSTWA

1 .Rozwój foniiv państwa- okresy:

alokzes królewski (753 509p.ra.eJ stanowisko królów słabło w miarę rozwoju Zgromadzeń Ludowych i Senatu które rozszerzyły poza krąg arystokracji rodowej liczbę obywateli mających prawa polityczne i wyzwoliły siły oaz tendencje repubbkańskie. Obywatele zostali podzieleni na klasy pod względem majątkowym- klasy zamożniejsze uzyskały większe przywileje oraz większość¹ w Zgromadzeniach Ludowych

blokres repuNikiriski (509 27r.pne.) początkowo uporczywe walu plebejuszy z patrycjuszami o uzyskanie praw politycznych i o udział we władzy (zwycięstwo republiki arystokratycznej) Zgromadzenie Ludowe w lllw zostało wyparte przez Senat (reprezentujący arystokrację) Na czele urzędów stali 2 konsulowie. Urzędy były kolegialne (na dany uząd powoływano co najmniej dwie osoby X bezpłatne i odpowiedzialne przed Zgromadzeniem Ludowym Wszyscy uzęcbńcy mieli polestas (określony zakres władzy) oraz imperium (min uprawnienia wojskowe, szczegóbie uprawnienia sądowe, prawo zwoływania Zgromadzeń Ludowych i Senatu Hierarchia urzędowa:

•2 kotwić" wybieranych na trok

* pretorzy- od 367i.p n e - władza sądowa w sprawach cywilnych a w 24^ p.n.e • powołano pretota dla peregrynów Powoływał sędziów •cenzorowie- uzupełniali i rewidowali listy członków senatu

Dyktator- powoływano go w razie niepokojów zewnętrznych lub wewnętrznych Można go było powołać tylko na 6 miesięcy Iw. pne - Sulla otrzymuje dyktaturę na czas nieokreślony 44r. p.n.e. Juliusz Cr tar otrzymuje doży walnią dyktaturę

*trybuni ludowi wprowadzeni w 494r. p ne - ochrana interesów plebejuszy Mieli bardzo doniosłe iptawnienia mieli prawo zwoływania zebrań plebejskich. później także Senatu prawo sprzeciwu wobec zarządzeń urzędnków i wobec uchwał Senatu (jeżeli ich zdaniem zarządzenia były krzywdzące dla interesu plebejuszy) byli nietykalni Republika z czasem powiększyła objętość co wymagało dla jediości państwa jego totalnej przebudowy- pierwotnie zarząd prowincji powierzano jako namiestnikom piel erom. później konsulom lid> pretorom- po ukończeniu ich kadencji jako prokonsulom a Kio propretotom (stanowili oni czynnik grożący rozsadzeniem jedności państwa gdyż nie byli oni kontrolowani)

Iw.p.ne. Rzym przechodził kryzys polityczny i wojny o władzę- zw. Oktawiana- początek cesarstwa

cl Okres pryncypatu I27p.ne. 248n.e.l Oktawian posiadł szereg urzędów republikańskich i stal się princepsem- zmierzał do uchwycenia władzy absolutnej dlokres dominatu 1248 476) od |>anowania Dioklecjana i jego reform- zerwanie z rzymskimi urzędami republikańskimi Nieograniczona władza dla cesarzy. 395 podział cesarstwa na zachodnie i wschodnie (Konstantynopol. Bizancjum)

476 koniec istnienia zachocksiego cesarstwa rzymskiego

I. 264 146p.n.e. do okresu wojen punie kich- tylko rzymskie cisłtas* terytorium środkowych i południowych Włoch

II. od woien pmzuHdrhda Iw.pne- taszczenia ofenicką Kartaginę, następnie o państwa hellenistyczne w Gracji (146p ae ). Malej Azji oraz Syrii

11L od lwjr.ne.

ItOr.pne - zajęcie Egiptu Następnie zajęcie terenów Bliskiego Wschodu: Malej Azji. Syrii i kraje po Eufrat a także kraje europejskie 58 SI pne. Ceza podbija Gabę

4:ip.ne. Zajęcie Wielkiej Brytanii i oparcie swojej granicy na Dunaju oraz zajęcie Dacji (Riumnua)

3. Podstawy gospodarcze- duża zawartość gospodarcza i możliwość wszechstronnej oraz rozleglej wymiany produktów Posiadało rozwiniętą prodikcję robią i znacznie rozbudowany przemysł a także żegkigę i znakomite brukowane cbogŁ

IVw. pogorszenie stanu gospodarki przez nadmierny ucisk fiskalny ze strony rzymskiego aparatu państwowego. Stale pogłębiający się kryzys na rynku pracy (wywołany zmniejszeniem bez by niewobiików)

Postawa Rzymskiej gospodatki

wielkie latyfundia ziemskie- powstałe u schyłku republiki Ich tworzeniu próbowano zapobiec przez reformy podejmowane w II i Iw.p.ae. (np. Grakchów-1333p n e ) mające na celu zabezpieczenie ckobnej własności w rękach chłopów oraz jej pomnożenie przez odebranie ziemi najbogatszy m właścicielom i rozdanie ich chłopom- reformy bezskuteczne- latyfundia stały się podstawoscym ośrodkiem gospodarczym oraz podstawą rzymskiej klasy panującej.

Illw.n.e przemiany w systemie gospodarki latyiundialnej:

*mniejsza liczba niewolników- latyfundia szikają innych metod gospodarki- wydzielanie z części swych gruntów działek nadawanych w uprawę tzw kolonom.

którzy zobowiązani byli do pewnych świadczeń na rzecz panów

Sersi cosati- niewolnic v osadzani na ziemi na podobnych zasadach co kolonu

•opramaeme w tamach luyjindiawpaemyshi rzemieślniczego na własne potrzeby- ograniczyło to rynek zbytu miast

•luale/ińeiue od właścicieli laniundiów mahrch gospodarstw będących w posiadaniu wolnych chłopów. Pogorszenie sytuacji chłopów przez otir/ymie podatki państwowe, wobec czegouciekab się chętnie pod opiekę możnych w zamian zapewne świadczemalpaoocuuiim)- jiopadanie chłopów w zależność od wiekiej własności

miasta za pryncypatu znajdowały się jeszcze w pełnym rozkwicie- ośroclci liancOu i przemyski rękodziehiego. zaopatrującego wieś i działającego na szerszą wymianę

Ulw objawy kryzysu życia miejskiego przez min. Ucisk fiskalny i podporządkowanie kolegiów rzemieślniczych państwu Liczne miasta w teki ochrony otoczyły się systemem fortyfikacyjnym. Główną przyczyną upadku życia miejskiego było zwichnięcie dotychczasowej równowagi gospodarczej między inistcm a wsią, stanowiącej podstawę pomyślności gospodarczej cesarstwa za pryncypatu 4.1'stroi społeczny

AJkrytęriuni w obiośc i osobistęj- wobii i niewolnicy Jedynie wohii podlegali prawom, niewolnik był rzeczą. Za czasów cesarstwa pojawiły się tendencje do złagodzenie najsurowszych zasad określających położenia niewolników, w czym niemałą tołę odegiało chrześcijaństwo

Pol wolni- koloni bvb dziedzicznie przy wiązań do gleby - nie mieb prawa opuścić uprawianego giumu. ale pan także nie mógł wyrugować ich z gnmtu Btkrsieriiun przynależności etnicznej- oby waełe i nieoby watele (tyko w przypadku wolnych bo niewobiicy jako stojący poza ptawem Ink rówiu)

Ches- Obywacie- tyko oni mieb pełnię praw Za repubbki dzielono społeczeństwo na

* obywateli mieszkańców samej kolebki jMństwa (Rzym i okolice)

•    Latyni mieszkańcy Italii

•    peregryni- mieszkańcy podbitych prowmeji Iw.p.ne. zatacie różnicy między obywatelami a Latynami Illw.n.e. peregryni uzyskali prawa obywateb rzymskich

2l2r edykt Kir okoli- rozciągnięcie praw obywatelskich w zasadzie na wszystkich wolnych mieszkańców cesastwa Okmcriuiii nierówności społecznej warstwy spokmie.

l)ra królestwa i w pierwszych wiekach republiki glone znaczenie miii podziai na arystokracje rodowy (patrycjuszy) i plebejuszy. \i'yróżzienie rzeih stanów na podstawie kryterium majątkowego:

stanu senatorskiego (ordo senafońus)- stanowił nadal szlachtę rodową arystokrację -stanu ekwilów (ecjiutes)

-stan plebejski

W ostatniej fazie cesarstwa źródła wyróżniają już tylko dwie grupy obywateli wedle ich faklyc mej pozycji spolecznrj i majątkowej:

-szlachetniejsi (honestiores)- latyfundyści, senatorzy, ekwitowie i znaczniejsi urzęcbńcy -pośledniejsi (humibores)- ubożsi mieszkańcy miast i wsi

Między szlaclieoiiejszymi a pośledniejszymi istniały tylko drobne różnice prawne humiliores podlegali uaowszym karom i uciążliwszym podatkom niż honestmies

2