17136

b) Formalne- czyli dające możliwość dochodzenia praw materialnych np. prawa zaskarżenia decyzji odmawiającej przyznania pozwolenia na budowę.

3.    Decyzja adm. staje się aktem administracyjnym dwustronnie wiążącym zarówno adresata jak i organ, który ją wydał.

4.    W miejsce rekursu hierarchicznego (drogi łaski) powstaje instytucja odwołania od decyzji do organu wyższego stopnia.

5.    Pojawia się kontrola zewnętrzna adm. sprawowana przez sądy adm.

Sens powołania sądownictwa administracyjnego:

Ogólnie mówiąc sądownictwo adm. utworzono dla ochrony praw podmiotowych jednostki w sferze prawa publicznego. Precyzyjniej zaś - chodziło o utworzenie instytucji wobec, której pozycja władzy adm. i obywatela byłyby równorzędne. W postępowaniu adm. równorzędności nie ma nawet w państwie praworządnym, dlatego że organ adm. wydając decyzję jest wprawdzie związany ustawami, ale orzeka w niej o prawach czy obowiązkach obywatela wobec adm., którą sam reprezentuje (jest sędzią we własnej sprawie). Równorzędność podmiotów powstaje w postępowaniu przed sądem adm. w którym niezawisły sędzia rozstrzyga spór pomiędzy dwiema stronami (obywatelem a organem adm.).

Pierwowzorem sądów adm. w Europie i na świecie była francuska Rada Stanu utworzona na przełomie XVIII i XIX w przez Napoleona Bonaparte wraz z tzw. Radami Prefekturalnymi. Początkowo Rada Stanu i Rada Prefekturalna były organami opiniodawczymi (doradczymi) z zakresu adm. dopiero z czasem wyodrębniły się w Radzie Stanu sekcje zajmujące się rozstrzyganiem sporów administracyjnych z czego de facto stał się on Sądem adm.

Formalne nadanie Radzie Stanu statusu Sądu Adm. nastąpiło w 1872 r., ale nadal pozostawiono jej pewne funkcje doradcze. Jako sąd adm. RS orzekała w większości spraw zarówno jako sąd 1 i II instancji. Jedynie w niektórych wyraźnie określonych sprawach w I instancji orzekały Rady Prefekturalne.

W II poł. XIX w powstają Sądy Adm. w kolejnych państwach europejskich, a mianowicie: Trybunał Adm. w Badenii 1863 r., Wyższy Sąd Adm. w Prusach 1875 r. i Trybunał Adm. w Austrii w 1876 r.

Pod koniec XIX w. niemal wszystkie kraje europejskie miały swoje sądownictwo administracyjne z tym, że w przeciwieństwie do tych trzech wymienionych sądów państw co wyżej, na ogół sądownictwo było sprawowane przez sądy powszechne, a nie administracyjne. W Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Danii, Norwegii, Islandii nadal sądownictwo administracyjne wykonywały sądy powszednie, a nie wyodrębnione sądy administracyjne.

część 2. Geneza sądownictw a administracyjnego w Polsce

2.1. Okres międzywojenny w Polsce

Sądownictwo ogólne:

Rozwój sądownictwa adm. w Polsce jako państwa niepodległego przypada na okres międzywojenny. W skład państwa polskiego weszły ziemie z trzech zaborów i skutkiem tego były trzy systemy prawa po państwach zaborczych, a więc należało to ujednolicić. Podjęto kroki do zunifikowania tych systemów prawnych a także w celu utworzenia własnych instytucji. Dotyczyło to także sądownictwa adm., którego utworzenie zapowiadała Konstytucja Marcowa z 1921. Zapowiedź ta została dość szybko zrealizowana gdyż na mocy ustawy z 3 sierpnia 1922 roku został utworzony Najwyższy Trybunał Administracyjny. Był to wyodrębniony z sądownictwa powszechnego sąd, powołany do badania zgodności z prawem aktów administracyjnych wydawanych przez organy adm. rządowej i samorządowej. Właściwość rzeczową dla NT A była .określoną metodą klauzuli gęnęrąjnęj_ogrąjięzonęj_mumęraęją negatywną: czyli kontroli NTA podlegały wszystkie sprawy adm. z wyjątkiem nielicznych określonych w ustawie.

Do tych wyjątków należały:

1.    Sprawy ochrony państwa.

2.    Sprawy dyplomatyczne i konsularne.

3.    Sprawy dyscyplinarne.

Sąd nie mógł kontrolować decyzji wydawanych na zasadzie swobodnego uznania. Ustrój NTA został zmieniony 10 lat później na mocy rozporządzenia Prezydenta RP z 27 października 32 roku. Te

zmiany ustroju polegały na wzmocnieniu wpływu czynników rządowych na skład NTA.

2