20834

Komornik • hist. chłop nie posiadający własnej ziemi, mieszkający razem z rodziną u gospodarza (dosł. siedzqcy na komorze); pomagał w gospodarstwie w zamian za "dach nad głową". Komornikami byli często członkowie rodziny, np. syn ze synową i dziećmi.    Chałupnik:- dawniej chłop bezrolny (lub prawie

bezrolny) posiadający dom (chałupę) lub w nim mieszkający niekoniecznie na stałe, nie posiadający ziemi lub jedynie mały ogród i obejście. Zwykle obowiązany odrabiać pańszczyznę.

Klecha - pierwotnie sługa kościelny, nauczyciel, organista, kantor, dzwonnik, grabarz.    Komisja

Edukacji Narodowej (KEN) (pełna nazwa: Komisja nad Edukacją Młodzi Szlacheckiej Dozór Mająca) - centralny organ władzy oświatowej powołany w Polsce przez Sejm Rozbiorowy 14 października 1773 na wniosek króla Stanisława Poniatowskiego.    Dobre i złe prawo do ziemi- związane z tym kto jest właścicielem

ziemi    Serwitut - nadawane do początków XX w. uprawnienia chłopa posiadającego ziemię

orną, polany lub hale do korzystania z pańskich lasów. Część lasu objętą serwitutem nazywano cerklem lub cyrklem. Serwituty, zwane też służebnościami, były więc rodzajem prawa rzeczowego. Serwituty oparte były na aktach jednostronnych (np. przywilejach nadanych osadźcom wsi przez królów polskich), na umowach ustnych lub zwyczajach. Początkowo serwituty dotyczyły własności królewskiej lub dworskiej, później w miarę, jak zmieniali się właściciele lasów, również prywatnej lub państwowej.

Partacz dawniej rzemieślnik, nienależący do cechu mimo jego istnienia, często związany z konkurencyjną jurydyką w mieście królewskim lub jego bezpośrednim pobliżu. W oparciu o prawo miejskie zwalczani przez mistrzów cechowych, jako zagrażająca im konkurencja. Bronili się przed konfiskatą wyrobów, a także narzędzi pracy.    Bracia polscy (zwani również arianami, socynianami,

antytrynitarzami) - wspólnota religijna, która wyodrębniła się w latach 1562-1565 z polskiego Kościoła Ewangelicko-Reformowanego; najbardziej radykalny odłam reformacji w Polsce powstały dzięki uchodźcom z południowej i zachodniej Europy (głównie włoscy antytrynitarze), prześladowanych przez katolicką inkwizycję oraz teologów ewangelickich. Zostali wygnani z Polski w 1658, a ich ostatnie wspólnoty za granicą zanikły w 1803.

Syłwy staropolskie przybierały postać dwoistą - były poetycko-filozoficznymi "wirydarzami", "ogrodami", "hortulusami", czyli zbiorami, w których obok prozaicznych zapisków z życia codziennego autora rękopisu przeważały teksty o charakterze literackim bądź refleksyjnym. Sylwy były również zwane "Bibliami domowymi", pośród wielu zapisków o charakterze informacyjnym (np. narodziny członków rodziny, śmierci, wydarzenia w okolicy, wyniki sejmów i spotkań samorządowych) znajdowały się również zapisy literackie. Syłwy były również zbiorami zasłyszanych dowcipów czy też przepisów kulinarnych. Dzięki syłwom zachowały się wiersze m.in. Daniela Naborowskiego i J.A. Morsztyna.Mogą znaleźć się w niej nie tylko wspomnienia o ślubach czy narodzinach, ale także pamiątki, np. pukle włosów. Bardzo często umieszcza się również drzewo genealogiczne rodu (rodziny).    Biblioteka Załuskich, określana też m.in. jako Biblioteka Rzeczypospolitej -

Załuskich zwana - biblioteka publiczna w Warszawie, jedna z największych bibliotek świata drugiej połowy XVIII wieku, jedna z pierwszych, które starały się realizować zadania biblioteki narodowej, gromadząc, katalogując i udostępniając możliwie pełny zasób narodowego piśmiennictwa. Unia krakowsko-wileńska, zwana w skrócie unią wileńską, porozumienie polsko-litewskie zawarte w dokumentach podpisanych w Krakowie 6 maja 1499 r. i w Wilnie 24 lipca tegoż roku. Unia przewidywała:- udzielenie wzajemnej pomocy przeciw wrogom-wypowiadanie wojny wyłącznie za zgodą drugiej strony- wybór władcy każdego z państwa „za radą i wiadomością" drugiej strony.    Przywilej

mielnicki, akt mielnicki - przywilej wydany przez Aleksandra Jagiellończyka w Mielniku dnia 25 października 1501 roku, ograniczający znacznie władzę królewską na rzecz senatu i praktycznie wprowadzający w Polsce republikę oligarchiczno-arystokratyczną z odwoływalnym królem stojącym na czele senatu.

Nihil Novi- W 1505 roku na sejmie radomskim na zamku radomskim uchwalono w Polsce konstytucję Nihil Novi nisi commune consensu, czyli „nic nowego bez zgody ogółu ", co potocznie tłumaczono jako "nic o nas bez nas". Zakazywała ona królowi wydawania ustaw bez uzyskania zgody szlachty, reprezentowanej przez Senat i izbę poselską; król mógł wydawać samodzielne edykty tylko w sprawach miast królewskich. Żydów, lenn, chłopów w królewszczyznach i w sprawach górniczych. Konstytucja ta unieważniała akt mielnicki i w znaczny sposób wzmacniała pozycję szlacheckiej izby poselskiej. W dokumencie tym ukonstytuował się sejm złożony z 3 stanów: senatu, izby poselskiej i króla. Wejście w życie Nihil novi często uważa się za początek wprowadzenia demokracji szlacheckiej w Rzeczypospolitej.

Statuty Łaskiego - dokument będący spisem wszystkich statutów i przywilejów obowiązujących w Królestwie Polskim, opracowany przez kanclerza wielkiego koronnego prymasa Jana Łaskiego na zlecenie króla i sejmu, którzy swą decyzję wyrazili w Radomiu w 1505

Zjazd wiedeński - spotkanie trzech monarchów w Wiedniu w dniach 15-26 lipca 1515.Głównymi tematami